WEBVTT

00:00:06.704 --> 00:00:09.444
Лондон дахь банкны ажилтан сүүлийн үеийн хувьцааны мэдээг

00:00:09.444 --> 00:00:12.459
Хонг Конг дахь түнш рүүгээ хормын төдийд л дамжуулдаг.

00:00:12.459 --> 00:00:14.759
Ганцхан товчлуураар л Нью Йорк дахь хэрэглэгч

00:00:14.759 --> 00:00:16.854
Бээжинд үйлдвэрлэсэн электрон барааг захиалж байна.

00:00:16.854 --> 00:00:19.082
Захиалгыг нь далайгаар хэдхэн өдрийн дотор

00:00:19.082 --> 00:00:21.603
онгоцоор эсвэл агуулах завиар хүргэдэг.

00:00:21.603 --> 00:00:24.680
Бараа бүтээгдэхүүн болон мэдээллийн дэлхийгээр дамжих

00:00:24.680 --> 00:00:27.486
өнөөгийн хурд, хэмжээ нь өмнө нь түүхэнд байгаагүй өндөр билээ.

00:00:27.486 --> 00:00:30.581
Гэвч олон улсын солилцоо нь төсөөлснөөс тань хуучин ба

00:00:30.581 --> 00:00:34.170
2000 жилийн тэртээд 8000 гаруй км урт

00:00:34.170 --> 00:00:36.521
Торгоны Замаар анх үүссэн.

00:00:36.521 --> 00:00:38.768
Торгоны Зам нь яг ч ганц зам байсангүй,

00:00:38.768 --> 00:00:41.085
харин олон суурин газруудыг холбосон

00:00:41.085 --> 00:00:44.244
олон зууны туршид аажмаар бий болсон

00:00:44.244 --> 00:00:47.244
олон чиглэлийн сүлжээ байлаа.

00:00:47.311 --> 00:00:50.065
Анхны хөдөө аж ахуйн соёл иргэншлүүд нь алслагдсан газарт,

00:00:50.065 --> 00:00:52.255
үржил шимтэй голын хөндийд байрладаг байсан.

00:00:52.255 --> 00:00:54.485
Иймд тэдний аялалд газар нутгийн байрлал болон

00:00:54.485 --> 00:00:56.521
үл мэдэх зүйлээс айх айдас нь саад учруулдаг байлаа.

00:00:56.521 --> 00:00:58.434
Гэвч өсөж хөгжихийн хэрээр тэдний хилийн заагт,

00:00:58.434 --> 00:01:00.541
хуурай цөлд үлгэр домогт гардаг чөтгөрүүд биш,

00:01:00.541 --> 00:01:03.038
харин морьтой нүүдэлчин овог аймгууд

00:01:03.038 --> 00:01:05.234
амьдардаг гэдгийг олж мэджээ.

00:01:05.234 --> 00:01:08.248
Унгараас Монгол хооронд оршин тогтнож байсан Скифүүд

00:01:08.248 --> 00:01:10.561
Грек, Египт, Энэтхэг болон Хятадын

00:01:10.561 --> 00:01:13.129
соёл иргэншилтэй анх танилцаж байлаа.

00:01:13.129 --> 00:01:15.791
Ихэнхдээ эдгээр уулзалтууд нь тийм ч тайван байсангүй.

00:01:15.791 --> 00:01:18.407
Дайн байлдаан болон довтолгооноос гадна

00:01:18.407 --> 00:01:20.393
нүүдэлчин аймгууд татвар авахын оронд солилцоо болон

00:01:20.393 --> 00:01:23.219
явуулын худалдаачдын хамгаалах замаар

00:01:23.219 --> 00:01:25.775
шууд холбоогүй соёлуудын хооронд

00:01:25.775 --> 00:01:28.576
бараа, үзэл санаа, технологийг дэлгэрүүлж байв.

00:01:28.576 --> 00:01:31.591
Энэхүү өргөжиж буй сүлжээний хамгийн чухал чиглэл нь

00:01:31.591 --> 00:01:33.160
Персийн Хааны Зам байсан бөгөөд

00:01:33.160 --> 00:01:36.993
анх МЭӨ 5-р зуунд Нэгдүгээр Дарий хаан удирдаж байжээ.

00:01:36.993 --> 00:01:41.059
Тигр мөрнөөс Эгейн тэнгис хүртэл 3200 км үргэлжлэх

00:01:41.059 --> 00:01:43.937
энэхүү замын ээлжит өртөөнүүд нь бараа болон захиаг

00:01:43.937 --> 00:01:48.251
ганц хүн дамжуулснаас 10 дахин хурдан түгээж байлаа.

00:01:48.251 --> 00:01:50.965
Их Александр хаан Персийг байлдан дагуулан

00:01:50.965 --> 00:01:54.319
Самарканд зэрэг хотуудыг эзлэн Төв Ази руу өргөсөж,

00:01:54.319 --> 00:01:57.244
Александриа гэх мэт шинэ хотуудыг байгуулснаар

00:01:57.244 --> 00:02:00.869
Грек, Египт, Перс, Энэтхэгийн соёл болон арилжааны сүлжээ нь

00:02:00.869 --> 00:02:03.604
Дорнын зүг рүү улам өргөжиж

00:02:03.604 --> 00:02:07.840
Хятад болон Өрнийг холбосон анхны гүүрийн суурь болсон.

00:02:07.840 --> 00:02:10.522
Үүний үр дүнг МЭӨ 2-р зуунаас харж болно

00:02:10.522 --> 00:02:13.054
Барууны нүүдэлчидтэй хэлэлцээр хийхээр илгээгдсэн

00:02:13.054 --> 00:02:15.732
Жан Цян нэртэй нэгэн элчин сайд

00:02:15.732 --> 00:02:18.559
буцаж ирээд Хан эзэн хаандаа

00:02:18.559 --> 00:02:20.676
баян чинээлэг худалдаа, хөгжингүй соёл иргэншил,

00:02:20.676 --> 00:02:23.787
баруун хилийн чанад дахь чамин тансаг барааны тухай дуулгажээ.

00:02:23.787 --> 00:02:26.245
Ингээд элч болон худалдаачдыг

00:02:26.245 --> 00:02:28.413
Перс болон Энэтхэгийн зүгт торго, хаш чулууг

00:02:28.413 --> 00:02:30.560
морь, хөвөн даавуугаар солиулахаар явуулахдаа

00:02:30.560 --> 00:02:32.697
хил, гарцаа хамгаалуулахаар цэрэг явуулж байлаа.

00:02:32.697 --> 00:02:34.903
Өрнө дорны чиглэлүүд нь хоорондоо холбогдон

00:02:34.903 --> 00:02:37.193
Евразийг бүхэлд нь хамарсан систем болж

00:02:37.193 --> 00:02:39.514
соёлын болон арилжааны солилцоог

00:02:39.514 --> 00:02:42.378
урьд өмнө нь байгаагүйгээр түгээн дэлгэрүүлэв.

00:02:42.498 --> 00:02:44.673
Хятад бараа Ромд хүрэхэд

00:02:44.673 --> 00:02:47.920
алтны урсгал гадагш чиглэх болж торгоны худалдааг хориглоход хүргэжээ.

00:02:47.920 --> 00:02:51.406
Харин энэ үед Хятадад Ромын шилэн эдлэл үнэд хүрч байлаа.

00:02:51.416 --> 00:02:53.886
Төв Ази дахь цэргийн аяны үеэр

00:02:53.886 --> 00:02:57.221
Хятад болон Ромын цэргүүд тулалдсан тохиолдол бий.

00:02:57.221 --> 00:02:59.610
Магадгүй энэ нь нум сумын хэрэглээг

00:02:59.610 --> 00:03:01.892
Баруунд нэвтрүүлсэн байж болох юм.

00:03:01.892 --> 00:03:04.327
Ер бусын, гадаад барааны эрэлт хэрэгцээ

00:03:04.327 --> 00:03:06.127
мөн тэдгээрийн ашиг орлого нь

00:03:06.127 --> 00:03:08.462
Торгоны Замыг бүрэн бүтэн байлгаж

00:03:08.462 --> 00:03:10.737
Ромын эзэнт гүрэн тарж бутран,

00:03:10.737 --> 00:03:13.159
Хятад гүрэн улс өсөж уруудахад ч хэвээр байсаар байлаа.

00:03:13.159 --> 00:03:15.939
Дайн дажинаараа алдартай Монголчууд хүртэл

00:03:15.939 --> 00:03:19.592
худалдааны замуудыг зогсоохын оронд хамгаалж байлаа.

00:03:19.705 --> 00:03:22.738
Бараа бүтээгдэхүүнээс гадна эдгээр чиглэлүүд нь

00:03:22.738 --> 00:03:26.808
ёс заншил, шинэ нээлт, үзэл санаа, хэлний шилжилт хөдөлгөөнийг эхлүүлсэн.

00:03:26.808 --> 00:03:30.588
Энэтхэгээс үүсэлтэй Буддизм Хятад болон Японд дэлгэрч

00:03:30.588 --> 00:03:32.627
үндсэн шашин нь болсон.

00:03:32.627 --> 00:03:36.496
Ислам шашин нь Арабын хойгоос Өмнөд Азид дэлгэрч

00:03:36.496 --> 00:03:38.376
уугуул сүсэг бишрэлтэй уусан нэгдэж

00:03:38.376 --> 00:03:40.743
Сикх зэрэг шинэ урсгалуудыг бий болгожээ.

00:03:40.743 --> 00:03:44.088
Түүнчлэн Хятадаас бууны дарь Ойрхи Дорнодод хүрснээр

00:03:44.088 --> 00:03:47.508
Оттоман, Сафавид, Могул гүрний эхлэлийг тавьсан.

00:03:47.508 --> 00:03:51.208
Нэг талаараа Торгоны Замын амжилт нь түүний мөхөлд хүргэсэн бөгөөд

00:03:51.208 --> 00:03:53.974
далайн технологид луужин гэх мэт шинэчлэл гарсанаар

00:03:53.974 --> 00:03:58.362
эдгээр нь Европт хүрч, газраар явах урт чиглэлүүд хоцрогдож эхэлсэн.

00:03:58.362 --> 00:04:00.984
Энэ үед Монголын байлдан дагуулалт нуран унахад

00:04:00.984 --> 00:04:04.082
Хятадыг олон улсын худалдаанаас гарахад хүргэсэн.

00:04:04.082 --> 00:04:05.860
Хэдий хуучин чиглэл, сүлжээ нь

00:04:05.860 --> 00:04:07.912
удаан хугацаанд оршин тогтноогүй ч

00:04:07.912 --> 00:04:10.362
дэлхийг тэр чигээр нь өөрчилсөн билээ.

00:04:10.362 --> 00:04:13.281
Европчууд Зүүн Өмнөх Ази дахь баялагт хүрэхийн тулд

00:04:13.281 --> 00:04:15.336
далайн шинэ технологиудыг хайн

00:04:15.336 --> 00:04:17.498
Хайгуулын эрин зууныг эхлүүлж

00:04:17.498 --> 00:04:20.283
Африк болон Америк руу тэлэхэд хүргэсэн.

00:04:20.283 --> 00:04:24.319
Өнөөдөр бидний амьдралыг олон улсын харилцаа холбоогүйгээр төсөөлөхийн аргагүй.

00:04:24.319 --> 00:04:27.331
Бангладешт үйлдвэрлэсэн цамцыг Канадууд авч байна.

00:04:27.331 --> 00:04:30.188
Японы үзэгчид Английн нэвтрүүлэг үздэг.

00:04:30.188 --> 00:04:34.056
Тунисын иргэд хувьсгал хийхдээ Америк програм ашигладаг.

00:04:34.386 --> 00:04:38.527
Даяарчлалын соёл, эдийн засагт үзүүлэх нөлөө нь маргаангүй билээ.

00:04:38.527 --> 00:04:40.800
Гэвч үүний сайн муу тал нь юу ч бай,

00:04:40.800 --> 00:04:42.996
энэ нь шинэ үзэгдэл огт биш юм.

00:04:42.996 --> 00:04:45.017
Эрт цагт биднийг тусгаарладаг байсан

00:04:45.017 --> 00:04:46.733
уулс, элсэн цөл, далай тэнгисийг

00:04:46.733 --> 00:04:49.029
өмнө нь хэдэн сараар тэмээн жингээр явдаг байсан бол

00:04:49.029 --> 00:04:51.226
одоо бид өндөр хурдны тээврээр,

00:04:51.226 --> 00:04:53.411
тив хоорондын харилцаа холбооны сувгаар,

00:04:53.411 --> 00:04:56.258
сансар огторгуйгаар дамжуулагдах дохиогоор туулдаг болжээ.

00:04:56.258 --> 00:04:58.687
Энэ бүгд түүхийн анхны "даян дэлхийн веб" болох

00:04:58.687 --> 00:05:00.316
Торгоны Замыг бүтээлцэхэд

00:05:00.316 --> 00:05:02.056
анх оролцсон соёл иргэншлүүдгүйгээр

00:05:02.056 --> 00:05:04.209
боломжгүй зүйл байх байсан.