1
00:00:00,000 --> 00:00:03,550
Popatrzcie na ten ołówek.

2
00:00:03,550 --> 00:00:06,407
Jest rzeczą. Także w świetle prawa.

3
00:00:06,407 --> 00:00:09,379
Tak jak książki czy wasz samochód.

4
00:00:10,319 --> 00:00:12,258
To wszystko są rzeczy prawne.

5
00:00:12,258 --> 00:00:15,881
Małpy naczelne, które widzicie za mną,

6
00:00:15,881 --> 00:00:19,549
także są rzeczami prawnymi.

7
00:00:19,549 --> 00:00:23,822
Z rzeczą mogę zrobić na przykład to.

8
00:00:23,822 --> 00:00:26,631
Mogę zrobić co zechcę 
z moją książką czy autem.

9
00:00:26,631 --> 00:00:29,533
To małpy naczelne, które poznacie.

10
00:00:29,533 --> 00:00:33,420
Te zdjęcia zrobił James Mollison,

11
00:00:33,420 --> 00:00:36,464
który napisał książkę 
"James i inne człekokształtne".

12
00:00:36,464 --> 00:00:39,227
Pisze w niej, że każda z tych małp,

13
00:00:39,227 --> 00:00:41,525
no, prawie każda - jest sierotą

14
00:00:41,525 --> 00:00:45,140
i na własne oczy widziała śmierć rodziców.

15
00:00:46,110 --> 00:00:47,748
W świetle prawa są one rzeczami.

16
00:00:47,748 --> 00:00:50,441
Od wieków istnieje w prawie gruby mur,

17
00:00:50,441 --> 00:00:53,785
oddzielający osoby od rzeczy.

18
00:00:53,785 --> 00:00:57,570
Z jednej strony rzeczy prawne,
są niewidzialne dla sędziów.

19
00:00:57,570 --> 00:00:59,520
Nie liczą się w systemie prawnym.

20
00:00:59,520 --> 00:01:01,215
Nie mają żadnych praw.

21
00:01:01,215 --> 00:01:03,699
Nie mają zdolności do czynności prawnych.

22
00:01:03,699 --> 00:01:05,836
Są jak niewolnicy.

23
00:01:05,836 --> 00:01:08,660
Z drugiej strony tego muru 
są osoby - podmioty prawa.

24
00:01:08,660 --> 00:01:11,097
Podmioty prawa są widoczne dla sędziów.

25
00:01:11,607 --> 00:01:13,312
Liczą się w systemie prawnym.

26
00:01:13,312 --> 00:01:15,239
Mogą mieć wiele praw.

27
00:01:15,239 --> 00:01:18,142
Potencjalnie nieskończenie wiele.

28
00:01:18,142 --> 00:01:20,510
I są panami.

29
00:01:21,300 --> 00:01:25,779
Obecnie wszystkie pozaludzkie istoty
mają status rzeczy prawnych.

30
00:01:25,779 --> 00:01:28,660
Wszyscy ludzie to podmioty prawa.

31
00:01:28,660 --> 00:01:31,469
Ale bycie człowiekiem i podmiotem prawa

32
00:01:31,469 --> 00:01:37,112
nigdy nie były i nie są synonimami.

33
00:01:37,112 --> 00:01:40,478
Ludzie i podmioty prawa to nie synonimy.

34
00:01:40,478 --> 00:01:43,358
Z jednej strony

35
00:01:43,358 --> 00:01:47,491
na przestrzeni wieków żyło wiele osób,

36
00:01:47,491 --> 00:01:49,464
które miały status przedmiotów.

37
00:01:49,464 --> 00:01:50,997
Niewolnicy byli rzeczami.

38
00:01:50,997 --> 00:01:54,719
Kobiety i dzieci bywały czasem
uważane za rzeczy.

39
00:01:55,499 --> 00:01:59,146
W istocie walka o prawa obywatelskie 
prowadzona przez parę ostatnich wieków

40
00:01:59,146 --> 00:02:03,659
polegała na zrobieniu wyrwy w murze
i przeprowadzaniu ludzi-przedmiotów

41
00:02:03,659 --> 00:02:08,713
na drugą stronę, by stali się podmiotami.

42
00:02:08,713 --> 00:02:12,182
Ale niestety! Ta wyrwa została zamknięta.

43
00:02:12,772 --> 00:02:14,819
Po drugiej stronie są osoby prawne,

44
00:02:14,819 --> 00:02:18,952
ale ta kategoria nigdy 
nie ograniczała się tylko do ludzi.

45
00:02:18,952 --> 00:02:22,940
Są na przykład osoby prawne, 
które nie są nawet żywymi istotami.

46
00:02:22,940 --> 00:02:24,547
W Stanach Zjednoczonych

47
00:02:24,547 --> 00:02:28,540
wiadomo, że korporacje to osoby prawne.

48
00:02:28,540 --> 00:02:30,515
W Indiach przed niepodległością

49
00:02:30,515 --> 00:02:33,139
hinduistyczne bożki były dla sądu
osobami prawnymi,

50
00:02:33,139 --> 00:02:35,200
tak samo jak meczet.

51
00:02:35,200 --> 00:02:37,630
W 2000 roku Sąd Najwyższy w Indiach

52
00:02:37,630 --> 00:02:41,173
uznał, że święte księgi religii Sikhów
także mają osobowość prawną,

53
00:02:41,173 --> 00:02:43,472
a w 2012 roku, więc całkiem niedawno,

54
00:02:43,472 --> 00:02:47,233
rdzenni mieszkańcy Nowej Zelandii
podpisali umowę z Koroną Brytyjską,

55
00:02:47,233 --> 00:02:50,484
na mocy której rzeka 
otrzymała status podmiotu prawnego,

56
00:02:50,484 --> 00:02:53,525
posiadającego na własność swoje koryto.

57
00:02:53,525 --> 00:02:56,776
W 1980 roku przeczytałem
książkę Petera Singera.

58
00:02:56,776 --> 00:03:00,500
Miałem wtedy jeszcze ciemną,
bujną czuprynę.

59
00:03:00,500 --> 00:03:03,088
Książka tak mnie poruszyła,

60
00:03:03,088 --> 00:03:06,616
że zostałem prawnikiem, by być
głosem tych, którzy go nie mają

61
00:03:06,616 --> 00:03:07,851
i bronić bezbronnych,

62
00:03:07,851 --> 00:03:12,263
a nigdy nie zdawałem sobie sprawy,
jak bezradne i bezbronne są miliony,

63
00:03:12,263 --> 00:03:15,769
miliardy pozaludzkich stworzeń.

64
00:03:15,769 --> 00:03:18,788
Jako prawnik zacząłem 
zajmować się ochroną zwierząt.

65
00:03:18,788 --> 00:03:23,664
Przed 1985 rokiem zrozumiałem, 
że staram się osiągnąć coś,

66
00:03:23,664 --> 00:03:25,591
co jest dosłownie niemożliwe,


67
00:03:25,591 --> 00:03:28,215
bo wszyscy moi klienci,

68
00:03:28,215 --> 00:03:31,697
wszystkie te zwierzęta, 
których interesów próbowałem bronić,

69
00:03:31,697 --> 00:03:34,182
są według prawa rzeczami,
są "niewidzialne".

70
00:03:34,182 --> 00:03:36,102
To nie mogło się udać, więc zdecydowałem

71
00:03:36,102 --> 00:03:40,066
że jedyne rozwiązanie to
przeciągnięcie przynajmniej części z nich

72
00:03:40,066 --> 00:03:43,864
przez dziurę, którą ponownie 
mogliśmy wybić w tym murze

73
00:03:43,864 --> 00:03:47,440
i rozpoczęcie przeprowadzania 
odpowiednich zwierząt przez tę wyrwę

74
00:03:47,440 --> 00:03:50,986
na drugą stronę, gdzie mogły
stać się podmiotami prawa.

75
00:03:50,986 --> 00:03:56,426
W tym czasie bardzo mało
myślano i mówiono na temat

76
00:03:56,426 --> 00:03:58,794
prawdziwie zwierzęcych praw,

77
00:03:58,794 --> 00:04:03,235
idei posiadania osobowości prawnej 
czy o prawach dla innych żywych istot,

78
00:04:03,235 --> 00:04:06,005
a ja wiedziałem, 
że zajmie to dużo czasu.

79
00:04:06,005 --> 00:04:09,405
W 1985 roku odkryłem,
że minęłoby około 30 lat,

80
00:04:09,405 --> 00:04:12,934
zanim zdołalibyśmy rozpocząć
kluczowy proces,

81
00:04:12,934 --> 00:04:18,716
wieloletnią kampanię, umożliwiającą
zrobienie wyrwy w tym murze.

82
00:04:18,716 --> 00:04:24,556
Jak się okazało byłem pesymistą.
Zajęło to tylko 28 lat.

83
00:04:26,801 --> 00:04:33,240
Aby rozpocząć, nie tylko musieliśmy

84
00:04:33,240 --> 00:04:37,922
pisać artykuły dla periodyku prawnego,
prowadzić wykłady czy pisać książki,

85
00:04:37,922 --> 00:04:40,890
ale także musieliśmy na nowo
powrócić do podstaw tego,

86
00:04:40,890 --> 00:04:42,875
jak przeprowadza się tego typu sprawę.

87
00:04:42,875 --> 00:04:46,908
Po pierwsze musieliśmy się zastanowić
jaki powinien być powód roszczenia,

88
00:04:46,908 --> 00:04:48,367
prawna podstawa powództwa.

89
00:04:48,367 --> 00:04:51,264
Ta prawna podstawa to środek
jakiego używają prawnicy,

90
00:04:51,264 --> 00:04:56,840
by przedstawić argumenty przed sądem.

91
00:04:56,840 --> 00:04:59,744
Okazuje się, że jest
pewna bardzo interesująca sprawa,

92
00:04:59,744 --> 00:05:04,348
nazwana Somerset kontra Stewart, 
z Londynu przed 250 laty.

93
00:05:04,348 --> 00:05:07,444
Według niej ciemnoskóry niewolnik
posłużył się systemem prawnym

94
00:05:07,444 --> 00:05:10,323
i z rzeczy prawnej 
stał się podmiotem prawa.

95
00:05:10,323 --> 00:05:14,386
Tak mnie to zaciekawiło, 
że napisałem całą książkę na ten temat.

96
00:05:14,386 --> 00:05:19,773
James Somerset miał 8 lat, gdy został
uprowadzony z Afryki Zachodniej.

97
00:05:19,773 --> 00:05:22,720
Przetrwał podróż
na trasie handlu trójkątnego

98
00:05:22,720 --> 00:05:27,894
i w Wirginii kupił go
szkocki biznesmen Charles Stewart.

99
00:05:27,894 --> 00:05:32,102
Po 20 latach Stweart zabrał
Jamesa Somerseta do Londynu,

100
00:05:32,102 --> 00:05:35,980
gdzie James postanowił uciec.

101
00:05:35,980 --> 00:05:39,620
Po pierwsze przyjął chrzest,

102
00:05:39,620 --> 00:05:41,901
aby zdobyć oboje rodziców chrzestnych.

103
00:05:41,901 --> 00:05:43,712
W przypadku XVIII-wiecznego niewolnika

104
00:05:43,712 --> 00:05:46,870
jednym z głównych zadań 
rodziców chrzestnych

105
00:05:46,870 --> 00:05:48,982
była pomoc w ucieczce.

106
00:05:48,982 --> 00:05:52,998
Jesienią 1771 roku

107
00:05:52,998 --> 00:05:55,641
James Somerset miał zatarg
z Charlesem Stewartem.

108
00:05:55,641 --> 00:06:00,313
Nie wiemy dokładnie, co się stało,
ale James zniknął.

109
00:06:00,313 --> 00:06:03,309
Rozwścieczony Charles Stewart 
wynajął łowców niewolników,

110
00:06:03,309 --> 00:06:05,550
by przeczesali Londyn,

111
00:06:05,550 --> 00:06:08,150
znaleźli go i oddali nie w ręce Stewarta,

112
00:06:08,150 --> 00:06:14,173
ale na statek Ann and Marry,
dokujący w londyńskim porcie,

113
00:06:14,173 --> 00:06:15,793
gdzie został przykuty do pokładu,

114
00:06:15,793 --> 00:06:17,797
i miał odpłynąć na Jamajkę,

115
00:06:17,797 --> 00:06:20,816
James miał tam zostać
sprzedany na targu niewolników

116
00:06:20,816 --> 00:06:24,299
i skazany na trzy do pięciu lat
niewolniczego życia, które pozostawało

117
00:06:24,299 --> 00:06:27,150
zbierającym trzcinę cukrową na Jamajce.

118
00:06:27,150 --> 00:06:30,359
Rodzice chrzestni Jamesa
wkroczyli do akcji.

119
00:06:30,359 --> 00:06:32,866
Zwrócili się do najbardziej 
wpływowego sędziego,

120
00:06:32,866 --> 00:06:36,512
lorda Mansfielda, pełniącego funkcję
naczelnego sędziego w Sądzie Królewskim,

121
00:06:36,512 --> 00:06:40,157
i wymogli na nim, by wystosował akt 
prawa powszechnego - habeas corpus

122
00:06:40,157 --> 00:06:41,991
w imieniu Jamesa Somerseta.

123
00:06:41,991 --> 00:06:45,962
Prawo powszechne jest tym, o którym
angielskojęzyczni sędziowie mogą stanowić,

124
00:06:45,962 --> 00:06:50,099
gdy nie są ograniczeni 
przez przepisy lub konstytucje,

125
00:06:50,099 --> 00:06:52,695
a akt habeas corpus 
nazywany Wielkim Aktem,

126
00:06:52,695 --> 00:06:54,762
duże W, duże A,

127
00:06:54,762 --> 00:06:59,290
ma za zadanie ochronę każdego z nas, 
jeśli zostałby zatrzymany wbrew swej woli.

128
00:06:59,290 --> 00:07:01,263
Kiedy akt habeas copus zostaje wydany,

129
00:07:01,263 --> 00:07:03,701
zatrzymujący musi sprowadzić zatrzymanego

130
00:07:03,701 --> 00:07:09,576
i podać dostatecznie dobry, prawny powód
naruszenia jego nietykalności cielesnej.

131
00:07:09,576 --> 00:07:14,570
Lord Mansfield musiał podjąć decyzję 
i to w okamgnieniu,

132
00:07:14,570 --> 00:07:17,354
bo jeśli James Somerset
był rzeczą prawną,

133
00:07:17,354 --> 00:07:20,419
nie mógł skorzystać z praw
wynikających z aktu habeas corpus

134
00:07:20,419 --> 00:07:22,439
dopóki nie stałby się podmiotem prawa.

135
00:07:22,439 --> 00:07:26,737
Lord Mansfield postanowił więc założyć,
bez podejmowania decyzji,

136
00:07:26,737 --> 00:07:29,560
że James Somerset jest 
w istocie podmiotem prawa,

137
00:07:29,560 --> 00:07:32,971
wydał akt o nietykalności osobistej
i James został dostarczony

138
00:07:32,971 --> 00:07:34,482
przez kapitana statku.

139
00:07:34,482 --> 00:07:37,183
W ciągu 6 miesięcy
odbyła się seria rozpraw.

140
00:07:37,183 --> 00:07:43,011
22 lipca 1772 roku Lord Mansfield orzekł,
że niewolnictwo jest tak odrażające,

141
00:07:43,011 --> 00:07:44,845
i użył słowa "odrażające",

142
00:07:44,845 --> 00:07:48,723
że prawo powszechne nie będzie go popierać
i rozkazał uwolnić Jamesa.

143
00:07:48,723 --> 00:07:52,313
Wówczas James Somerset
doznał prawnego przeistoczenia.

144
00:07:52,883 --> 00:07:54,943
Wolny człowiek, wychodzący z sali rozpraw,

145
00:07:54,943 --> 00:07:57,561
wyglądał zupełnie jak niewolnik,
który na nią wszedł,

146
00:07:57,561 --> 00:08:02,330
jednak w świetle prawa
nie mieli ze sobą nic wspólnego.

147
00:08:02,790 --> 00:08:05,740
Drugim zadaniem Nonhuman Rights 
Project, który założyłem,

148
00:08:05,740 --> 00:08:09,250
była analiza rodzajów wartości i zasad,

149
00:08:09,250 --> 00:08:12,128
jakie chcieliśmy przedstawić sędziom.

150
00:08:12,128 --> 00:08:16,007
Jakie wartości i zasady
wyssali z mlekiem matki,

151
00:08:16,007 --> 00:08:19,090
jakich nauczyli się w szkole, 
jakimi kierują się na co dzień,

152
00:08:19,090 --> 00:08:22,779
w jakie wierzą całym sercem - 
i wybraliśmy wolność i równość.

153
00:08:22,779 --> 00:08:25,811
Wolność jest prawem, do którego
każdy z was jest uprawniony,

154
00:08:25,811 --> 00:08:28,152
z racji tego jak jesteśmy poskładani,

155
00:08:28,152 --> 00:08:33,489
a podstawowe prawo wolności
chroni nasze podstawowe interesy.

156
00:08:33,489 --> 00:08:36,724
A dwa najważniejsze prawa
w prawie powszechnym

157
00:08:36,724 --> 00:08:40,765
to prawo do niezależności
i samostanowienia.

158
00:08:42,015 --> 00:08:45,795
Są one tak potężne, 
że jeśli w państwie prawa

159
00:08:45,795 --> 00:08:50,393
odmówisz w szpitalu 
terapii ratującej życie,

160
00:08:50,393 --> 00:08:52,640
sędzia nie może cię do niej zmusić,

161
00:08:52,640 --> 00:08:57,451
bo uszanuje twoją niezależność
i prawo do samostanowienia.

162
00:08:57,451 --> 00:09:00,714
Z kolei równość jesteście uprawnieni,

163
00:09:00,714 --> 00:09:03,610
bo w istotny sposób
przypominacie kogoś innego,

164
00:09:03,610 --> 00:09:05,601
i w tym właśnie sęk - w istotny sposób.

165
00:09:05,601 --> 00:09:09,339
Ponieważ oni mają prawo, 
a ty ich przypominasz,

166
00:09:09,339 --> 00:09:11,684
zyskujesz prawo do tego przywileju.

167
00:09:11,684 --> 00:09:14,306
Sądy i ciała ustawodawcze
ciągle wytyczają nowe granice.

168
00:09:14,846 --> 00:09:17,118
Niektórzy są uwzględnieni, inni nie.

169
00:09:17,118 --> 00:09:23,260
Absolutne wymagane minimum,

170
00:09:23,260 --> 00:09:27,695
ten podział ma być 
rozsądnym środkiem do godnego celu.

171
00:09:27,695 --> 00:09:30,435
Projekt Nonhuman Rights dowodzi, 
że przesuwanie granic,

172
00:09:30,435 --> 00:09:33,742
aby uwięzić autonomiczną
i stanowiącą o sobie jednostkę,

173
00:09:33,742 --> 00:09:35,530
jaką widzicie za moimi plecami,

174
00:09:35,530 --> 00:09:38,560
to naruszenie równości.

175
00:09:39,270 --> 00:09:41,820
Następnie przebadaliśmy 80 jurysdykcji.

176
00:09:41,820 --> 00:09:44,065
7 lat zajęło nam znalezienie tej,

177
00:09:44,065 --> 00:09:46,271
w której chcieliśmy wnieść pierwszy pozew.

178
00:09:46,271 --> 00:09:47,770
Wybraliśmy stan Nowy Jork.

179
00:09:47,770 --> 00:09:50,512
Potem zdecydowaliśmy, 
w czyim imieniu składamy pozew.

180
00:09:50,512 --> 00:09:52,258
Postawiliśmy na szympansy,

181
00:09:52,258 --> 00:09:55,109
nie dlatego, że Jane Goodall
była w radzie nadzorczej,

182
00:09:55,109 --> 00:09:58,862
ale dlatego że oni, Jane i inni,

183
00:09:58,862 --> 00:10:01,962
prowadzili intensywne badania
nad szympansami od dziesiątek lat.

184
00:10:01,962 --> 00:10:05,158
Znamy ich ponadprzeciętne
możliwości umysłowe,

185
00:10:05,158 --> 00:10:08,292
w dodatku przypominają 
w tym istoty ludzkie.

186
00:10:08,292 --> 00:10:13,424
Wybraliśmy wiec szympansy
i zaczęliśmy rozpuszczać wici,

187
00:10:13,424 --> 00:10:16,256
żeby znaleźć ekspertów
od szympansich procesów poznawczych.

188
00:10:16,256 --> 00:10:20,761
Znaleźliśmy ich w Japonii, Szwecji,
Niemczech, Szkocji, Anglii oraz USA.

189
00:10:20,761 --> 00:10:23,524
Napisali w sumie 100 stron oświadczeń,

190
00:10:23,524 --> 00:10:26,320
w których przedstawili ponad 40 sposobów,

191
00:10:26,320 --> 00:10:29,120
w których kompleksowe możliwości
poznawcze szympansów,

192
00:10:29,120 --> 00:10:31,140
indywidualnie lub grupowo,

193
00:10:31,140 --> 00:10:34,259
składały się na ich autonomię
i samostanowienie.

194
00:10:35,429 --> 00:10:38,936
Zawierały też na przykład to,
że szympansy mają świadomość.

195
00:10:38,936 --> 00:10:41,283
Są także świadome,
tego że są świadome.

196
00:10:41,283 --> 00:10:44,139
Wiedzą że mają umysł,
że inni też mają umysł.

197
00:10:44,139 --> 00:10:46,682
Wiedzą że są niezależną jednostką,
i że mogą żyć.

198
00:10:46,682 --> 00:10:49,975
Rozumieją, że żyły wczoraj,
i że jutro też będą żyć.

199
00:10:49,975 --> 00:10:53,419
Angażują się w mentalną podróż w czasie.
Pamiętają co stało się wczoraj.

200
00:10:53,419 --> 00:10:54,870
Potrafią oczekiwać jutra

201
00:10:54,870 --> 00:10:58,287
i dlatego więzienie szympansów, 
zwłaszcza w pojedynkę,

202
00:10:58,287 --> 00:10:59,587
jest takie straszne.

203
00:10:59,587 --> 00:11:02,184
Takie rzeczy robimy
najtwardszym kryminalistom,

204
00:11:02,184 --> 00:11:06,955
ale także szympansom 
i to nawet bez zastanowienia.

205
00:11:07,715 --> 00:11:10,426
Mają one pewien rodzaj
potencjału moralnego.

206
00:11:10,426 --> 00:11:13,352
Gdy grają w ekonomiczne gry z ludźmi,

207
00:11:13,352 --> 00:11:17,392
spontanicznie składają uczciwe propozycje,
nawet jeśli się tego od nich nie wymaga.

208
00:11:17,392 --> 00:11:19,425
Potrafią liczyć. Rozumieją cyfry.

209
00:11:19,425 --> 00:11:20,805
Wykonują proste działania.

210
00:11:20,805 --> 00:11:24,869
Potrafią się zagłębić w język
albo unikać językowych sporów,

211
00:11:24,869 --> 00:11:28,234
angażują się w celową 
i mającą odniesienie komunikację,

212
00:11:28,234 --> 00:11:32,131
w której zwracają uwagę 
na nastawienie rozmówców.

213
00:11:32,252 --> 00:11:33,710
Mają kulturę.

214
00:11:33,900 --> 00:11:36,501
Mają kulturę materialną,
kulturę społeczną.

215
00:11:36,501 --> 00:11:38,916
Mają też kulturę symboliczną.

216
00:11:38,916 --> 00:11:42,817
Naukowcy z Parku Narodowego Tai
na Wybrzeżu Kości Słoniowej

217
00:11:42,817 --> 00:11:46,346
znaleźli szympansy, które z pomocą kamieni

218
00:11:46,346 --> 00:11:49,132
rozłupywały niewiarygodnie twarde orzechy.

219
00:11:49,132 --> 00:11:51,431
Sporo czasu zajmuje nauczenie się tego,

220
00:11:51,431 --> 00:11:53,544
ale naukowcy zbadawszy teren odkryli,

221
00:11:53,544 --> 00:11:56,377
że tę kulturę materialną,
ten sposób rozłupywania,

222
00:11:56,377 --> 00:11:59,720
te kamienie, przekazywano sobie
od co najmniej 4,300 lat,

223
00:11:59,720 --> 00:12:04,712
przez 225 pokoleń szympansów.

224
00:12:04,712 --> 00:12:07,104
Teraz musieliśmy
znaleźć naszego szympansa.

225
00:12:07,104 --> 00:12:10,284
Naszego szympansa,

226
00:12:10,284 --> 00:12:13,187
początkowo znaleźliśmy dwa
w stanie Nowy Jork.

227
00:12:13,187 --> 00:12:16,391
Oba umarłyby, zanim nawet 
zdążylibyśmy wnieść pozew.

228
00:12:16,391 --> 00:12:18,272
Następnie znaleźliśmy Tommy'ego.

229
00:12:18,272 --> 00:12:21,384
Tommy to szympans. Widzicie go za mną.

230
00:12:21,384 --> 00:12:23,891
Tommy był szympansem.
Znaleźliśmy go w tej klatce.

231
00:12:23,891 --> 00:12:27,351
Znaleźliśmy go w małym, 
pełnym klatek pokoju w magazynie

232
00:12:27,351 --> 00:12:32,537
na parkingu używanych przyczep 
w centrum Nowego Jorku.

233
00:12:32,537 --> 00:12:34,711
Znaleźliśmy Kiko, jest częściowo głucha.

234
00:12:34,711 --> 00:12:40,353
Kiko była na betonowym zapleczu sklepu
w zachodnim Massachusetts.

235
00:12:40,353 --> 00:12:42,250
Znaleźliśmy też Herkulesa i Leo.

236
00:12:42,250 --> 00:12:43,953
Te dwa młode szympansy

237
00:12:43,953 --> 00:12:47,366
używane były do badań biomedycznych
i anatomicznych w Stony Brook.

238
00:12:47,366 --> 00:12:48,671
Znaleźliśmy je.

239
00:12:48,671 --> 00:12:51,383
W ostatnim tygodniu grudnia 2013 roku

240
00:12:51,383 --> 00:12:55,323
projekt Nonhuman Rights wniósł 3 pozwy
w obrębie stanu Nowy Jork,

241
00:12:55,323 --> 00:12:58,801
używając tego samego argumentu
nietykalności osobistej,

242
00:12:58,801 --> 00:13:01,529
który zastosowano
w przypadku Jamesa Somerseta,

243
00:13:01,529 --> 00:13:06,616
i zażądaliśmy, żeby sędziowie 
zastosowali akt habeas corpus.

244
00:13:06,616 --> 00:13:08,727
Chcieliśmy wypuścić szympansy

245
00:13:08,727 --> 00:13:11,513
i przenieść je do Save the Chimps,

246
00:13:11,513 --> 00:13:15,461
wspaniałego sanktuarium 
dla szympansów w Południowej Florydzie,

247
00:13:15,461 --> 00:13:20,548
które ma sztuczne jezioro
z 12 czy 13 wysepkami,

248
00:13:20,548 --> 00:13:22,151
2 - 3 akry każda,

249
00:13:22,151 --> 00:13:24,571
i na każdej mieszka 
ze dwadzieścia szympansów.

250
00:13:24,571 --> 00:13:27,521
Te szympansy miałyby szansę
żyć swoim szympansim życiem

251
00:13:27,521 --> 00:13:31,923
z innymi szympansami w środowisku
jak najbliższym afrykańskiemu.

252
00:13:31,923 --> 00:13:35,870
Wszystkie te sprawy są nadal w toku.

253
00:13:36,820 --> 00:13:39,902
Jeszcze nie trafiliśmy 
na naszego lorda Mansfielda.

254
00:13:40,622 --> 00:13:42,230
Trafimy, trafimy.

255
00:13:42,230 --> 00:13:46,110
To długotrwała kampania strategiczna.

256
00:13:46,110 --> 00:13:48,225
I jeszcze zacytuję Winstona Churchilla:

257
00:13:48,225 --> 00:13:52,393
nie uważamy naszych spraw 
za zakończenie,

258
00:13:52,393 --> 00:13:54,436
ani nawet nie za początek końca,

259
00:13:54,436 --> 00:13:57,950
ale może są końcem początku".

260
00:13:58,580 --> 00:14:00,497
Dziękuję.

261
00:14:00,497 --> 00:14:04,497
(Brawa)