WEBVTT

00:00:06.704 --> 00:00:09.444
Londra'daki bir bankacı
güncel borsa bilgilerini

00:00:09.444 --> 00:00:12.459
Hong Kong'daki meslektaşına 
bir saniyeden kısa sürede yollar.

00:00:12.459 --> 00:00:14.759
Tek bir tıkla New York'taki bir müşteri

00:00:14.759 --> 00:00:16.854
Pekin'den elektronik 
ürün siparişi verebilir

00:00:16.854 --> 00:00:19.082
ve bu ürün bir kargo uçağı
ya da yük gemisiyle

00:00:19.082 --> 00:00:21.603
birkaç gün içerisinde
adresine ulaştırılır.

00:00:21.603 --> 00:00:23.650
Günümüzde dünya çapında ürünlerin

00:00:23.650 --> 00:00:27.876
ve bilgilerin taşınmasındaki hız ve hacim
tarih boyunca görülmemiş bir seviyededir.

00:00:27.876 --> 00:00:30.751
Ama küresel ticaretin kendisi 
düşündüğümüzden daha eskidir,

00:00:30.751 --> 00:00:34.170
8000 km yol boyunca
2000 yıldan uzun bir süre var olmuş

00:00:34.170 --> 00:00:36.521
ve İpek Yolu olarak biliniyor.

00:00:36.521 --> 00:00:39.065
İpek Yolu aslında sadece 
tek bir yol değil,

00:00:39.065 --> 00:00:41.134
birçok farklı rotadan oluşan bir ağ;

00:00:41.134 --> 00:00:43.494
yüzyıllar içerisinde yavaş 
yavaş ortaya çıkan,

00:00:43.494 --> 00:00:45.934
birçok yerleşim yerini

00:00:45.934 --> 00:00:47.311
birbirine bağlamış.

00:00:47.311 --> 00:00:50.975
İlk tarım toplulukları

00:00:50.975 --> 00:00:52.615
verimli nehir yataklarında yaşadı,

00:00:52.615 --> 00:00:54.905
seyahat olanakları, coğrafi koşullar

00:00:54.905 --> 00:00:56.521
ve bilinmeyenin korkusuyla.

00:00:56.521 --> 00:00:57.744
Fakat büyüdüklerinde

00:00:57.744 --> 00:01:00.541
sınırlarındaki kurak çöllerin
zebaniler tarafından değil,

00:01:00.541 --> 00:01:02.868
at sırtında yaşayan 
göçebe kabileler tarafından

00:01:02.868 --> 00:01:05.234
mesken tutulduğunu gördüler.

00:01:05.234 --> 00:01:08.258
Macaristan'dan Moğolistan'a 
kadar yayılmış olan İskitler,

00:01:08.258 --> 00:01:10.121
başka medeniyetlerle temas kurdular;

00:01:10.121 --> 00:01:13.129
Yunanlılar, Mısırlılar,
Hintliler ve Çinliler.

00:01:13.129 --> 00:01:15.517
Bu temas çoğunlukla barışçıl değildi.

00:01:15.517 --> 00:01:16.891
Ama saldırı ve savaşa rağmen

00:01:17.891 --> 00:01:20.719
tacirlerin ticaret faaliyetlerinin 
yanı sıra göçmenler de

00:01:20.719 --> 00:01:22.256
ürün, fikir ve teknolojileri

00:01:22.256 --> 00:01:25.775
doğrudan bağlantıları olmayan
kültürlere de

00:01:26.675 --> 00:01:27.675
yaymaya başladılar.

00:01:28.576 --> 00:01:31.591
Büyümekte olan bu ağın 
en önemli kollarından biri

00:01:31.591 --> 00:01:33.160
Pers Kraliyet Yolu idi;

00:01:33.160 --> 00:01:36.993
İsa'dan önce 5. yüzyılda
I. Darius tarafından tamamlanmıştı.

00:01:36.993 --> 00:01:41.399
Tigris Nehri'ndan Ege Denizi'ne 
yaklaşık 3200 km uzunluğunda,

00:01:41.399 --> 00:01:43.937
düzenli aktarma noktalarında 
mal ve mektupların

00:01:43.937 --> 00:01:48.251
bir yolcunun alacağı sürenin yaklaşık 
1/10'unda seyahat etmesine izin verildi.

00:01:48.251 --> 00:01:50.965
Büyük İskender'in İran'ı fethiyle

00:01:50.965 --> 00:01:54.699
ve Semerkand gibi şehirleri ele geçirerek
Orta Asya'ya kadar genişlemesiyle

00:01:54.699 --> 00:01:57.994
ve Uzak İskenderiye gibi 
yeni şehirler kurmasıyla,

00:01:57.994 --> 00:02:01.563
Yunan, Pers ve Hint kültür ve ticaret ağı

00:02:01.563 --> 00:02:04.455
hiç olmadığı kadar uzağa genişledi,

00:02:04.455 --> 00:02:07.978
Çin ve Batı medeniyetleri arasında 
bir köprünün temellerini atmış oldu.

00:02:07.978 --> 00:02:11.029
Yol M.Ö. 2. yüzyılda keşfedildi;

00:02:11.029 --> 00:02:13.306
Zhang Qian isimli bir elçi,

00:02:13.306 --> 00:02:15.517
Batıdaki göçebelerle 
anlaşmak için gönderildi

00:02:15.517 --> 00:02:17.605
ve Han İmparatorluğu'na 


00:02:17.605 --> 00:02:20.709
batı sınırlarının ardındaki bilge 
halkların, egzotik ürünlerin,

00:02:20.709 --> 00:02:23.909
zengin ticaretin masallarıyla döndü.

00:02:23.909 --> 00:02:26.313
Elçiler ve tüccarlar İran ve Hindistan'a

00:02:26.313 --> 00:02:29.943
ipek, atlar için yeşimtaşı ve pamuk 
ticareti yapmak için gönderildi,

00:02:29.943 --> 00:02:32.864
seyahatleri sırasında onları 
koruyan ordularla birlikte.

00:02:32.864 --> 00:02:35.358
Doğunun ve batının yolları

00:02:35.358 --> 00:02:38.323
Avrasya'yı kapsayan birleşik 
bir kültürel ve ticari takasa

00:02:38.323 --> 00:02:40.240
eskisinden daha fazla olanak tanıyarak

00:02:40.240 --> 00:02:42.506
kademeli olarak birbirine bağlandı.

00:02:42.506 --> 00:02:44.736
Çin malları Roma'ya doğru yola çıktı,

00:02:44.736 --> 00:02:48.281
ipeğin yasaklanmasıyla sonuçlanan 
bir altın ihraç fazlalığına neden oldu,

00:02:48.281 --> 00:02:51.430
bu esnada Roma'nın cam işi ürünleri 
Çin'de çok değerlendi.

00:02:51.430 --> 00:02:53.892
Orta Asya'daki askerî akınlar

00:02:53.892 --> 00:02:57.267
Çinli ve Romalı askerleri 
karşı karşıya da getirdi.

00:02:57.267 --> 00:02:59.547
Muhtemelen yaylı tüfek teknolojisini

00:02:59.547 --> 00:03:01.812
Batı dünyasına iletiyorlardı.

00:03:01.812 --> 00:03:04.187
Egzotik ve yabancı ürünlere

00:03:04.187 --> 00:03:05.389
ve faydasına olan talep,

00:03:05.389 --> 00:03:07.699
İpek Yolu'nun gözden 
geçirilmesini gerektirdi,

00:03:07.699 --> 00:03:09.989
Roma İmparatorluğu'nun dağılmasına

00:03:09.990 --> 00:03:13.258
ve Çin hanedanlarının 
yükselip düşmesine rağmen.

00:03:13.258 --> 00:03:16.151
Moğollar dahi yağmalamalarına karşın

00:03:16.151 --> 00:03:19.588
ticaret yollarına zarar vermek 
yerine onları korudular.

00:03:19.588 --> 00:03:22.642
Fakat bu ticaret malları 
ile birlikte bu yollar

00:03:22.642 --> 00:03:27.087
geleneklerin, buluşların, fikirlerin
ve dillerin yer değiştirmesini de sağladı.

00:03:27.087 --> 00:03:30.644
Hindistan kaynaklı Budizm 
Çin ve Japonya'da benimsendi

00:03:30.644 --> 00:03:32.989
ve buraların en yaygın 
inanışı hâline geldi.

00:03:32.989 --> 00:03:36.278
İslam, Arap Yarımadası'ndan 
çıkıp Güney Asya'da yayıldı,

00:03:36.278 --> 00:03:37.888
yerel inançlarla harmanlanarak

00:03:37.888 --> 00:03:40.704
Sihizm gibi yeni 
inanışları ortaya çıkardı.

00:03:40.704 --> 00:03:43.427
Barut, Çin'den Orta Doğu'ya yola çıktı,

00:03:43.427 --> 00:03:48.258
Osmanlı, Safevi, Babür İmparatorluklarının
kaderini değiştirdi.

00:03:48.258 --> 00:03:51.214
Bir şekilde, İpek Yolu'nun 
başarısı kendi sonunu getirdi,

00:03:51.214 --> 00:03:54.272
manyetik pusula gibi 
yeni deniz teknolojileri,

00:03:54.272 --> 00:03:57.990
uzun menzilleri mazide bırakarak
Avrupa'ya ulaştı.

00:03:57.990 --> 00:04:00.622
Bu esnada, Moğol egemenliğinin bitişini

00:04:00.622 --> 00:04:04.032
Çin'in uluslararası ticaretten 
çekilmesi izledi.

00:04:04.032 --> 00:04:07.121
Eski yollar ve bağlantılar 
varlıklarını sürdürmemelerine rağmen,

00:04:07.121 --> 00:04:08.936
dünyayı geri dönülmeyecek biçimde

00:04:08.936 --> 00:04:10.848
kökten değiştirdiler.

00:04:10.848 --> 00:04:14.003
Avrupalılar Doğu Asya'da onları 
bekleyen zenginliklere doğru

00:04:14.003 --> 00:04:15.639
yeni rotalar aramaya koyuldular.

00:04:15.639 --> 00:04:17.381
Bu da Keşif Çağı'nın,

00:04:17.381 --> 00:04:20.488
Afrika ve Amerika'ya 
keşiflerin yolunu açacaktı.

00:04:20.488 --> 00:04:24.286
Bugün, küresel bağlantılar hayatımızı 
eskisinden daha farklı şekillendiriyor.

00:04:24.286 --> 00:04:27.847
Kanada'da alışveriş yapanlar 
Bangladeş'te üretilen tişörtleri alıyor,

00:04:27.847 --> 00:04:30.880
Japon seyirciler İngiliz 
televizyon programlarını izliyor,

00:04:30.880 --> 00:04:34.436
Tunuslular devrimi başlatmak için 
bir Amerikan yazılımı kullanıyor.

00:04:34.436 --> 00:04:38.577
Küreselleşmenin kültür
ve ekonomideki etkisi yadsınamaz.

00:04:38.577 --> 00:04:40.563
Ama avantajları ve dezvantajları 


00:04:40.563 --> 00:04:43.246
ne olursa olsun, bu yeni bir şey değil.

00:04:43.246 --> 00:04:45.501
Dağlar, çöller ve okyanuslar

00:04:45.501 --> 00:04:46.688
önceleri bizi ayırdı

00:04:46.688 --> 00:04:49.452
fakat şimdi ses hızını aşan taşıtlarla,

00:04:49.452 --> 00:04:51.576
kıtalar arası iletişim ağlarıyla,

00:04:51.576 --> 00:04:53.789
uzaydan alınan sinyallerle aşılıyorlar;

00:04:53.789 --> 00:04:56.116
aylarca yol giden karavanlarla değil.

00:04:56.116 --> 00:04:57.863
Elbette bunların hiçbiri

00:04:57.863 --> 00:04:59.385
çabalarıyla İpek Yolu'nu,

00:04:59.385 --> 00:05:02.412
tarihin ilk dünya çapındaki ağını 
yaratan kültürler olmaksızın

00:05:02.412 --> 00:05:04.115
mümkün olamazdı.