1
00:00:06,551 --> 00:00:10,869
Stel dat je in een spelshow zit 
en de keuze hebt tussen twee prijzen:

2
00:00:10,869 --> 00:00:12,208
een diamant

3
00:00:12,208 --> 00:00:14,188
of een fles drinkwater.

4
00:00:14,188 --> 00:00:15,519
Het is een eenvoudige keuze.

5
00:00:15,519 --> 00:00:17,798
De diamanten zijn duidelijk waardevoller.

6
00:00:17,798 --> 00:00:20,523
Stel dat je weer voor 
dezelfde keuze staat.

7
00:00:20,523 --> 00:00:22,780
Deze keer zit je niet in een spelshow,

8
00:00:22,780 --> 00:00:26,500
maar gedehydrateerd in de woestijn 
na dagen rondgezworven te hebben.

9
00:00:26,500 --> 00:00:28,160
Zou je van keuze veranderen?

10
00:00:28,160 --> 00:00:31,830
Waarom? Zijn diamanten 
niet nog steeds waardevoller?

11
00:00:31,830 --> 00:00:34,190
Dit is de klassieke waardeparadox,

12
00:00:34,190 --> 00:00:38,228
een beroemde theorie
van pionierend econoom Adam Smith.

13
00:00:38,228 --> 00:00:43,134
Deze vertelt ons dat waarde definiëren
niet zo eenvoudig is als het lijkt.

14
00:00:43,134 --> 00:00:47,349
In de spelshow dacht je 
aan de ruilwaarde van elk goed,

15
00:00:47,349 --> 00:00:50,201
wat je ervoor terug kan krijgen
op een later moment.

16
00:00:50,201 --> 00:00:53,110
Maar in een noodgeval, 
zoals het woestijnscenario,

17
00:00:53,110 --> 00:00:56,213
is het veel belangrijker
om hun gebruikswaarde te bekijken;

18
00:00:56,213 --> 00:00:59,120
hoe nuttig ze zijn in de situatie 
waarin jij je nu bevindt.

19
00:00:59,120 --> 00:01:01,971
En omdat we maar één optie kunnen kiezen,

20
00:01:01,971 --> 00:01:05,100
moeten we ook rekening houden 
met zijn opportuniteitskosten

21
00:01:05,100 --> 00:01:08,370
of wat we verspelen
als we de andere optie laten vallen.

22
00:01:08,370 --> 00:01:11,661
Uiteindelijk doet de opbrengst
van de diamant er in principe niet toe

23
00:01:11,661 --> 00:01:14,302
als je sterft van de dorst in de woestijn.

24
00:01:14,302 --> 00:01:17,382
De meeste moderne economen 
hanteren de klassieke waardeparadox

25
00:01:17,382 --> 00:01:19,832
om te proberen deze
overwegingen te verenigen

26
00:01:19,832 --> 00:01:21,671
onder het concept van nut;

27
00:01:21,671 --> 00:01:25,403
hoezeer iets iemands behoeften
of verlangens bevredigt.

28
00:01:25,403 --> 00:01:28,510
Nut is een maatstaf voor alles,
van de basisbehoefte voedsel

29
00:01:28,510 --> 00:01:30,902
tot het plezier bij het horen
van je favoriete lied

30
00:01:30,902 --> 00:01:34,861
en varieert uiteraard voor 
verschillende mensen en situaties.

31
00:01:34,861 --> 00:01:38,534
Een markteconomie biedt ons 
een handige manier om nut te traceren.

32
00:01:38,534 --> 00:01:41,182
Kortom, hoe nuttig iets is voor jou

33
00:01:41,182 --> 00:01:44,392
wordt uitgedrukt in hoeveel 
je bereid zou zijn ervoor te betalen.

34
00:01:44,392 --> 00:01:46,393
Stel dat je weer in de woestijn zit.

35
00:01:46,393 --> 00:01:51,901
Deze keer krijg je elke vijf minuten
een nieuwe diamant of een fles vers water.

36
00:01:51,933 --> 00:01:55,691
Als je met de meute meegaat, kies je eerst
genoeg water om de reis te overleven

37
00:01:55,691 --> 00:01:58,663
en dan pas zo veel diamanten
als je kan dragen.

38
00:01:58,663 --> 00:02:01,333
Dit komt door het zogenoemde grensnut,

39
00:02:01,333 --> 00:02:04,222
wat inhoudt dat als je kiest 
tussen diamanten en water,

40
00:02:04,222 --> 00:02:07,692
je een vergelijking maakt
tussen het nut van elke extra fles water

41
00:02:07,692 --> 00:02:09,742
en het nut van elke extra diamant.

42
00:02:09,742 --> 00:02:12,532
En dit doe je bij elk aanbod.

43
00:02:12,532 --> 00:02:16,243
De eerste fles drinkwater is volgens jou 
meer waard dan welke diamant dan ook,

44
00:02:16,243 --> 00:02:18,923
maar uiteindelijk heb je 
al het water dat je nodig hebt.

45
00:02:18,923 --> 00:02:22,111
Na een tijdje wordt 
elke extra fles een last.

46
00:02:22,111 --> 00:02:25,013
Vanaf dan kies je diamanten
in plaats van water.

47
00:02:25,013 --> 00:02:27,373
Dit geldt niet alleen 
voor behoeften zoals water.

48
00:02:27,373 --> 00:02:30,433
Meestal geldt:
hoe meer je ergens van hebt,

49
00:02:30,433 --> 00:02:34,214
des te minder nuttig of 
aangenaam elk extra beetje wordt.

50
00:02:34,214 --> 00:02:37,154
Dit is de wet van afnemend grensnut.

51
00:02:37,154 --> 00:02:40,554
Je koopt misschien graag twee 
of drie porties van je favoriete gerecht,

52
00:02:40,554 --> 00:02:42,594
maar van de vierde raak je misselijk

53
00:02:42,594 --> 00:02:45,654
en de honderdste bederft 
voordat je eraan toekomt.

54
00:02:45,654 --> 00:02:49,344
Of je bekijkt tig keer dezelfde film
tot hij je de strot uitkomt

55
00:02:49,344 --> 00:02:50,865
of je geld opraakt.

56
00:02:50,865 --> 00:02:52,953
Toch zal je uiteindelijk een punt bereiken

57
00:02:52,953 --> 00:02:57,464
waar het grensnut van de aankoop
van nòg een bioscoopticket op nul eindigt.

58
00:02:57,464 --> 00:02:59,839
Nut betreft niet enkel 
de aankoop van goederen,

59
00:02:59,839 --> 00:03:01,469
maar ook al onze besluiten.

60
00:03:01,469 --> 00:03:03,624
De intuïtieve manier 
om het te optimaliseren

61
00:03:03,624 --> 00:03:05,454
en afnemende opbrengsten te vermijden

62
00:03:05,454 --> 00:03:08,643
is door de tijd en middelen 
die we spenderen te variëren.

63
00:03:08,643 --> 00:03:10,534
Nadat onze basisbehoeften zijn voldaan

64
00:03:10,534 --> 00:03:13,005
investeren we theoretisch gezien
alleen in keuzes

65
00:03:13,005 --> 00:03:15,855
wanneer deze nuttig of aangenaam zijn.

66
00:03:15,855 --> 00:03:19,625
Hoe effectief ieder van ons erin slaagt
nut in werkelijkheid te optimaliseren,

67
00:03:19,625 --> 00:03:21,203
is natuurlijk een andere kwestie.

68
00:03:21,203 --> 00:03:25,235
Maar hierdoor onthoud je dat de ultieme 
bron van waarde van ons afkomstig is,

69
00:03:25,235 --> 00:03:26,615
de behoeften die we delen,

70
00:03:26,615 --> 00:03:28,016
de dingen die we leuk vinden

71
00:03:28,016 --> 00:03:29,555
en de keuzes die we maken.