1
00:00:06,704 --> 00:00:09,444
Londra'daki bir bankacı
güncel borsa bilgilerini

2
00:00:09,444 --> 00:00:12,459
Hong Kong'daki meslektaşına 
bir saniyeden kısa sürede yollar.

3
00:00:12,459 --> 00:00:14,759
Tek bir tıkla New York'taki bir müşteri

4
00:00:14,759 --> 00:00:16,854
Pekin'den elektronik 
ürün siparişi verebilir

5
00:00:16,854 --> 00:00:19,082
ve bu ürün bir kargo uçağı
ya da yük gemisiyle

6
00:00:19,082 --> 00:00:21,603
birkaç gün içerisinde
adresine ulaştırılır.

7
00:00:21,603 --> 00:00:23,650
Günümüzde dünya çapında ürünlerin

8
00:00:23,650 --> 00:00:27,876
ve bilgilerin taşınmasındaki hız ve hacim
tarih boyunca görülmemiş bir seviyededir.

9
00:00:27,876 --> 00:00:30,751
Ama küresel ticaretin kendisi 
düşündüğümüzden daha eskidir,

10
00:00:30,751 --> 00:00:34,170
8000 km yol boyunca
2000 yıldan uzun bir süre var olmuş

11
00:00:34,170 --> 00:00:36,521
ve İpek Yolu olarak biliniyor.

12
00:00:36,521 --> 00:00:39,065
İpek Yolu aslında sadece 
tek bir yol değil,

13
00:00:39,065 --> 00:00:41,134
birçok farklı rotadan oluşan bir ağ;

14
00:00:41,134 --> 00:00:43,494
yüzyıllar içerisinde yavaş 
yavaş ortaya çıkan,

15
00:00:43,494 --> 00:00:45,934
birçok yerleşim yerini

16
00:00:45,934 --> 00:00:47,311
birbirine bağlamış.

17
00:00:47,311 --> 00:00:50,975
İlk tarım toplulukları

18
00:00:50,975 --> 00:00:52,615
verimli nehir yataklarında yaşadı,

19
00:00:52,615 --> 00:00:54,905
seyahat olanakları, coğrafi koşullar

20
00:00:54,905 --> 00:00:56,521
ve bilinmeyenin korkusuyla.

21
00:00:56,521 --> 00:00:57,744
Fakat büyüdüklerinde

22
00:00:57,744 --> 00:01:00,541
sınırlarındaki kurak çöllerin
zebaniler tarafından değil,

23
00:01:00,541 --> 00:01:02,868
at sırtında yaşayan 
göçebe kabileler tarafından

24
00:01:02,868 --> 00:01:05,234
mesken tutulduğunu gördüler.

25
00:01:05,234 --> 00:01:08,258
Macaristan'dan Moğolistan'a 
kadar yayılmış olan İskitler,

26
00:01:08,258 --> 00:01:10,121
başka medeniyetlerle temas kurdular;

27
00:01:10,121 --> 00:01:13,129
Yunanlılar, Mısırlılar,
Hintliler ve Çinliler.

28
00:01:13,129 --> 00:01:15,517
Bu temas çoğunlukla barışçıl değildi.

29
00:01:15,517 --> 00:01:16,891
Ama saldırı ve savaşa rağmen

30
00:01:17,891 --> 00:01:20,719
tacirlerin ticaret faaliyetlerinin 
yanı sıra göçmenler de

31
00:01:20,719 --> 00:01:22,256
ürün, fikir ve teknolojileri

32
00:01:22,256 --> 00:01:25,775
doğrudan bağlantıları olmayan
kültürlere de

33
00:01:26,675 --> 00:01:27,675
yaymaya başladılar.

34
00:01:28,576 --> 00:01:31,591
Büyümekte olan bu ağın 
en önemli kollarından biri

35
00:01:31,591 --> 00:01:33,160
Pers Kraliyet Yolu idi;

36
00:01:33,160 --> 00:01:36,993
İsa'dan önce 5. yüzyılda
I. Darius tarafından tamamlanmıştı.

37
00:01:36,993 --> 00:01:41,399
Tigris Nehri'ndan Ege Denizi'ne 
yaklaşık 3200 km uzunluğunda,

38
00:01:41,399 --> 00:01:43,937
düzenli aktarma noktalarında 
mal ve mektupların

39
00:01:43,937 --> 00:01:48,251
bir yolcunun alacağı sürenin yaklaşık 
1/10'unda seyahat etmesine izin verildi.

40
00:01:48,251 --> 00:01:50,965
Büyük İskender'in İran'ı fethiyle

41
00:01:50,965 --> 00:01:54,699
ve Semerkand gibi şehirleri ele geçirerek
Orta Asya'ya kadar genişlemesiyle

42
00:01:54,699 --> 00:01:57,994
ve Uzak İskenderiye gibi 
yeni şehirler kurmasıyla,

43
00:01:57,994 --> 00:02:01,563
Yunan, Pers ve Hint kültür ve ticaret ağı

44
00:02:01,563 --> 00:02:04,455
hiç olmadığı kadar uzağa genişledi,

45
00:02:04,455 --> 00:02:07,978
Çin ve Batı medeniyetleri arasında 
bir köprünün temellerini atmış oldu.

46
00:02:07,978 --> 00:02:11,029
Yol M.Ö. 2. yüzyılda keşfedildi;

47
00:02:11,029 --> 00:02:13,306
Zhang Qian isimli bir elçi,

48
00:02:13,306 --> 00:02:15,517
Batıdaki göçebelerle 
anlaşmak için gönderildi

49
00:02:15,517 --> 00:02:17,605
ve Han İmparatorluğu'na 


50
00:02:17,605 --> 00:02:20,709
batı sınırlarının ardındaki bilge 
halkların, egzotik ürünlerin,

51
00:02:20,709 --> 00:02:23,909
zengin ticaretin masallarıyla döndü.

52
00:02:23,909 --> 00:02:26,313
Elçiler ve tüccarlar İran ve Hindistan'a

53
00:02:26,313 --> 00:02:29,943
ipek, atlar için yeşimtaşı ve pamuk 
ticareti yapmak için gönderildi,

54
00:02:29,943 --> 00:02:32,864
seyahatleri sırasında onları 
koruyan ordularla birlikte.

55
00:02:32,864 --> 00:02:35,358
Doğunun ve batının yolları

56
00:02:35,358 --> 00:02:38,323
Avrasya'yı kapsayan birleşik 
bir kültürel ve ticari takasa

57
00:02:38,323 --> 00:02:40,240
eskisinden daha fazla olanak tanıyarak

58
00:02:40,240 --> 00:02:42,506
kademeli olarak birbirine bağlandı.

59
00:02:42,506 --> 00:02:44,736
Çin malları Roma'ya doğru yola çıktı,

60
00:02:44,736 --> 00:02:48,281
ipeğin yasaklanmasıyla sonuçlanan 
bir altın ihraç fazlalığına neden oldu,

61
00:02:48,281 --> 00:02:51,430
bu esnada Roma'nın cam işi ürünleri 
Çin'de çok değerlendi.

62
00:02:51,430 --> 00:02:53,892
Orta Asya'daki askerî akınlar

63
00:02:53,892 --> 00:02:57,267
Çinli ve Romalı askerleri 
karşı karşıya da getirdi.

64
00:02:57,267 --> 00:02:59,547
Muhtemelen yaylı tüfek teknolojisini

65
00:02:59,547 --> 00:03:01,812
Batı dünyasına iletiyorlardı.

66
00:03:01,812 --> 00:03:04,187
Egzotik ve yabancı ürünlere

67
00:03:04,187 --> 00:03:05,389
ve faydasına olan talep,

68
00:03:05,389 --> 00:03:07,699
İpek Yolu'nun gözden 
geçirilmesini gerektirdi,

69
00:03:07,699 --> 00:03:09,989
Roma İmparatorluğu'nun dağılmasına

70
00:03:09,990 --> 00:03:13,258
ve Çin hanedanlarının 
yükselip düşmesine rağmen.

71
00:03:13,258 --> 00:03:16,151
Moğollar dahi yağmalamalarına karşın

72
00:03:16,151 --> 00:03:19,588
ticaret yollarına zarar vermek 
yerine onları korudular.

73
00:03:19,588 --> 00:03:22,642
Fakat bu ticaret malları 
ile birlikte bu yollar

74
00:03:22,642 --> 00:03:27,087
geleneklerin, buluşların, fikirlerin
ve dillerin yer değiştirmesini de sağladı.

75
00:03:27,087 --> 00:03:30,644
Hindistan kaynaklı Budizm 
Çin ve Japonya'da benimsendi

76
00:03:30,644 --> 00:03:32,989
ve buraların en yaygın 
inanışı hâline geldi.

77
00:03:32,989 --> 00:03:36,278
İslam, Arap Yarımadası'ndan 
çıkıp Güney Asya'da yayıldı,

78
00:03:36,278 --> 00:03:37,888
yerel inançlarla harmanlanarak

79
00:03:37,888 --> 00:03:40,704
Sihizm gibi yeni 
inanışları ortaya çıkardı.

80
00:03:40,704 --> 00:03:43,427
Barut, Çin'den Orta Doğu'ya yola çıktı,

81
00:03:43,427 --> 00:03:48,258
Osmanlı, Safevi, Babür İmparatorluklarının
kaderini değiştirdi.

82
00:03:48,258 --> 00:03:51,214
Bir şekilde, İpek Yolu'nun 
başarısı kendi sonunu getirdi,

83
00:03:51,214 --> 00:03:54,272
manyetik pusula gibi 
yeni deniz teknolojileri,

84
00:03:54,272 --> 00:03:57,990
uzun menzilleri mazide bırakarak
Avrupa'ya ulaştı.

85
00:03:57,990 --> 00:04:00,622
Bu esnada, Moğol egemenliğinin bitişini

86
00:04:00,622 --> 00:04:04,032
Çin'in uluslararası ticaretten 
çekilmesi izledi.

87
00:04:04,032 --> 00:04:07,121
Eski yollar ve bağlantılar 
varlıklarını sürdürmemelerine rağmen,

88
00:04:07,121 --> 00:04:08,936
dünyayı geri dönülmeyecek biçimde

89
00:04:08,936 --> 00:04:10,848
kökten değiştirdiler.

90
00:04:10,848 --> 00:04:14,003
Avrupalılar Doğu Asya'da onları 
bekleyen zenginliklere doğru

91
00:04:14,003 --> 00:04:15,639
yeni rotalar aramaya koyuldular.

92
00:04:15,639 --> 00:04:17,381
Bu da Keşif Çağı'nın,

93
00:04:17,381 --> 00:04:20,488
Afrika ve Amerika'ya 
keşiflerin yolunu açacaktı.

94
00:04:20,488 --> 00:04:24,286
Bugün, küresel bağlantılar hayatımızı 
eskisinden daha farklı şekillendiriyor.

95
00:04:24,286 --> 00:04:27,847
Kanada'da alışveriş yapanlar 
Bangladeş'te üretilen tişörtleri alıyor,

96
00:04:27,847 --> 00:04:30,880
Japon seyirciler İngiliz 
televizyon programlarını izliyor,

97
00:04:30,880 --> 00:04:34,436
Tunuslular devrimi başlatmak için 
bir Amerikan yazılımı kullanıyor.

98
00:04:34,436 --> 00:04:38,577
Küreselleşmenin kültür
ve ekonomideki etkisi yadsınamaz.

99
00:04:38,577 --> 00:04:40,563
Ama avantajları ve dezvantajları 


100
00:04:40,563 --> 00:04:43,246
ne olursa olsun, bu yeni bir şey değil.

101
00:04:43,246 --> 00:04:45,501
Dağlar, çöller ve okyanuslar

102
00:04:45,501 --> 00:04:46,688
önceleri bizi ayırdı

103
00:04:46,688 --> 00:04:49,452
fakat şimdi ses hızını aşan taşıtlarla,

104
00:04:49,452 --> 00:04:51,576
kıtalar arası iletişim ağlarıyla,

105
00:04:51,576 --> 00:04:53,789
uzaydan alınan sinyallerle aşılıyorlar;

106
00:04:53,789 --> 00:04:56,116
aylarca yol giden karavanlarla değil.

107
00:04:56,116 --> 00:04:57,863
Elbette bunların hiçbiri

108
00:04:57,863 --> 00:04:59,385
çabalarıyla İpek Yolu'nu,

109
00:04:59,385 --> 00:05:02,412
tarihin ilk dünya çapındaki ağını 
yaratan kültürler olmaksızın

110
00:05:02,412 --> 00:05:04,115
mümkün olamazdı.