0:00:06.704,0:00:09.444
Bankar u Londonu šalje[br]poslednji tržišni izveštaj

0:00:09.444,0:00:12.459
svojim kolegama u Hong Kongu[br]za manje od sekunde.

0:00:12.459,0:00:14.759
Samo jednim klikom, mušterija u Njujorku

0:00:14.759,0:00:16.854
naručuje elektroniku iz Pekinga,

0:00:16.854,0:00:19.082
transportovanu preko okeana[br]u nekoliko dana

0:00:19.082,0:00:21.603
teretnim avionom ili brodom.

0:00:21.603,0:00:23.650
Obim i brzina kojom se [br]robe i informacije

0:00:23.650,0:00:27.486
kreću planetom,[br]jedinstvene su u istoriji.

0:00:27.486,0:00:30.581
Ali globalna razmena je starija[br]nego što mislimo,

0:00:30.581,0:00:34.170
doseže preko 2000 godina unazad, [br]putanjom od oko 8000 km,

0:00:34.170,0:00:36.521
poznatom kao "Put svile".

0:00:36.521,0:00:39.065
Put svile nije jedan put,

0:00:39.065,0:00:41.134
već mreža više puteva

0:00:41.134,0:00:43.344
koji su se postepeno pojavljivali[br]tokom vekova,

0:00:43.344,0:00:46.064
povezivajući se sa raznim naseljima, [br]i jedni sa drugima,

0:00:46.064,0:00:47.311
nit po nit.

0:00:47.311,0:00:51.045
Prve poljoprivredne civilizacije su [br]smeštene u izolovanim mestima

0:00:51.045,0:00:52.405
oko plodnih rečnih dolina,

0:00:52.405,0:00:54.905
njihovo putovanje je bilo [br]ograničeno okolnim terenom

0:00:54.905,0:00:56.521
i strahom od nepoznatog.

0:00:56.521,0:00:57.744
Ali kako su se razvijali,

0:00:57.744,0:01:00.541
otkriili su da su aridne [br]pustinje na njihovim granicama

0:01:00.541,0:01:02.868
bile nastanjene, ne demonima[br]iz narodnih priča,

0:01:02.868,0:01:05.234
već nomadskim plemenima na konjima.

0:01:05.234,0:01:08.258
Skiti, koji su se kretali[br]od Mađarske do Mongolije,

0:01:08.258,0:01:10.121
su stupili u kontakt sa civilizacijom

0:01:10.121,0:01:13.129
Grčke, Egipta, Indije i Kine.

0:01:13.129,0:01:15.517
Ovi susreti su često bili nasilni.

0:01:15.517,0:01:17.891
Ali i kroz napade i sukobe,

0:01:17.891,0:01:20.719
kao i sa trgovinom[br]i zaštitom trgovaca na putu

0:01:20.719,0:01:22.256
u zamenu za carinu,

0:01:22.256,0:01:25.775
nomadi su počeli da razmenjuju[br]robu, ideje i tehnologiju

0:01:25.775,0:01:28.576
između naroda koji[br]nisu bili u direktnom kontaktu.

0:01:28.576,0:01:31.591
Jedan od najvažnijih [br]ogranaka ove mreže puteva

0:01:31.591,0:01:33.160
je bio persijski Kraljevski put,

0:01:33.160,0:01:36.993
kojeg je završio Darije prvi,[br]u petom veku pre nove ere.

0:01:36.993,0:01:41.399
Pružajući se bllizu 3000 km, [br]od reke Tigar do Egejskog mora,

0:01:41.399,0:01:44.567
njegove redovne usputne stanice[br]omogućavale su da roba i poruke

0:01:44.567,0:01:48.251
putuju oko 1/10 vremena koje je inače [br]bilo potrebno jednom putniku.

0:01:48.251,0:01:50.965
Sa osvajanjem Persije Aleksandra Velikog,

0:01:50.965,0:01:54.699
i širenjem do Centralne Azije kroz [br]osvajanje gradova kao što je Samarkand,

0:01:54.699,0:01:57.994
i osnivanje novih kao što je [br]Aleksandrija Eshata,

0:01:57.994,0:02:01.563
mreža grčke, egipatske, persijske i [br]indijske kulture i trgovine

0:02:01.563,0:02:04.455
se pružala istočnije nego ikada,

0:02:04.455,0:02:07.978
gradeći temelj mosta[br]između Kine i zapada.

0:02:07.978,0:02:11.029
Ljudi su ovo shvatili[br]u drugom veku pre nove ere,

0:02:11.029,0:02:13.306
kada je ambasador [br]po imenu Šeng Čian,

0:02:13.306,0:02:15.517
poslat da pregovara [br]sa nomadima na zapadu,

0:02:15.517,0:02:17.605
vratio vladaru [br]dinastije Han sa pričama

0:02:17.605,0:02:20.709
o prefinjenoj civilizaciji, [br]naprednoj trgovini

0:02:20.709,0:02:23.909
i egzotičnoj robi [br]van zapadnih granica.

0:02:23.909,0:02:26.313
Ambasadori i trgovci su poslati

0:02:26.313,0:02:29.943
ka Persiji i Indiji da razmene [br]svilu i žad za konje i pamuk,

0:02:29.943,0:02:32.864
zajedno sa vojnicima [br]da bi osigurali njihov put.

0:02:32.864,0:02:35.358
Istočni i zapadni putevi [br]su se vremenom spojili

0:02:35.358,0:02:38.323
u integrisani sistem [br]preko čitave Evroazije,

0:02:38.323,0:02:40.470
omogućavajući kulturnu[br]i trgovinsku razmenu

0:02:40.470,0:02:42.506
dalje nego ikada.

0:02:42.506,0:02:44.736
Kineska roba je dospela do Rima,

0:02:44.736,0:02:48.281
uzrokujući odliv zlata, što je [br]dovelo do zabrane trgovinom svile,

0:02:48.281,0:02:51.430
dok je rimsko staklo bilo [br]visoko cenjeno u Kini.

0:02:51.430,0:02:53.892
Vojne ekspedicije u Centralnoj Aziji,

0:02:53.892,0:02:57.267
takođe su praćene susretima[br]kineskih i rimskih vojnika.

0:02:57.267,0:03:00.157
Moguće je da je tako preneta[br]veština upravljanja samostrelom

0:03:00.157,0:03:01.812
u zemlje zapada.

0:03:01.812,0:03:04.187
Potražnja za egzotičnom i stranom robom

0:03:04.187,0:03:05.549
i profitom koju je donosila,

0:03:05.549,0:03:07.699
očuvala je sve delove [br]Puta Svile netaknutim,

0:03:07.699,0:03:09.989
čak i kada se raspalo[br]Rimsko carstvo.

0:03:09.990,0:03:13.258
a kineske dinastije pale [br]i bile ponovo osnovane.

0:03:13.258,0:03:16.151
Čak i mongolske horde, [br]poznate po pljačkama i otimanju,

0:03:16.151,0:03:19.588
aktivno su štitile trgovinske rute, [br]umesto da ih ometaju.

0:03:19.588,0:03:22.642
Zajedno sa robom, ove rute [br]su isto tako omogućile

0:03:22.642,0:03:27.087
razmenu tradicije, izuma,[br]ideologija i jezika.

0:03:27.087,0:03:30.644
Osnovan u Indiji,[br]budizam je migrirao u Kinu i Japan,

0:03:30.644,0:03:32.989
da bi tamo postao[br]dominantna religija.

0:03:32.989,0:03:36.278
Islam se širio od Arabijskog[br]poluostrva do Južne Azije,

0:03:36.278,0:03:38.098
mešajući se sa narodnim verovanjima,

0:03:38.098,0:03:40.704
i vodeći do novih religija,[br]kao što je sikizam.

0:03:40.704,0:03:43.427
Barut je pronašao svoj put [br]od Kine do Srednjeg istoka,

0:03:43.427,0:03:48.258
i tako skovao budućnost Osmanskog, [br]Safavidskog i Mogulskog carstva.

0:03:48.258,0:03:51.214
Na neki način, uspeh Puta svile [br]je vodio do njegove propasti,

0:03:51.214,0:03:54.272
jer su nove pomorske tehnologije, [br]kao što je kompas,

0:03:54.272,0:03:57.990
pronašle put do Evrope, čineći [br]stare kopnene puteve zastarelim.

0:03:57.990,0:04:00.622
U međuvremenu, propast[br]Mongolskog carstva

0:04:00.622,0:04:04.032
je praćen povlačenjem Kine [br]iz međunarodne trgovine.

0:04:04.032,0:04:06.851
Bez obzira na to što stare [br]veze i putevi nisu potrajali,

0:04:06.851,0:04:08.936
promenili su svet zauvek,

0:04:08.936,0:04:10.848
i nije bilo moguće vratiti se unazad.

0:04:10.848,0:04:13.323
Evropljani su, tragajući [br]za novim morskim putevima

0:04:13.323,0:04:15.639
i bogatstvom koje[br]je čekalo u Istočnoj Aziji,

0:04:15.639,0:04:17.711
doveli do velikih geografskih otkrića,

0:04:17.711,0:04:20.488
i širenja do Afrike i Amerike.

0:04:20.488,0:04:24.286
Danas, globalna povezanost oblikuje [br]naše živote kao nikada do sada.

0:04:24.286,0:04:27.557
Kanadski potrošači kupuju [br]majice napravljene u Bangladešu,

0:04:27.557,0:04:30.500
japanska publika prati[br]britanske tv programe,

0:04:30.500,0:04:34.436
a Tunižani koriste američki[br]softver da bi pokrenuli revoluciju.

0:04:34.436,0:04:38.577
Uticaj globalizacije na kulturu[br]i ekonomiju je neosporiv.

0:04:38.577,0:04:40.563
Ali bilo koje da su[br]prednosti i mane,

0:04:40.563,0:04:43.246
ovo je daleko od novog fenomena.

0:04:43.246,0:04:45.501
I mada su planine, [br]pustinje i okeani

0:04:45.501,0:04:46.498
koje su nas

0:04:46.498,0:04:49.452
nekad razdvajale sada lako premostivi [br]supersoničnim vozilima,

0:04:49.452,0:04:51.576
prekookeanskim [br]komunikacijskim kablovima,

0:04:51.576,0:04:53.789
i signalima koji su usmereni[br]putem svemira,

0:04:53.789,0:04:56.116
a ne karavanima koji putuju mesecima,

0:04:56.116,0:04:57.863
ništa od toga ne bi bilo moguće

0:04:57.863,0:04:59.385
bez pionirskih kultura,

0:04:59.385,0:05:01.842
čijim trudom je stvoren Put svile:

0:05:01.842,0:05:04.115
prva svetska mreža u istoriji.