0:00:06.641,0:00:10.809
Tưởng tượng bạn đang tham gia game show,[br]và có thể chọn giữa hai giải thưởng

0:00:10.809,0:00:12.438
một viên kim cương

0:00:12.438,0:00:14.378
hay một chai nước.

0:00:14.378,0:00:15.679
Đó là một lựa chọn dễ dàng.

0:00:15.679,0:00:18.028
Kim cương rõ ràng là có giá trị hơn.

0:00:18.028,0:00:20.423
Bây giờ tưởng tượng cũng lựa chọn đó,

0:00:20.423,0:00:22.780
nhưng lần này, bạn không chơi[br]game show,

0:00:22.780,0:00:26.660
nhưng đang chết khát trong sa mạc[br]sau bao ngày lang thang.

0:00:26.660,0:00:28.320
Bạn sẽ chọn khác đi chứ?

0:00:28.320,0:00:31.830
Tại sao? [br]Chẳng phải kim cương vẫn giá trị hơn sao?

0:00:31.830,0:00:34.260
Đây là nghịch lý của giá trị,

0:00:34.260,0:00:38.228
được diễn tả nổi tiếng bởi[br]nhà kinh tế tiên phong Adam Smith.

0:00:38.228,0:00:43.214
Và cái nó cho ta biết là định nghĩa[br]giá trị không dễ dàng như ta nghĩ.

0:00:43.214,0:00:47.349
Trong trò chơi truyền hình, bạn nghĩ về[br]giá trị trao đổi của từng món,

0:00:47.349,0:00:50.341
cái mà bạn có thể đạt được từ chúng[br]sau một khoảng thời gian,

0:00:50.341,0:00:52.990
nhưng trong tình huống khẩn cấp,[br]như viễn cảnh ở sa mạc,

0:00:52.990,0:00:56.213
Giá trị sử dụng của chúng,[br]là điều quan trọng hơn cả,

0:00:56.213,0:00:59.250
và chúng giúp ích được gì[br]trong tình huống hiện tại.

0:00:59.250,0:01:01.971
Và vì chúng ta chỉ được chọn[br]một trong các lựa chọn,

0:01:01.971,0:01:05.100
chúng ta cũng sẽ tính đến[br]cơ hội nó đáng giá,

0:01:05.100,0:01:08.460
hay cái chúng ta sẽ đánh mất khi[br]từ bỏ lựa chọn kia.

0:01:08.460,0:01:11.961
Sau cùng, bạn thu được bao nhiêu [br]từ việc bán kim cương không quan trọng

0:01:11.961,0:01:14.332
nếu bạn không thể thoát ra khỏi sa mạc.

0:01:14.332,0:01:17.532
Nhiều nhà kinh tế hiện đại đối mặt[br]với nghịch lý về giá trị

0:01:17.532,0:01:20.032
bằng cách thử thống nhất các lựa chọn này

0:01:20.032,0:01:22.071
dưới quan điểm hữu dụng,

0:01:22.071,0:01:25.163
tức là một thứ làm thỏa mãn [br]nhu cầu hay mong muốn của con người

0:01:25.163,0:01:28.540
Tính hữu dụng có thể áp dụng cho bất cứ gì[br]từ nhu cầu cơ bản về thức ăn

0:01:28.540,0:01:30.782
đến sự thích thú [br]khi nghe bài hát yêu thích,

0:01:30.782,0:01:34.491
và với mỗi người hay mỗi trường hợp[br]sẽ có sự khác biệt.

0:01:34.491,0:01:38.624
Nền kinh tế thị trường cho ta [br]cách để dễ dàng lần theo sự tiện dụng.

0:01:38.624,0:01:41.422
Đối với bạn,[br]đơn giản là sự tiện dụng của một thứ

0:01:41.422,0:01:44.072
được phản ánh[br]bởi số tiền bạn sẵn sàng bỏ ra mua nó.

0:01:44.072,0:01:46.283
Giờ hãy tưởng tượng lại [br]mình ở giữa sa mạc,

0:01:46.283,0:01:50.281
lần này được chọn một viên kim cương mới[br]hay một chai nước sạch

0:01:50.281,0:01:51.693
mỗi năm phút.

0:01:51.693,0:01:55.651
Nếu bạn như mọi người,[br]đầu tiên bạn lấy đủ nước cho chuyến đi

0:01:55.651,0:01:58.793
và sau đó lấy kim cương[br]miễn bạn có thể mang theo được.

0:01:58.793,0:02:01.053
Điều này là do "hữu dụng biên"

0:02:01.053,0:02:04.162
nghĩa là khi bạn chọn[br]giữa kim cương và nước,

0:02:04.162,0:02:07.472
bạn so sánh tính hữu dụng[br]có được từ mỗi chai nước

0:02:07.472,0:02:09.552
với mỗi viên kim cương cộng thêm.

0:02:09.552,0:02:12.402
Và bạn làm điều này[br]mỗi lần bạn được lựa chọn.

0:02:12.402,0:02:16.223
Chai nước đầu tiên[br]có giá trị nhiều hơn mọi viên kim cương

0:02:16.223,0:02:19.023
nhưng sau cùng, bạn có đủ nước để dùng.

0:02:19.023,0:02:22.291
Sau một lúc, mỗi chai nước thêm vào[br]trở thành gánh nặng.

0:02:22.291,0:02:25.013
Đó là lúc bạn bắt đầu chọn[br]kim cương thay cho nước.

0:02:25.013,0:02:27.313
Và không chỉ đối với[br]những thứ cần thiết như nước

0:02:27.313,0:02:30.253
Đối với khá nhiều thứ,[br]bạn càng nhận được từ nó bao nhiêu

0:02:30.253,0:02:34.214
thì mỗi phần thừa[br]sẽ trở nên kém hữu dụng.

0:02:34.214,0:02:37.344
Đây là định luật thu nhỏ hữu dụng biên.

0:02:37.344,0:02:40.654
Bạn có thể vui vẻ[br]mua hai hay ba phần đồ ăn ưa thích

0:02:40.654,0:02:42.764
nhưng phần thứ tư sẽ khiến bạn muốn nôn

0:02:42.764,0:02:45.414
và phần thứ một trăm[br]sẽ bị ôi thiu trước khi bạn ăn

0:02:45.414,0:02:49.374
Hay bạn có thể trả tiền[br]để xem cùng một bộ phim nhiều lần đến chán

0:02:49.374,0:02:50.895
hay sử dụng hết toàn bộ số tiền.

0:02:50.895,0:02:52.953
Trường hợp nào[br]bạn cũng sẽ đạt đỉnh điểm

0:02:52.953,0:02:56.974
mà hữu dụng biên[br]để mua thêm một vé xem phim bằng 0.

0:02:56.974,0:03:01.479
Tính hữu dụng ngoài áp dụng khi ta[br]mua hàng mà với mọi quyết định của ta.

0:03:01.479,0:03:05.324
Và cách trực giác để tối đa hóa nó[br]và tránh lợi ích biên giảm dần

0:03:05.324,0:03:08.343
là thay đổi cách[br]ta tiêu xài thời gian và nguồn lực.

0:03:08.343,0:03:10.394
Sau khi đã đáp ứng những nhu cầu cơ bản,

0:03:10.394,0:03:13.165
theo lý thuyết ta sẽ quyết định[br]đầu tư vào các sự lựa chọn

0:03:13.165,0:03:15.665
chỉ khi chúng hữu dụng và thích hợp.

0:03:15.665,0:03:19.755
Đương nhiên, cách ta tối đa hóa hữu dụng[br]ở thực tế có hiệu quả hay không

0:03:19.755,0:03:21.383
là một chuyện khác.

0:03:21.383,0:03:25.235
Nhưng nên nhớ chính ta quyết định[br]nguồn gốc cuối cùng của giá trị,

0:03:25.235,0:03:26.685
ta chia sẻ những nhu cầu,

0:03:26.685,0:03:28.016
ta chọn những điều mình muốn

0:03:28.016,0:03:29.645
và ta đưa ra các lựa chọn.