WEBVTT

00:00:06.034 --> 00:00:09.444
Một nhân viên ngân hàng ở London 
gửi các thông tin chứng khoán mới nhất

00:00:09.444 --> 00:00:12.269
cho đồng nghiệp ở Hồng Kông 
trong vòng chưa đầy một giây.

00:00:12.269 --> 00:00:14.659
Với một cú nhấp chuột, 
khách hàng tại New York

00:00:14.659 --> 00:00:16.854
đặt hàng thiết bị 
được chế tạo tại Bắc Kinh,

00:00:16.854 --> 00:00:19.082
được vận chuyển 
qua đại dương trong vài ngày

00:00:19.082 --> 00:00:21.433
bởi máy bay chở hàng 
hoặc tàu container.

00:00:21.433 --> 00:00:23.650
Tốc độ và khối lượng 
hàng hóa và thông tin

00:00:23.650 --> 00:00:27.486
lưu chuyển trên thế giới hiện nay
là chưa từng có trong lịch sử.

00:00:27.486 --> 00:00:30.581
Trao đổi toàn cầu 
đã có từ rất lâu,

00:00:30.581 --> 00:00:34.170
cách đây hơn 2.000 năm 
trải dài trên 5.000 dặm,

00:00:34.170 --> 00:00:36.521
được gọi là Con đường Tơ lụa.

00:00:36.521 --> 00:00:39.065
Con đường Tơ lụa không hẳn
là một con đường,

00:00:39.065 --> 00:00:41.134
mà là một mạng lưới 
nhiều tuyến đường

00:00:41.134 --> 00:00:43.494
dần xuất hiện qua nhiều thế kỷ,

00:00:43.494 --> 00:00:45.934
kết nối các lục địa với nhau

00:00:45.934 --> 00:00:47.311
như tơ đan thành lụa.

00:00:47.311 --> 00:00:50.945
Các nền văn minh nông nghiệp đầu tiên 
xuất hiện tách biệt

00:00:50.945 --> 00:00:52.615
tại các thung lũng sông 
màu mỡ,

00:00:52.615 --> 00:00:54.905
việc đi lại bị cản trở 
bởi địa lý

00:00:54.905 --> 00:00:56.521
và nỗi sợ hãi 
trước điều không biết.

00:00:56.521 --> 00:00:57.744
Theo thời gian,

00:00:57.744 --> 00:01:00.541
người ta thấy rằng sa mạc khô cằn
và vùng biên giới

00:01:00.541 --> 00:01:02.868
có người ở, chứ không phải 
ma quỷ trong dân gian,

00:01:02.868 --> 00:01:05.234
những bộ lạc du mục 
lớn lên trên lưng ngựa.

00:01:05.234 --> 00:01:08.258
Người Scythia, sinh sống 
trên dải đất từ Hungary đến Mông Cổ,

00:01:08.258 --> 00:01:10.121
đã tiếp xúc với nền văn minh

00:01:10.121 --> 00:01:12.969
Hy Lạp, Ai Cập, Ấn Độ và Trung Quốc.

00:01:12.969 --> 00:01:15.687
Những cuộc chạm trán này 
thường không mấy hòa bình.

00:01:15.687 --> 00:01:17.891
Qua các cuộc tấn công,
chiến tranh,

00:01:17.891 --> 00:01:20.719
cũng như thương mại 
và bảo tiêu

00:01:20.719 --> 00:01:22.256
để đổi lấy tiền bạc

00:01:22.256 --> 00:01:25.625
người du mục bắt đầu 
chuyển tải hàng hoá, tư tưởng, công nghệ

00:01:25.625 --> 00:01:28.236
giữa các nền văn hóa 
tách biệt.

00:01:28.236 --> 00:01:31.591
Một trong những sợi dây quan trọng nhất 
của mạng lưới này

00:01:31.591 --> 00:01:33.160
là Con đường Hoàng gia Ba Tư,

00:01:33.160 --> 00:01:37.223
được hoàn thành bởi Vua Darius Đệ Nhất
vào thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên.

00:01:37.223 --> 00:01:41.399
Trải dài gần 2.000 dặm 
từ sông Tigris đến biển Aegean,

00:01:41.399 --> 00:01:43.937
các trạm chuyển tiếp 
cho phép hàng hóa và tin tức

00:01:43.937 --> 00:01:48.251
được chuyển đi trong 1/10 thời gian 
của một người du hành bình thường.

00:01:48.251 --> 00:01:50.965
Cùng với cuộc chinh phục Ba Tư 
của Alexander Đại đế,

00:01:50.965 --> 00:01:54.699
xâm nhập vào Trung Á bằng việc 
chiếm đóng các thành như Samarkand,

00:01:54.699 --> 00:01:57.994
lập nên những thành phố mới 
như Alexandria Eschate,

00:01:57.994 --> 00:02:01.563
mạng lưới văn hóa và thương mại
của Hy Lạp, Ai Cập, Ba Tư và Ấn Độ

00:02:01.563 --> 00:02:04.455
mở rộng xa hơn về phía đông 
hơn bao giờ hết,

00:02:04.455 --> 00:02:07.978
đặt nền móng cho cầu nối 
giữa Trung Quốc và phương Tây.

00:02:07.978 --> 00:02:11.029
Điều này được thực hiện
vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên,

00:02:11.029 --> 00:02:13.166
khi một sứ giả tên Zhang Qian,

00:02:13.166 --> 00:02:15.627
được gửi đến để đàm phán 
với dân du mục phương Tây,

00:02:15.627 --> 00:02:17.805
trở về gặp Hoàng đế người Hán 
với câu chuyện

00:02:17.805 --> 00:02:20.709
về các nền văn minh tiên tiến, 
thương mại thịnh vượng

00:02:20.709 --> 00:02:23.909
và những hàng hóa mới lạ 
bên ngoài biên giới phía Tây.

00:02:23.909 --> 00:02:26.313
Sứ giả và các thương gia 
được gửi tới

00:02:26.313 --> 00:02:29.943
Ba Tư và Ấn Độ để đổi lụa và ngọc bích 
lấy ngựa và bông,

00:02:29.943 --> 00:02:32.864
cùng với quân đội để bảo vệ 
đoàn lái buôn của họ.

00:02:32.864 --> 00:02:35.358
Các tuyến đường Đông và Tây 
dần dần nối liền

00:02:35.358 --> 00:02:38.163
thành một thể gắn kết
trải khắp Âu-Á,

00:02:38.163 --> 00:02:40.240
cho phép trao đổi văn hóa 
và thương mại

00:02:40.240 --> 00:02:42.506
xa hơn bao giờ hết.

00:02:42.506 --> 00:02:44.736
Hàng hoá Trung Quốc đã đến Rome,

00:02:44.736 --> 00:02:48.001
gây ra sự thất thoát vàng 
dẫn đến lệnh cấm hàng tơ lụa,

00:02:48.001 --> 00:02:51.430
trong khi thủy tinh La Mã 
được bán giá cao tại Trung Quốc.

00:02:51.430 --> 00:02:53.892
Cuộc thám hiểm quân sự ở Trung Á

00:02:53.892 --> 00:02:57.267
cũng chứng kiến cuộc chạm trán giữa 
lính Trung Quốc và La Mã.

00:02:57.267 --> 00:02:59.547
Thậm chí có thể đã mang 
kỹ thuật làm cung tên

00:02:59.547 --> 00:03:01.682
sang thế giới phương Tây.

00:03:01.682 --> 00:03:04.187
Nhu cầu về hàng hóa mới lạ 
từ nước ngoài

00:03:04.187 --> 00:03:05.579
và lợi nhuận nó mang lại,

00:03:05.579 --> 00:03:07.699
đã giữ cho Con đường Tơ lụa 
nguyên vẹn,

00:03:07.699 --> 00:03:09.989
ngay cả khi đế chế La Mã tan rã

00:03:09.990 --> 00:03:13.068
các triều đại Trung Quốc 
nổi lên rồi sụp đổ.

00:03:13.068 --> 00:03:16.151
Ngay cả người Mông Cổ, 
nổi tiếng với cướp bóc và tàn phá

00:03:16.151 --> 00:03:19.798
cũng tích cực bảo vệ các tuyến đường 
thương mại, thay vì chia cắt.

00:03:19.798 --> 00:03:22.642
Cùng với hàng hóa, 
các con đường cũng

00:03:22.642 --> 00:03:26.997
mang đi các tập quán, những phát kiến, 
tư tưởng và ngôn ngữ.

00:03:26.997 --> 00:03:30.644
Bắt nguồn từ Ấn Độ, Phật giáo đã di cư 
đến Trung Quốc và Nhật Bản

00:03:30.644 --> 00:03:32.989
trở thành tôn giáo chủ đạo 
tại đây.

00:03:32.989 --> 00:03:36.128
Hồi giáo lan từ 
bán đảo Ả Rập vào Nam Á,

00:03:36.128 --> 00:03:37.888
pha trộn với tín ngưỡng bản địa

00:03:37.888 --> 00:03:40.704
hình thành các tôn giáo mới,
như đạo Sikh.

00:03:40.704 --> 00:03:43.427
Thuốc súng từ Trung Quốc 
cũng đã đến Trung Đông

00:03:43.427 --> 00:03:47.788
góp phần vào tương lai các Đế chế
Ottoman, Safavid và Mughul.

00:03:47.788 --> 00:03:51.214
Thành công của Con đường Tơ lụa 
dẫn đến sự diệt vong của chính nó

00:03:51.214 --> 00:03:54.272
khi công nghệ hàng hải mới
như la bàn từ tính,

00:03:54.272 --> 00:03:57.990
tìm đường đến châu Âu, 
tuyến đường bộ quá dài hóa lỗi thời.

00:03:57.990 --> 00:04:00.622
Cùng lúc, 
sự sụp đổ của đế chế Mông Cổ

00:04:00.622 --> 00:04:04.032
tiếp theo là sự rút lui của Trung Quốc 
khỏi thương mại quốc tế.

00:04:04.032 --> 00:04:06.851
Mặc dù tuyến đường 
và mạng lưới cũ không còn nữa,

00:04:06.851 --> 00:04:10.366
chúng đã thay đổi 
thế giới mãi mãi.

00:04:10.366 --> 00:04:13.023
Người châu Âu tìm kiếm các 
tuyến đường hàng hải mới

00:04:13.023 --> 00:04:15.389
để đến với sự giàu có 
tại Đông Á

00:04:15.389 --> 00:04:17.381
từ đây, bắt đầu 
Kỉ nguyên Thám hiểm,

00:04:17.381 --> 00:04:20.488
mở rộng sang 
châu Phi và châu Mỹ.

00:04:20.488 --> 00:04:24.286
Liên kết toàn cầu làm thay đổi 
cuộc sống chúng ta.

00:04:24.286 --> 00:04:27.557
Người Canada mua áo thun 
làm ở Bangladesh,

00:04:27.557 --> 00:04:30.500
khán giả Nhật xem chương trình
truyền hình của Anh,

00:04:30.500 --> 00:04:34.436
người Tunisia sử dụng phần mềm Mỹ 
để làm cách mạng.

00:04:34.436 --> 00:04:38.577
Tác động của toàn cầu hóa về văn hóa 
và kinh tế là không thể chối cãi.

00:04:38.577 --> 00:04:40.563
Lợi ích và nhược điểm của nó,

00:04:40.563 --> 00:04:43.246
không còn là một hiện tượng mới.

00:04:43.246 --> 00:04:46.691
Núi cao, sa mạc và đại dương,
thứ từng phân rẽ chúng ta

NOTE Paragraph

00:04:46.691 --> 00:04:49.452
đã bị đánh bại nhờ vào
máy bay vận tải siêu âm,

00:04:49.452 --> 00:04:51.576
cáp thông tin xuyên lục địa,

00:04:51.576 --> 00:04:53.789
và tín hiệu phát đi trong không gian

00:04:53.789 --> 00:04:56.116
thay cho đoàn lữ hành 
ra đi trong nhiều tháng,

00:04:56.116 --> 00:04:57.753
không thể có những thành tựu ấy

00:04:57.753 --> 00:04:59.765
nếu không có 
nền văn hóa tiên phong

00:04:59.765 --> 00:05:02.082
cùng những nỗ lực 
làm nên Con đường Tơ lụa:

00:05:02.082 --> 00:05:04.595
mạng lưới toàn cầu 
đầu tiên trong lịch sử.