[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.00,0:00:03.55,Default,,0000,0000,0000,,Popatrzcie na ten ołówek.
Dialogue: 0,0:00:03.55,0:00:06.41,Default,,0000,0000,0000,,Jest rzeczą. Także w świetle prawa.
Dialogue: 0,0:00:06.41,0:00:09.38,Default,,0000,0000,0000,,Tak jak książki czy wasz samochód.
Dialogue: 0,0:00:10.32,0:00:12.26,Default,,0000,0000,0000,,To wszystko są rzeczy prawne.
Dialogue: 0,0:00:12.26,0:00:15.88,Default,,0000,0000,0000,,Małpy naczelne, które widzicie za mną,
Dialogue: 0,0:00:15.88,0:00:19.55,Default,,0000,0000,0000,,także są rzeczami prawnymi.
Dialogue: 0,0:00:19.55,0:00:23.82,Default,,0000,0000,0000,,Z rzeczą mogę zrobić na przykład to.
Dialogue: 0,0:00:23.82,0:00:26.63,Default,,0000,0000,0000,,Mogę zrobić co zechcę \Nz moją książką czy autem.
Dialogue: 0,0:00:26.63,0:00:29.53,Default,,0000,0000,0000,,To małpy naczelne, które poznacie.
Dialogue: 0,0:00:29.53,0:00:33.42,Default,,0000,0000,0000,,Te zdjęcia zrobił James Mollison,
Dialogue: 0,0:00:33.42,0:00:36.46,Default,,0000,0000,0000,,który napisał książkę \N"James i inne człekokształtne".
Dialogue: 0,0:00:36.46,0:00:39.23,Default,,0000,0000,0000,,Pisze w niej, że każda z tych małp,
Dialogue: 0,0:00:39.23,0:00:41.52,Default,,0000,0000,0000,,no, prawie każda - jest sierotą
Dialogue: 0,0:00:41.52,0:00:45.14,Default,,0000,0000,0000,,i na własne oczy widziała śmierć rodziców.
Dialogue: 0,0:00:46.11,0:00:47.75,Default,,0000,0000,0000,,W świetle prawa są one rzeczami.
Dialogue: 0,0:00:47.75,0:00:50.44,Default,,0000,0000,0000,,Od wieków istnieje w prawie gruby mur,
Dialogue: 0,0:00:50.44,0:00:53.78,Default,,0000,0000,0000,,oddzielający osoby od rzeczy.
Dialogue: 0,0:00:53.78,0:00:57.57,Default,,0000,0000,0000,,Z jednej strony rzeczy prawne,\Nsą niewidzialne dla sędziów.
Dialogue: 0,0:00:57.57,0:00:59.52,Default,,0000,0000,0000,,Nie liczą się w systemie prawnym.
Dialogue: 0,0:00:59.52,0:01:01.22,Default,,0000,0000,0000,,Nie mają żadnych praw.
Dialogue: 0,0:01:01.22,0:01:03.70,Default,,0000,0000,0000,,Nie mają zdolności do czynności prawnych.
Dialogue: 0,0:01:03.70,0:01:05.84,Default,,0000,0000,0000,,Są jak niewolnicy.
Dialogue: 0,0:01:05.84,0:01:08.66,Default,,0000,0000,0000,,Z drugiej strony tego muru \Nsą osoby - podmioty prawa.
Dialogue: 0,0:01:08.66,0:01:11.10,Default,,0000,0000,0000,,Podmioty prawa są widoczne dla sędziów.
Dialogue: 0,0:01:11.61,0:01:13.31,Default,,0000,0000,0000,,Liczą się w systemie prawnym.
Dialogue: 0,0:01:13.31,0:01:15.24,Default,,0000,0000,0000,,Mogą mieć wiele praw.
Dialogue: 0,0:01:15.24,0:01:18.14,Default,,0000,0000,0000,,Potencjalnie nieskończenie wiele.
Dialogue: 0,0:01:18.14,0:01:20.51,Default,,0000,0000,0000,,I są panami.
Dialogue: 0,0:01:21.30,0:01:25.78,Default,,0000,0000,0000,,Obecnie wszystkie pozaludzkie istoty\Nmają status rzeczy prawnych.
Dialogue: 0,0:01:25.78,0:01:28.66,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy ludzie to podmioty prawa.
Dialogue: 0,0:01:28.66,0:01:31.47,Default,,0000,0000,0000,,Ale bycie człowiekiem i podmiotem prawa
Dialogue: 0,0:01:31.47,0:01:37.11,Default,,0000,0000,0000,,nigdy nie były i nie są synonimami.
Dialogue: 0,0:01:37.11,0:01:40.48,Default,,0000,0000,0000,,Ludzie i podmioty prawa to nie synonimy.
Dialogue: 0,0:01:40.48,0:01:43.36,Default,,0000,0000,0000,,Z jednej strony
Dialogue: 0,0:01:43.36,0:01:47.49,Default,,0000,0000,0000,,na przestrzeni wieków żyło wiele osób,
Dialogue: 0,0:01:47.49,0:01:49.46,Default,,0000,0000,0000,,które miały status przedmiotów.
Dialogue: 0,0:01:49.46,0:01:50.100,Default,,0000,0000,0000,,Niewolnicy byli rzeczami.
Dialogue: 0,0:01:50.100,0:01:54.72,Default,,0000,0000,0000,,Kobiety i dzieci bywały czasem\Nuważane za rzeczy.
Dialogue: 0,0:01:55.50,0:01:59.15,Default,,0000,0000,0000,,W istocie walka o prawa obywatelskie \Nprowadzona przez parę ostatnich wieków
Dialogue: 0,0:01:59.15,0:02:03.66,Default,,0000,0000,0000,,polegała na zrobieniu wyrwy w murze\Ni przeprowadzaniu ludzi-przedmiotów
Dialogue: 0,0:02:03.66,0:02:08.71,Default,,0000,0000,0000,,na drugą stronę, by stali się podmiotami.
Dialogue: 0,0:02:08.71,0:02:12.18,Default,,0000,0000,0000,,Ale niestety! Ta wyrwa została zamknięta.
Dialogue: 0,0:02:12.77,0:02:14.82,Default,,0000,0000,0000,,Po drugiej stronie są osoby prawne,
Dialogue: 0,0:02:14.82,0:02:18.95,Default,,0000,0000,0000,,ale ta kategoria nigdy \Nnie ograniczała się tylko do ludzi.
Dialogue: 0,0:02:18.95,0:02:22.94,Default,,0000,0000,0000,,Są na przykład osoby prawne, \Nktóre nie są nawet żywymi istotami.
Dialogue: 0,0:02:22.94,0:02:24.55,Default,,0000,0000,0000,,W Stanach Zjednoczonych
Dialogue: 0,0:02:24.55,0:02:28.54,Default,,0000,0000,0000,,wiadomo, że korporacje to osoby prawne.
Dialogue: 0,0:02:28.54,0:02:30.52,Default,,0000,0000,0000,,W Indiach przed niepodległością
Dialogue: 0,0:02:30.52,0:02:33.14,Default,,0000,0000,0000,,hinduistyczne bożki były dla sądu\Nosobami prawnymi,
Dialogue: 0,0:02:33.14,0:02:35.20,Default,,0000,0000,0000,,tak samo jak meczet.
Dialogue: 0,0:02:35.20,0:02:37.63,Default,,0000,0000,0000,,W 2000 roku Sąd Najwyższy w Indiach
Dialogue: 0,0:02:37.63,0:02:41.17,Default,,0000,0000,0000,,uznał, że święte księgi religii Sikhów\Ntakże mają osobowość prawną,
Dialogue: 0,0:02:41.17,0:02:43.47,Default,,0000,0000,0000,,a w 2012 roku, więc całkiem niedawno,
Dialogue: 0,0:02:43.47,0:02:47.23,Default,,0000,0000,0000,,rdzenni mieszkańcy Nowej Zelandii\Npodpisali umowę z Koroną Brytyjską,
Dialogue: 0,0:02:47.23,0:02:50.48,Default,,0000,0000,0000,,na mocy której rzeka \Notrzymała status podmiotu prawnego,
Dialogue: 0,0:02:50.48,0:02:53.52,Default,,0000,0000,0000,,posiadającego na własność swoje koryto.
Dialogue: 0,0:02:53.52,0:02:56.78,Default,,0000,0000,0000,,W 1980 roku przeczytałem\Nksiążkę Petera Singera.
Dialogue: 0,0:02:56.78,0:03:00.50,Default,,0000,0000,0000,,Miałem wtedy jeszcze ciemną,\Nbujną czuprynę.
Dialogue: 0,0:03:00.50,0:03:03.09,Default,,0000,0000,0000,,Książka tak mnie poruszyła,
Dialogue: 0,0:03:03.09,0:03:06.62,Default,,0000,0000,0000,,że zostałem prawnikiem, by być\Ngłosem tych, którzy go nie mają
Dialogue: 0,0:03:06.62,0:03:07.85,Default,,0000,0000,0000,,i bronić bezbronnych,
Dialogue: 0,0:03:07.85,0:03:12.26,Default,,0000,0000,0000,,a nigdy nie zdawałem sobie sprawy,\Njak bezradne i bezbronne są miliony,
Dialogue: 0,0:03:12.26,0:03:15.77,Default,,0000,0000,0000,,miliardy pozaludzkich stworzeń.
Dialogue: 0,0:03:15.77,0:03:18.79,Default,,0000,0000,0000,,Jako prawnik zacząłem \Nzajmować się ochroną zwierząt.
Dialogue: 0,0:03:18.79,0:03:23.66,Default,,0000,0000,0000,,Przed 1985 rokiem zrozumiałem, \Nże staram się osiągnąć coś,
Dialogue: 0,0:03:23.66,0:03:25.59,Default,,0000,0000,0000,,co jest dosłownie niemożliwe,\N
Dialogue: 0,0:03:25.59,0:03:28.22,Default,,0000,0000,0000,,bo wszyscy moi klienci,
Dialogue: 0,0:03:28.22,0:03:31.70,Default,,0000,0000,0000,,wszystkie te zwierzęta, \Nktórych interesów próbowałem bronić,
Dialogue: 0,0:03:31.70,0:03:34.18,Default,,0000,0000,0000,,są według prawa rzeczami,\Nsą "niewidzialne".
Dialogue: 0,0:03:34.18,0:03:36.10,Default,,0000,0000,0000,,To nie mogło się udać, więc zdecydowałem
Dialogue: 0,0:03:36.10,0:03:40.07,Default,,0000,0000,0000,,że jedyne rozwiązanie to\Nprzeciągnięcie przynajmniej części z nich
Dialogue: 0,0:03:40.07,0:03:43.86,Default,,0000,0000,0000,,przez dziurę, którą ponownie \Nmogliśmy wybić w tym murze
Dialogue: 0,0:03:43.86,0:03:47.44,Default,,0000,0000,0000,,i rozpoczęcie przeprowadzania \Nodpowiednich zwierząt przez tę wyrwę
Dialogue: 0,0:03:47.44,0:03:50.99,Default,,0000,0000,0000,,na drugą stronę, gdzie mogły\Nstać się podmiotami prawa.
Dialogue: 0,0:03:50.99,0:03:56.43,Default,,0000,0000,0000,,W tym czasie bardzo mało\Nmyślano i mówiono na temat
Dialogue: 0,0:03:56.43,0:03:58.79,Default,,0000,0000,0000,,prawdziwie zwierzęcych praw,
Dialogue: 0,0:03:58.79,0:04:03.24,Default,,0000,0000,0000,,idei posiadania osobowości prawnej \Nczy o prawach dla innych żywych istot,
Dialogue: 0,0:04:03.24,0:04:06.00,Default,,0000,0000,0000,,a ja wiedziałem, \Nże zajmie to dużo czasu.
Dialogue: 0,0:04:06.00,0:04:09.40,Default,,0000,0000,0000,,W 1985 roku odkryłem,\Nże minęłoby około 30 lat,
Dialogue: 0,0:04:09.40,0:04:12.93,Default,,0000,0000,0000,,zanim zdołalibyśmy rozpocząć\Nkluczowy proces,
Dialogue: 0,0:04:12.93,0:04:18.72,Default,,0000,0000,0000,,wieloletnią kampanię, umożliwiającą\Nzrobienie wyrwy w tym murze.
Dialogue: 0,0:04:18.72,0:04:24.56,Default,,0000,0000,0000,,Jak się okazało byłem pesymistą.\NZajęło to tylko 28 lat.
Dialogue: 0,0:04:26.80,0:04:33.24,Default,,0000,0000,0000,,Aby rozpocząć, nie tylko musieliśmy
Dialogue: 0,0:04:33.24,0:04:37.92,Default,,0000,0000,0000,,pisać artykuły dla periodyku prawnego,\Nprowadzić wykłady czy pisać książki,
Dialogue: 0,0:04:37.92,0:04:40.89,Default,,0000,0000,0000,,ale także musieliśmy na nowo\Npowrócić do podstaw tego,
Dialogue: 0,0:04:40.89,0:04:42.88,Default,,0000,0000,0000,,jak przeprowadza się tego typu sprawę.
Dialogue: 0,0:04:42.88,0:04:46.91,Default,,0000,0000,0000,,Po pierwsze musieliśmy się zastanowić\Njaki powinien być powód roszczenia,
Dialogue: 0,0:04:46.91,0:04:48.37,Default,,0000,0000,0000,,prawna podstawa powództwa.
Dialogue: 0,0:04:48.37,0:04:51.26,Default,,0000,0000,0000,,Ta prawna podstawa to środek\Njakiego używają prawnicy,
Dialogue: 0,0:04:51.26,0:04:56.84,Default,,0000,0000,0000,,by przedstawić argumenty przed sądem.
Dialogue: 0,0:04:56.84,0:04:59.74,Default,,0000,0000,0000,,Okazuje się, że jest\Npewna bardzo interesująca sprawa,
Dialogue: 0,0:04:59.74,0:05:04.35,Default,,0000,0000,0000,,nazwana Somerset kontra Stewart, \Nz Londynu przed 250 laty.
Dialogue: 0,0:05:04.35,0:05:07.44,Default,,0000,0000,0000,,Według niej ciemnoskóry niewolnik\Nposłużył się systemem prawnym
Dialogue: 0,0:05:07.44,0:05:10.32,Default,,0000,0000,0000,,i z rzeczy prawnej \Nstał się podmiotem prawa.
Dialogue: 0,0:05:10.32,0:05:14.39,Default,,0000,0000,0000,,Tak mnie to zaciekawiło, \Nże napisałem całą książkę na ten temat.
Dialogue: 0,0:05:14.39,0:05:19.77,Default,,0000,0000,0000,,James Somerset miał 8 lat, gdy został\Nuprowadzony z Afryki Zachodniej.
Dialogue: 0,0:05:19.77,0:05:22.72,Default,,0000,0000,0000,,Przetrwał podróż\Nna trasie handlu trójkątnego
Dialogue: 0,0:05:22.72,0:05:27.89,Default,,0000,0000,0000,,i w Wirginii kupił go\Nszkocki biznesmen Charles Stewart.
Dialogue: 0,0:05:27.89,0:05:32.10,Default,,0000,0000,0000,,Po 20 latach Stweart zabrał\NJamesa Somerseta do Londynu,
Dialogue: 0,0:05:32.10,0:05:35.98,Default,,0000,0000,0000,,gdzie James postanowił uciec.
Dialogue: 0,0:05:35.98,0:05:39.62,Default,,0000,0000,0000,,Po pierwsze przyjął chrzest,
Dialogue: 0,0:05:39.62,0:05:41.90,Default,,0000,0000,0000,,aby zdobyć oboje rodziców chrzestnych.
Dialogue: 0,0:05:41.90,0:05:43.71,Default,,0000,0000,0000,,W przypadku XVIII-wiecznego niewolnika
Dialogue: 0,0:05:43.71,0:05:46.87,Default,,0000,0000,0000,,jednym z głównych zadań \Nrodziców chrzestnych
Dialogue: 0,0:05:46.87,0:05:48.98,Default,,0000,0000,0000,,była pomoc w ucieczce.
Dialogue: 0,0:05:48.98,0:05:52.100,Default,,0000,0000,0000,,Jesienią 1771 roku
Dialogue: 0,0:05:52.100,0:05:55.64,Default,,0000,0000,0000,,James Somerset miał zatarg\Nz Charlesem Stewartem.
Dialogue: 0,0:05:55.64,0:06:00.31,Default,,0000,0000,0000,,Nie wiemy dokładnie, co się stało,\Nale James zniknął.
Dialogue: 0,0:06:00.31,0:06:03.31,Default,,0000,0000,0000,,Rozwścieczony Charles Stewart \Nwynajął łowców niewolników,
Dialogue: 0,0:06:03.31,0:06:05.55,Default,,0000,0000,0000,,by przeczesali Londyn,
Dialogue: 0,0:06:05.55,0:06:08.15,Default,,0000,0000,0000,,znaleźli go i oddali nie w ręce Stewarta,
Dialogue: 0,0:06:08.15,0:06:14.17,Default,,0000,0000,0000,,ale na statek Ann and Marry,\Ndokujący w londyńskim porcie,
Dialogue: 0,0:06:14.17,0:06:15.79,Default,,0000,0000,0000,,gdzie został przykuty do pokładu,
Dialogue: 0,0:06:15.79,0:06:17.80,Default,,0000,0000,0000,,i miał odpłynąć na Jamajkę,
Dialogue: 0,0:06:17.80,0:06:20.82,Default,,0000,0000,0000,,James miał tam zostać\Nsprzedany na targu niewolników
Dialogue: 0,0:06:20.82,0:06:24.30,Default,,0000,0000,0000,,i skazany na trzy do pięciu lat\Nniewolniczego życia, które pozostawało
Dialogue: 0,0:06:24.30,0:06:27.15,Default,,0000,0000,0000,,zbierającym trzcinę cukrową na Jamajce.
Dialogue: 0,0:06:27.15,0:06:30.36,Default,,0000,0000,0000,,Rodzice chrzestni Jamesa\Nwkroczyli do akcji.
Dialogue: 0,0:06:30.36,0:06:32.87,Default,,0000,0000,0000,,Zwrócili się do najbardziej \Nwpływowego sędziego,
Dialogue: 0,0:06:32.87,0:06:36.51,Default,,0000,0000,0000,,lorda Mansfielda, pełniącego funkcję\Nnaczelnego sędziego w Sądzie Królewskim,
Dialogue: 0,0:06:36.51,0:06:40.16,Default,,0000,0000,0000,,i wymogli na nim, by wystosował akt \Nprawa powszechnego - habeas corpus
Dialogue: 0,0:06:40.16,0:06:41.99,Default,,0000,0000,0000,,w imieniu Jamesa Somerseta.
Dialogue: 0,0:06:41.99,0:06:45.96,Default,,0000,0000,0000,,Prawo powszechne jest tym, o którym\Nangielskojęzyczni sędziowie mogą stanowić,
Dialogue: 0,0:06:45.96,0:06:50.10,Default,,0000,0000,0000,,gdy nie są ograniczeni \Nprzez przepisy lub konstytucje,
Dialogue: 0,0:06:50.10,0:06:52.70,Default,,0000,0000,0000,,a akt habeas corpus \Nnazywany Wielkim Aktem,
Dialogue: 0,0:06:52.70,0:06:54.76,Default,,0000,0000,0000,,duże W, duże A,
Dialogue: 0,0:06:54.76,0:06:59.29,Default,,0000,0000,0000,,ma za zadanie ochronę każdego z nas, \Njeśli zostałby zatrzymany wbrew swej woli.
Dialogue: 0,0:06:59.29,0:07:01.26,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy akt habeas copus zostaje wydany,
Dialogue: 0,0:07:01.26,0:07:03.70,Default,,0000,0000,0000,,zatrzymujący musi sprowadzić zatrzymanego
Dialogue: 0,0:07:03.70,0:07:09.58,Default,,0000,0000,0000,,i podać dostatecznie dobry, prawny powód\Nnaruszenia jego nietykalności cielesnej.
Dialogue: 0,0:07:09.58,0:07:14.57,Default,,0000,0000,0000,,Lord Mansfield musiał podjąć decyzję \Ni to w okamgnieniu,
Dialogue: 0,0:07:14.57,0:07:17.35,Default,,0000,0000,0000,,bo jeśli James Somerset\Nbył rzeczą prawną,
Dialogue: 0,0:07:17.35,0:07:20.42,Default,,0000,0000,0000,,nie mógł skorzystać z praw\Nwynikających z aktu habeas corpus
Dialogue: 0,0:07:20.42,0:07:22.44,Default,,0000,0000,0000,,dopóki nie stałby się podmiotem prawa.
Dialogue: 0,0:07:22.44,0:07:26.74,Default,,0000,0000,0000,,Lord Mansfield postanowił więc założyć,\Nbez podejmowania decyzji,
Dialogue: 0,0:07:26.74,0:07:29.56,Default,,0000,0000,0000,,że James Somerset jest \Nw istocie podmiotem prawa,
Dialogue: 0,0:07:29.56,0:07:32.97,Default,,0000,0000,0000,,wydał akt o nietykalności osobistej\Ni James został dostarczony
Dialogue: 0,0:07:32.97,0:07:34.48,Default,,0000,0000,0000,,przez kapitana statku.
Dialogue: 0,0:07:34.48,0:07:37.18,Default,,0000,0000,0000,,W ciągu 6 miesięcy\Nodbyła się seria rozpraw.
Dialogue: 0,0:07:37.18,0:07:43.01,Default,,0000,0000,0000,,22 lipca 1772 roku Lord Mansfield orzekł,\Nże niewolnictwo jest tak odrażające,
Dialogue: 0,0:07:43.01,0:07:44.84,Default,,0000,0000,0000,,i użył słowa "odrażające",
Dialogue: 0,0:07:44.84,0:07:48.72,Default,,0000,0000,0000,,że prawo powszechne nie będzie go popierać\Ni rozkazał uwolnić Jamesa.
Dialogue: 0,0:07:48.72,0:07:52.31,Default,,0000,0000,0000,,Wówczas James Somerset\Ndoznał prawnego przeistoczenia.
Dialogue: 0,0:07:52.88,0:07:54.94,Default,,0000,0000,0000,,Wolny człowiek, wychodzący z sali rozpraw,
Dialogue: 0,0:07:54.94,0:07:57.56,Default,,0000,0000,0000,,wyglądał zupełnie jak niewolnik,\Nktóry na nią wszedł,
Dialogue: 0,0:07:57.56,0:08:02.33,Default,,0000,0000,0000,,jednak w świetle prawa\Nnie mieli ze sobą nic wspólnego.
Dialogue: 0,0:08:02.79,0:08:05.74,Default,,0000,0000,0000,,Drugim zadaniem Nonhuman Rights \NProject, który założyłem,
Dialogue: 0,0:08:05.74,0:08:09.25,Default,,0000,0000,0000,,była analiza rodzajów wartości i zasad,
Dialogue: 0,0:08:09.25,0:08:12.13,Default,,0000,0000,0000,,jakie chcieliśmy przedstawić sędziom.
Dialogue: 0,0:08:12.13,0:08:16.01,Default,,0000,0000,0000,,Jakie wartości i zasady\Nwyssali z mlekiem matki,
Dialogue: 0,0:08:16.01,0:08:19.09,Default,,0000,0000,0000,,jakich nauczyli się w szkole, \Njakimi kierują się na co dzień,
Dialogue: 0,0:08:19.09,0:08:22.78,Default,,0000,0000,0000,,w jakie wierzą całym sercem - \Ni wybraliśmy wolność i równość.
Dialogue: 0,0:08:22.78,0:08:25.81,Default,,0000,0000,0000,,Wolność jest prawem, do którego\Nkażdy z was jest uprawniony,
Dialogue: 0,0:08:25.81,0:08:28.15,Default,,0000,0000,0000,,z racji tego jak jesteśmy poskładani,
Dialogue: 0,0:08:28.15,0:08:33.49,Default,,0000,0000,0000,,a podstawowe prawo wolności\Nchroni nasze podstawowe interesy.
Dialogue: 0,0:08:33.49,0:08:36.72,Default,,0000,0000,0000,,A dwa najważniejsze prawa\Nw prawie powszechnym
Dialogue: 0,0:08:36.72,0:08:40.76,Default,,0000,0000,0000,,to prawo do niezależności\Ni samostanowienia.
Dialogue: 0,0:08:42.02,0:08:45.80,Default,,0000,0000,0000,,Są one tak potężne, \Nże jeśli w państwie prawa
Dialogue: 0,0:08:45.80,0:08:50.39,Default,,0000,0000,0000,,odmówisz w szpitalu \Nterapii ratującej życie,
Dialogue: 0,0:08:50.39,0:08:52.64,Default,,0000,0000,0000,,sędzia nie może cię do niej zmusić,
Dialogue: 0,0:08:52.64,0:08:57.45,Default,,0000,0000,0000,,bo uszanuje twoją niezależność\Ni prawo do samostanowienia.
Dialogue: 0,0:08:57.45,0:09:00.71,Default,,0000,0000,0000,,Z kolei równość jesteście uprawnieni,
Dialogue: 0,0:09:00.71,0:09:03.61,Default,,0000,0000,0000,,bo w istotny sposób\Nprzypominacie kogoś innego,
Dialogue: 0,0:09:03.61,0:09:05.60,Default,,0000,0000,0000,,i w tym właśnie sęk - w istotny sposób.
Dialogue: 0,0:09:05.60,0:09:09.34,Default,,0000,0000,0000,,Ponieważ oni mają prawo, \Na ty ich przypominasz,
Dialogue: 0,0:09:09.34,0:09:11.68,Default,,0000,0000,0000,,zyskujesz prawo do tego przywileju.
Dialogue: 0,0:09:11.68,0:09:14.31,Default,,0000,0000,0000,,Sądy i ciała ustawodawcze\Nciągle wytyczają nowe granice.
Dialogue: 0,0:09:14.85,0:09:17.12,Default,,0000,0000,0000,,Niektórzy są uwzględnieni, inni nie.
Dialogue: 0,0:09:17.12,0:09:23.26,Default,,0000,0000,0000,,Absolutne wymagane minimum,
Dialogue: 0,0:09:23.26,0:09:27.70,Default,,0000,0000,0000,,ten podział ma być \Nrozsądnym środkiem do godnego celu.
Dialogue: 0,0:09:27.70,0:09:30.44,Default,,0000,0000,0000,,Projekt Nonhuman Rights dowodzi, \Nże przesuwanie granic,
Dialogue: 0,0:09:30.44,0:09:33.74,Default,,0000,0000,0000,,aby uwięzić autonomiczną\Ni stanowiącą o sobie jednostkę,
Dialogue: 0,0:09:33.74,0:09:35.53,Default,,0000,0000,0000,,jaką widzicie za moimi plecami,
Dialogue: 0,0:09:35.53,0:09:38.56,Default,,0000,0000,0000,,to naruszenie równości.
Dialogue: 0,0:09:39.27,0:09:41.82,Default,,0000,0000,0000,,Następnie przebadaliśmy 80 jurysdykcji.
Dialogue: 0,0:09:41.82,0:09:44.06,Default,,0000,0000,0000,,7 lat zajęło nam znalezienie tej,
Dialogue: 0,0:09:44.06,0:09:46.27,Default,,0000,0000,0000,,w której chcieliśmy wnieść pierwszy pozew.
Dialogue: 0,0:09:46.27,0:09:47.77,Default,,0000,0000,0000,,Wybraliśmy stan Nowy Jork.
Dialogue: 0,0:09:47.77,0:09:50.51,Default,,0000,0000,0000,,Potem zdecydowaliśmy, \Nw czyim imieniu składamy pozew.
Dialogue: 0,0:09:50.51,0:09:52.26,Default,,0000,0000,0000,,Postawiliśmy na szympansy,
Dialogue: 0,0:09:52.26,0:09:55.11,Default,,0000,0000,0000,,nie dlatego, że Jane Goodall\Nbyła w radzie nadzorczej,
Dialogue: 0,0:09:55.11,0:09:58.86,Default,,0000,0000,0000,,ale dlatego że oni, Jane i inni,
Dialogue: 0,0:09:58.86,0:10:01.96,Default,,0000,0000,0000,,prowadzili intensywne badania\Nnad szympansami od dziesiątek lat.
Dialogue: 0,0:10:01.96,0:10:05.16,Default,,0000,0000,0000,,Znamy ich ponadprzeciętne\Nmożliwości umysłowe,
Dialogue: 0,0:10:05.16,0:10:08.29,Default,,0000,0000,0000,,w dodatku przypominają \Nw tym istoty ludzkie.
Dialogue: 0,0:10:08.29,0:10:13.42,Default,,0000,0000,0000,,Wybraliśmy wiec szympansy\Ni zaczęliśmy rozpuszczać wici,
Dialogue: 0,0:10:13.42,0:10:16.26,Default,,0000,0000,0000,,żeby znaleźć ekspertów\Nod szympansich procesów poznawczych.
Dialogue: 0,0:10:16.26,0:10:20.76,Default,,0000,0000,0000,,Znaleźliśmy ich w Japonii, Szwecji,\NNiemczech, Szkocji, Anglii oraz USA.
Dialogue: 0,0:10:20.76,0:10:23.52,Default,,0000,0000,0000,,Napisali w sumie 100 stron oświadczeń,
Dialogue: 0,0:10:23.52,0:10:26.32,Default,,0000,0000,0000,,w których przedstawili ponad 40 sposobów,
Dialogue: 0,0:10:26.32,0:10:29.12,Default,,0000,0000,0000,,w których kompleksowe możliwości\Npoznawcze szympansów,
Dialogue: 0,0:10:29.12,0:10:31.14,Default,,0000,0000,0000,,indywidualnie lub grupowo,
Dialogue: 0,0:10:31.14,0:10:34.26,Default,,0000,0000,0000,,składały się na ich autonomię\Ni samostanowienie.
Dialogue: 0,0:10:35.43,0:10:38.94,Default,,0000,0000,0000,,Zawierały też na przykład to,\Nże szympansy mają świadomość.
Dialogue: 0,0:10:38.94,0:10:41.28,Default,,0000,0000,0000,,Są także świadome,\Ntego że są świadome.
Dialogue: 0,0:10:41.28,0:10:44.14,Default,,0000,0000,0000,,Wiedzą że mają umysł,\Nże inni też mają umysł.
Dialogue: 0,0:10:44.14,0:10:46.68,Default,,0000,0000,0000,,Wiedzą że są niezależną jednostką,\Ni że mogą żyć.
Dialogue: 0,0:10:46.68,0:10:49.98,Default,,0000,0000,0000,,Rozumieją, że żyły wczoraj,\Ni że jutro też będą żyć.
Dialogue: 0,0:10:49.98,0:10:53.42,Default,,0000,0000,0000,,Angażują się w mentalną podróż w czasie.\NPamiętają co stało się wczoraj.
Dialogue: 0,0:10:53.42,0:10:54.87,Default,,0000,0000,0000,,Potrafią oczekiwać jutra
Dialogue: 0,0:10:54.87,0:10:58.29,Default,,0000,0000,0000,,i dlatego więzienie szympansów, \Nzwłaszcza w pojedynkę,
Dialogue: 0,0:10:58.29,0:10:59.59,Default,,0000,0000,0000,,jest takie straszne.
Dialogue: 0,0:10:59.59,0:11:02.18,Default,,0000,0000,0000,,Takie rzeczy robimy\Nnajtwardszym kryminalistom,
Dialogue: 0,0:11:02.18,0:11:06.96,Default,,0000,0000,0000,,ale także szympansom \Ni to nawet bez zastanowienia.
Dialogue: 0,0:11:07.72,0:11:10.43,Default,,0000,0000,0000,,Mają one pewien rodzaj\Npotencjału moralnego.
Dialogue: 0,0:11:10.43,0:11:13.35,Default,,0000,0000,0000,,Gdy grają w ekonomiczne gry z ludźmi,
Dialogue: 0,0:11:13.35,0:11:17.39,Default,,0000,0000,0000,,spontanicznie składają uczciwe propozycje,\Nnawet jeśli się tego od nich nie wymaga.
Dialogue: 0,0:11:17.39,0:11:19.42,Default,,0000,0000,0000,,Potrafią liczyć. Rozumieją cyfry.
Dialogue: 0,0:11:19.42,0:11:20.80,Default,,0000,0000,0000,,Wykonują proste działania.
Dialogue: 0,0:11:20.80,0:11:24.87,Default,,0000,0000,0000,,Potrafią się zagłębić w język\Nalbo unikać językowych sporów,
Dialogue: 0,0:11:24.87,0:11:28.23,Default,,0000,0000,0000,,angażują się w celową \Ni mającą odniesienie komunikację,
Dialogue: 0,0:11:28.23,0:11:32.13,Default,,0000,0000,0000,,w której zwracają uwagę \Nna nastawienie rozmówców.
Dialogue: 0,0:11:32.25,0:11:33.71,Default,,0000,0000,0000,,Mają kulturę.
Dialogue: 0,0:11:33.90,0:11:36.50,Default,,0000,0000,0000,,Mają kulturę materialną,\Nkulturę społeczną.
Dialogue: 0,0:11:36.50,0:11:38.92,Default,,0000,0000,0000,,Mają też kulturę symboliczną.
Dialogue: 0,0:11:38.92,0:11:42.82,Default,,0000,0000,0000,,Naukowcy z Parku Narodowego Tai\Nna Wybrzeżu Kości Słoniowej
Dialogue: 0,0:11:42.82,0:11:46.35,Default,,0000,0000,0000,,znaleźli szympansy, które z pomocą kamieni
Dialogue: 0,0:11:46.35,0:11:49.13,Default,,0000,0000,0000,,rozłupywały niewiarygodnie twarde orzechy.
Dialogue: 0,0:11:49.13,0:11:51.43,Default,,0000,0000,0000,,Sporo czasu zajmuje nauczenie się tego,
Dialogue: 0,0:11:51.43,0:11:53.54,Default,,0000,0000,0000,,ale naukowcy zbadawszy teren odkryli,
Dialogue: 0,0:11:53.54,0:11:56.38,Default,,0000,0000,0000,,że tę kulturę materialną,\Nten sposób rozłupywania,
Dialogue: 0,0:11:56.38,0:11:59.72,Default,,0000,0000,0000,,te kamienie, przekazywano sobie\Nod co najmniej 4,300 lat,
Dialogue: 0,0:11:59.72,0:12:04.71,Default,,0000,0000,0000,,przez 225 pokoleń szympansów.
Dialogue: 0,0:12:04.71,0:12:07.10,Default,,0000,0000,0000,,Teraz musieliśmy\Nznaleźć naszego szympansa.
Dialogue: 0,0:12:07.10,0:12:10.28,Default,,0000,0000,0000,,Naszego szympansa,
Dialogue: 0,0:12:10.28,0:12:13.19,Default,,0000,0000,0000,,początkowo znaleźliśmy dwa\Nw stanie Nowy Jork.
Dialogue: 0,0:12:13.19,0:12:16.39,Default,,0000,0000,0000,,Oba umarłyby, zanim nawet \Nzdążylibyśmy wnieść pozew.
Dialogue: 0,0:12:16.39,0:12:18.27,Default,,0000,0000,0000,,Następnie znaleźliśmy Tommy'ego.
Dialogue: 0,0:12:18.27,0:12:21.38,Default,,0000,0000,0000,,Tommy to szympans. Widzicie go za mną.
Dialogue: 0,0:12:21.38,0:12:23.89,Default,,0000,0000,0000,,Tommy był szympansem.\NZnaleźliśmy go w tej klatce.
Dialogue: 0,0:12:23.89,0:12:27.35,Default,,0000,0000,0000,,Znaleźliśmy go w małym, \Npełnym klatek pokoju w magazynie
Dialogue: 0,0:12:27.35,0:12:32.54,Default,,0000,0000,0000,,na parkingu używanych przyczep \Nw centrum Nowego Jorku.
Dialogue: 0,0:12:32.54,0:12:34.71,Default,,0000,0000,0000,,Znaleźliśmy Kiko, jest częściowo głucha.
Dialogue: 0,0:12:34.71,0:12:40.35,Default,,0000,0000,0000,,Kiko była na betonowym zapleczu sklepu\Nw zachodnim Massachusetts.
Dialogue: 0,0:12:40.35,0:12:42.25,Default,,0000,0000,0000,,Znaleźliśmy też Herkulesa i Leo.
Dialogue: 0,0:12:42.25,0:12:43.95,Default,,0000,0000,0000,,Te dwa młode szympansy
Dialogue: 0,0:12:43.95,0:12:47.37,Default,,0000,0000,0000,,używane były do badań biomedycznych\Ni anatomicznych w Stony Brook.
Dialogue: 0,0:12:47.37,0:12:48.67,Default,,0000,0000,0000,,Znaleźliśmy je.
Dialogue: 0,0:12:48.67,0:12:51.38,Default,,0000,0000,0000,,W ostatnim tygodniu grudnia 2013 roku
Dialogue: 0,0:12:51.38,0:12:55.32,Default,,0000,0000,0000,,projekt Nonhuman Rights wniósł 3 pozwy\Nw obrębie stanu Nowy Jork,
Dialogue: 0,0:12:55.32,0:12:58.80,Default,,0000,0000,0000,,używając tego samego argumentu\Nnietykalności osobistej,
Dialogue: 0,0:12:58.80,0:13:01.53,Default,,0000,0000,0000,,który zastosowano\Nw przypadku Jamesa Somerseta,
Dialogue: 0,0:13:01.53,0:13:06.62,Default,,0000,0000,0000,,i zażądaliśmy, żeby sędziowie \Nzastosowali akt habeas corpus.
Dialogue: 0,0:13:06.62,0:13:08.73,Default,,0000,0000,0000,,Chcieliśmy wypuścić szympansy
Dialogue: 0,0:13:08.73,0:13:11.51,Default,,0000,0000,0000,,i przenieść je do Save the Chimps,
Dialogue: 0,0:13:11.51,0:13:15.46,Default,,0000,0000,0000,,wspaniałego sanktuarium \Ndla szympansów w Południowej Florydzie,
Dialogue: 0,0:13:15.46,0:13:20.55,Default,,0000,0000,0000,,które ma sztuczne jezioro\Nz 12 czy 13 wysepkami,
Dialogue: 0,0:13:20.55,0:13:22.15,Default,,0000,0000,0000,,2 - 3 akry każda,
Dialogue: 0,0:13:22.15,0:13:24.57,Default,,0000,0000,0000,,i na każdej mieszka \Nze dwadzieścia szympansów.
Dialogue: 0,0:13:24.57,0:13:27.52,Default,,0000,0000,0000,,Te szympansy miałyby szansę\Nżyć swoim szympansim życiem
Dialogue: 0,0:13:27.52,0:13:31.92,Default,,0000,0000,0000,,z innymi szympansami w środowisku\Njak najbliższym afrykańskiemu.
Dialogue: 0,0:13:31.92,0:13:35.87,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie te sprawy są nadal w toku.
Dialogue: 0,0:13:36.82,0:13:39.90,Default,,0000,0000,0000,,Jeszcze nie trafiliśmy \Nna naszego lorda Mansfielda.
Dialogue: 0,0:13:40.62,0:13:42.23,Default,,0000,0000,0000,,Trafimy, trafimy.
Dialogue: 0,0:13:42.23,0:13:46.11,Default,,0000,0000,0000,,To długotrwała kampania strategiczna.
Dialogue: 0,0:13:46.11,0:13:48.22,Default,,0000,0000,0000,,I jeszcze zacytuję Winstona Churchilla:
Dialogue: 0,0:13:48.22,0:13:52.39,Default,,0000,0000,0000,,nie uważamy naszych spraw \Nza zakończenie,
Dialogue: 0,0:13:52.39,0:13:54.44,Default,,0000,0000,0000,,ani nawet nie za początek końca,
Dialogue: 0,0:13:54.44,0:13:57.95,Default,,0000,0000,0000,,ale może są końcem początku".
Dialogue: 0,0:13:58.58,0:14:00.50,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję.
Dialogue: 0,0:14:00.50,0:14:04.50,Default,,0000,0000,0000,,(Brawa)