WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:02.376
Khoảng đầu năm nay,

NOTE Paragraph

00:00:02.400 --> 00:00:06.216
tôi được thông báo mình sẽ trình bày 
một bài nói trên TED.

00:00:06.240 --> 00:00:08.216
Nên tôi đã rất hào hứng, 
rồi lại hoảng,

00:00:08.240 --> 00:00:10.256
rồi lại tiếp tục hào hứng, rồi lại hoảng,

00:00:10.280 --> 00:00:12.816
và ở giữa sự hào hứng và hoảng sợ,

00:00:12.840 --> 00:00:15.136
tôi bắt đầu tìm kiếm thông tin,

00:00:15.160 --> 00:00:19.616
và chủ yếu là google về cách để thể hiện
một bài nói trên TED sao cho hay.

NOTE Paragraph

00:00:19.640 --> 00:00:20.856
(Cười)

NOTE Paragraph

00:00:20.880 --> 00:00:22.536
Và cùng lúc đó,

00:00:22.560 --> 00:00:25.256
tôi google về Chimamanda Ngozi Adichie.

00:00:25.280 --> 00:00:26.896
Bao nhiêu bạn biết đó là ai?

NOTE Paragraph

00:00:26.920 --> 00:00:29.696
(Hưởng ứng)

NOTE Paragraph

00:00:29.720 --> 00:00:32.055
Tôi google về cô ấy 
bởi vì tôi luôn làm thế,

00:00:32.080 --> 00:00:33.336
vì tôi là fan mà,

00:00:33.360 --> 00:00:36.976
nhưng cũng là vì cô ấy luôn có 
những điều quan trọng và thú vị để nói.

00:00:37.000 --> 00:00:40.456
Và kết hợp những lần tìm kiếm đó lại

00:00:40.480 --> 00:00:43.096
cứ dẫn tôi đến những bài nói của cô ấy

00:00:43.120 --> 00:00:46.296
về sự nguy hiểm của một câu chuyện đơn lẻ,

00:00:46.320 --> 00:00:49.696
về điều sẽ xảy ra khi chúng ta có 
một cái nhìn đơn chiều

00:00:49.720 --> 00:00:52.216
dùng để quan sát một nhóm người nhất định,

00:00:52.240 --> 00:00:54.200
và nó là một bài nói tuyệt vời.

00:00:55.720 --> 00:01:00.056
Đó là bài nói tôi sẽ dùng nếu tôi là 
người nổi tiếng trước.

NOTE Paragraph

00:01:00.080 --> 00:01:02.256
(Cười)

NOTE Paragraph

00:01:02.280 --> 00:01:05.656
Bạn biết đó, kiểu như, cô ấy là 
người châu Phi và tôi cũng thế,

00:01:05.680 --> 00:01:07.616
cô ấy là nhà nữ quyền 
và tôi cũng vậy,

00:01:07.640 --> 00:01:09.816
cô ấy là người kể chuyện,
tôi cũng vậy luôn,

00:01:09.840 --> 00:01:11.656
hệt như đó là bài nói của mình.

NOTE Paragraph

00:01:11.680 --> 00:01:14.416
(Cười)

NOTE Paragraph

00:01:14.440 --> 00:01:17.736
Nên tôi quyết định sẽ học lập trình,

00:01:17.760 --> 00:01:19.776
và rồi tôi sẽ hack internet,

00:01:19.800 --> 00:01:23.536
và tôi sẽ gỡ hết toàn bộ bản sao 
của bài nói đó,

00:01:23.560 --> 00:01:24.976
và tôi cố ghi nhớ nó,

00:01:25.000 --> 00:01:28.256
rồi đến đây và truyền tải như thể
đó là bài nói của riêng mình.

00:01:28.280 --> 00:01:31.456
Kế hoạch đó đang rất trót lọt,
ngoại trừ phần lập trình ra,

00:01:31.480 --> 00:01:35.376
và rồi một buổi sáng cách đây vài tháng,

00:01:35.400 --> 00:01:36.976
tôi nghe nói

00:01:37.000 --> 00:01:42.456
đến tin tức về một người vợ của
một ứng cử viên tổng thống

00:01:42.480 --> 00:01:45.456
đã có một bài nói mà --

NOTE Paragraph

00:01:45.480 --> 00:01:47.416
(Cười)

NOTE Paragraph

00:01:47.440 --> 00:01:50.000
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:01:52.960 --> 00:01:57.576
thật kỳ lạ là nghe giống bài nói
bởi một người tôi thích,

00:01:57.600 --> 00:01:58.816
Michelle Obama.

NOTE Paragraph

00:01:58.840 --> 00:02:00.936
(Hưởng ứng)

NOTE Paragraph

00:02:00.960 --> 00:02:04.976
Và thế là tôi quyết định mình nên viết 
bài nói của riêng mình,

00:02:05.000 --> 00:02:07.496
và đó là vì sao
tôi ở đây để trình bày bài nói đó.

00:02:07.520 --> 00:02:11.840
Tôi ở đây để nói về sự quan sát của mình
về nghệ thuật kể chuyện.

00:02:12.640 --> 00:02:16.616
Tôi muốn nói với các bạn về sức mạnh 
của những câu chuyện, dĩ nhiên rồi,

00:02:16.640 --> 00:02:19.576
nhưng tôi cũng muốn nói về 
những hạn chế của chúng,

00:02:19.600 --> 00:02:23.640
đặc biệt là đối với chúng ta, những người
hứng thú với công lý xã hội.

NOTE Paragraph

00:02:24.280 --> 00:02:27.176
Từ lúc Adichie trình bày bài nói đó 
cách đây bảy năm,

00:02:27.200 --> 00:02:29.456
đã có một sự bùng nổ
về nghệ thuật kể chuyện.

00:02:29.480 --> 00:02:32.216
Chuyện kể ở khắp nơi,

00:02:32.240 --> 00:02:36.176
và nếu có mối nguy về việc
kể một chuyện cũ nhàm chán,

00:02:36.200 --> 00:02:40.536
tôi nghĩ sẽ phải tán dương 
rất nhiều về sự dồi dào

00:02:40.560 --> 00:02:43.336
của rất nhiều câu chuyện và 
rất nhiều giọng kể.

00:02:43.360 --> 00:02:46.160
Chuyện kể là thuốc giải cho thành kiến.

00:02:46.960 --> 00:02:52.016
Thực ra, hiện nay, nếu bạn là tầng lớp
trung lưu và có kết nối internet,

00:02:52.040 --> 00:02:55.176
bạn có thể tải về các câu chuyện
chỉ bằng cách nhấn nút

00:02:55.200 --> 00:02:56.576
hoặc lướt màn hình.

00:02:56.600 --> 00:02:58.416
Bạn có thể nghe qua podcast

00:02:58.440 --> 00:03:02.336
về việc phát triển tầng lớp Dalit
ở Kolkata như thế nào.

00:03:02.360 --> 00:03:04.856
Bạn có thể nghe một người bản xứ ở Úc

00:03:04.880 --> 00:03:08.976
nói về những thử thách và thành công trong
việc nuôi dạy con một cách đường hoàng

00:03:09.000 --> 00:03:10.336
và tự hào.

00:03:10.360 --> 00:03:12.336
Chuyện kể làm chúng ta biết yêu.

00:03:12.360 --> 00:03:15.536
Chúng hàn gắn vết nứt, kết lại chia rẽ.

00:03:15.560 --> 00:03:17.416
Chuyện kể thậm chí
giúp ta thấy dễ dàng hơn

00:03:17.440 --> 00:03:20.096
khi nói về cái chết của con người
trong những xã hội của ta,

00:03:20.120 --> 00:03:22.576
những người bình dị,
bởi vì chuyện kể làm ta thấy quan tâm.

00:03:22.600 --> 00:03:23.800
Đúng không nào?

NOTE Paragraph

00:03:24.800 --> 00:03:26.056
Tôi không chắc lắm,

00:03:26.080 --> 00:03:29.160
và tôi thật sự làm việc cho một nơi
tên là Trung tâm Chuyện kể.

00:03:29.840 --> 00:03:34.256
Và công việc của tôi là giúp kể
những câu chuyện

00:03:34.280 --> 00:03:37.816
thách thức chuyện kể truyền thống
định nghĩa việc sẽ thế nào nếu bạn da đen

00:03:37.840 --> 00:03:40.896
hay là một người Hồi giáo hay người tị nạn
hay bất kì ai

00:03:40.920 --> 00:03:43.936
mà chúng ta luôn nói tới.

00:03:43.960 --> 00:03:45.176
Nhưng tôi đến với công việc này

00:03:45.200 --> 00:03:48.696
sau một thời gian dài
làm một nhà hoạt động công lý xã hội,

00:03:48.720 --> 00:03:50.856
và tôi thật sự ấn tượng với cái cách

00:03:50.880 --> 00:03:53.576
mà người ta nói về chuyện phi hư cấu

00:03:53.600 --> 00:03:55.936
như thể nó ý nghĩa nhiều hơn là 
thuần giải trí,

00:03:55.960 --> 00:03:58.920
như thể nó là chất xúc tác
cho hành động xã hội.

00:03:59.560 --> 00:04:02.216
Rất thường xuyên người ta nói rằng

00:04:02.240 --> 00:04:05.240
chuyện kể giúp thế giới
trở nên tốt đẹp hơn.

00:04:06.960 --> 00:04:10.176
Tuy vậy, càng ngày tôi càng lo rằng
thậm chí những câu chuyện cảm động nhất,

00:04:10.200 --> 00:04:14.136
cụ thể là về những người có vẻ như
chẳng ai thèm để ý,

00:04:14.160 --> 00:04:17.576
có thể cản trở hành động
cho công lý xã hội.

00:04:17.600 --> 00:04:21.416
Đó không phải là vì
người kể có ý muốn gây hại.

00:04:21.440 --> 00:04:22.696
Mà khá là ngược lại đấy.

00:04:22.720 --> 00:04:26.960
Người kể chuyện thường có thành ý tốt
như tôi và tôi đồ rằng, như các bạn.

00:04:27.600 --> 00:04:30.656
Và khán giả của họ

00:04:30.680 --> 00:04:33.920
thường là những người
rất trắc ẩn và dễ đồng cảm.

00:04:34.360 --> 00:04:39.176
Tuy nhiên, thành ý tốt có thể có những
hệ quả khó lường,

00:04:39.200 --> 00:04:43.240
thế nên tôi muốn nói rằng chuyện kể
không màu nhiệm đến vậy.

00:04:43.680 --> 00:04:46.576
Nên có ba điều -- bởi vì lúc nào
cũng là số ba --

00:04:46.600 --> 00:04:48.816
ba lý do vì sao tôi nghĩ rằng

00:04:48.840 --> 00:04:53.520
chuyện kể không nhất thiết phải
khiến thế giới trở nên tốt đẹp hơn.

NOTE Paragraph

00:04:54.320 --> 00:04:58.376
Đầu tiên, chuyện kể có thể tạo ra
ảo giác của tình đoàn kết.

00:04:58.400 --> 00:05:00.936
Chẳng có gì giống như
cảm giác tốt đẹp mà bạn có

00:05:00.960 --> 00:05:03.096
từ việc nghe câu chuyện thần kỳ

00:05:03.120 --> 00:05:06.496
nơi mà bạn cảm thấy mình có thể
trèo đèo lội suối,

00:05:06.520 --> 00:05:09.360
hoặc bạn thấy có thể làm bạn
với một tử tù nào đó.

00:05:09.840 --> 00:05:11.256
Nhưng bạn không hề làm điều đó.

00:05:11.280 --> 00:05:13.096
Bạn chẳng làm gì hết.

00:05:13.120 --> 00:05:14.896
Lắng nghe là quan trọng

00:05:14.920 --> 00:05:17.880
nhưng nó không đủ
khiến bạn hành động vì xã hội.

NOTE Paragraph

00:05:19.120 --> 00:05:21.976
Thứ hai, tôi thường nghĩ
chúng ta hay hướng về

00:05:22.000 --> 00:05:24.936
những nhân vật và vai chính

00:05:24.960 --> 00:05:28.416
những người đáng yêu và nhân ái.

00:05:28.440 --> 00:05:30.336
Và điều này hợp lý, đúng không?

00:05:30.360 --> 00:05:33.416
Vì khi bạn thích ai, bạn sẽ để ý họ.

00:05:33.440 --> 00:05:34.840
Nhưng ngược lại cũng vậy.

00:05:35.400 --> 00:05:37.176
Nếu bạn không ưa ai,

00:05:37.200 --> 00:05:39.136
bạn chả thèm ngó họ nữa.

00:05:39.160 --> 00:05:41.016
Và nếu bạn không quan tâm họ,

00:05:41.040 --> 00:05:44.936
bạn không phải thấy bản thân
có nghĩa vụ đạo đức

00:05:44.960 --> 00:05:48.200
phải nghĩ về những hoàn cảnh
định hình cuộc sống của họ.

NOTE Paragraph

00:05:49.000 --> 00:05:52.296
Tôi học được bài học này vào năm 14 tuổi.

00:05:52.320 --> 00:05:55.096
Tôi nhận ra rằng thật sự,
bạn không phải thích ai đó

00:05:55.120 --> 00:05:56.496
để nhận ra trí khôn của họ,

00:05:56.520 --> 00:05:58.616
và bạn chắc chắn không phải thích ai đó

00:05:58.640 --> 00:06:00.080
để phải đứng cùng phe với họ.

00:06:00.800 --> 00:06:02.600
Nên khi xe đạp của tôi bị cướp

00:06:03.520 --> 00:06:04.976
khi tôi đang lái nó --

NOTE Paragraph

00:06:05.000 --> 00:06:06.136
(Cười)

NOTE Paragraph

00:06:06.160 --> 00:06:09.736
đó là điều khả dĩ nếu bạn lái đủ chậm,
như tôi đã làm.

NOTE Paragraph

00:06:09.760 --> 00:06:11.256
(Cười)

NOTE Paragraph

00:06:11.280 --> 00:06:14.256
Chuyện là trong một phút
khi tôi đang băng qua sân

00:06:14.280 --> 00:06:16.576
trong khu Nairobi nơi tôi lớn lên,

00:06:16.600 --> 00:06:19.056
và đó là một quãng đường gập ghềnh,

00:06:19.080 --> 00:06:20.896
và khi bạn đang lái xe đạp,

00:06:20.920 --> 00:06:23.176
bạn không muốn vậy, bạn biết đấy --

NOTE Paragraph

00:06:23.200 --> 00:06:24.600
(Cười)

NOTE Paragraph

00:06:26.160 --> 00:06:30.776
Và tôi đã làm thế, đạp bàn đạp chậm rãi,

00:06:30.800 --> 00:06:33.376
và bất thình lình, tôi ngã xuống đường.

00:06:33.400 --> 00:06:35.576
tôi nằm trên đất, và nhìn lên,

00:06:35.600 --> 00:06:38.376
và có một đứa nhóc đang bỏ chạy

00:06:38.400 --> 00:06:39.896
trên chiếc xe đạp của tôi,

00:06:39.920 --> 00:06:43.176
và nhóc đó khoảng 11 hay 12 tuổi,
mà tôi là đứa đo sàn,

00:06:43.200 --> 00:06:46.056
và tôi khóc to vì đã dành dụm 
quá trời cho chiếc xe,

00:06:46.080 --> 00:06:48.656
và tôi cứ khóc lớn, rồi đứng lên,
và bắt đầu la hét.

00:06:48.680 --> 00:06:52.936
Theo bản năng, tôi la lớn,
"Mwizi, mwizi!"

00:06:52.960 --> 00:06:54.600
nghĩa là "cướp" trong tiếng Swahili.

00:06:55.560 --> 00:07:00.576
Và từ các khu nhà gỗ,
tất thảy mọi người ùa ra

00:07:00.600 --> 00:07:02.016
và bắt đầu đuổi theo.

00:07:02.040 --> 00:07:04.296
Đó là châu Phi, công lý thực thi
bằng hành động.

00:07:04.320 --> 00:07:05.776
Đúng chứ?

00:07:05.800 --> 00:07:08.576
Và tôi ở gần đó,
thấy họ bao vây thằng nhóc,

00:07:08.600 --> 00:07:10.056
và họ bắt được nó.

NOTE Paragraph

00:07:10.080 --> 00:07:12.136
Khi nghi phạm bị bắt giữ,

00:07:12.160 --> 00:07:15.736
thắng bé bị ép trả xe cho tôi,

00:07:15.760 --> 00:07:17.376
và phải xin lỗi.

00:07:17.400 --> 00:07:20.976
Lại là một cách xử lý công bằng
kiểu Phi đúng không?

00:07:21.000 --> 00:07:22.496
Và họ đã bắt nhóc đó xin lỗi.

00:07:22.520 --> 00:07:24.856
Tôi và nó đứng nhìn mặt nhau,

00:07:24.880 --> 00:07:27.816
và nó nhìn vào tôi, nói xin lỗi,

00:07:27.840 --> 00:07:31.336
nhưng nó nhìn tôi,
với một cơn giận không thèm giấu.

00:07:31.360 --> 00:07:34.400
Nó giận, rất giận.

00:07:35.440 --> 00:07:38.496
Và đó là lần đầu tiên tôi 
đối chất với ai đó

00:07:38.520 --> 00:07:41.136
người mà không ưa tôi
đơn giản vì cái mà tôi đại diện.

00:07:41.160 --> 00:07:43.216
Nó nhìn tôi với cái nhìn hàm ý,

00:07:43.240 --> 00:07:47.120
"Mày, với da dẻ sáng bóng và có xe đạp
mà đi giận dữ với tao?"

NOTE Paragraph

00:07:49.240 --> 00:07:52.496
Nên đó là bài học khó khăn
nhận ra rằng nó không ưa tôi,

00:07:52.520 --> 00:07:54.576
nhưng bạn biết không, nó đã đúng.

00:07:54.600 --> 00:07:58.096
Tôi là một đứa trẻ trung lưu
sống ở một miền quê nghèo.

00:07:58.120 --> 00:08:01.360
Tôi có xe đạp, còn nó hiếm khi có đồ ăn.

00:08:01.760 --> 00:08:04.696
Đôi khi, đó là thông điệp
mà ta không muốn nghe,

00:08:04.720 --> 00:08:07.216
những điều mà làm ta muốn
thoát ra khỏi bản thân,

00:08:07.240 --> 00:08:09.816
điều mà ta cần nghe nhất.

00:08:09.840 --> 00:08:13.016
Đối với mỗi người kể chuyện đáng yêu
đã đánh cắp con tim bạn,

00:08:13.040 --> 00:08:17.416
thì lại có hơn đó hàng trăm người
nói năng líu ríu và rời rạc,

00:08:17.440 --> 00:08:22.120
những người không được đứng trên sân khấu
và ăn mặc đàng hoàng như thế này.

00:08:22.640 --> 00:08:26.936
Có hàng triệu câu chuyện về 
cậu-bé-trộm-xe-tức-giận

00:08:26.960 --> 00:08:28.616
và ta không thể lờ đi

00:08:28.640 --> 00:08:31.776
đơn giản vì ta không ưa 
các nhân vật chính trong đó

00:08:31.800 --> 00:08:34.736
hay là vì đó không phải là đứa nhóc
mà ta muốn đem về nhà nuôi

00:08:34.760 --> 00:08:35.960
từ trại mồ côi.

NOTE Paragraph

00:08:36.600 --> 00:08:38.456
Lí do thứ ba khiến tôi nghĩ rằng

00:08:38.480 --> 00:08:42.096
chuyện kể không nhất thiết
khiến thế giới trở nên tốt đẹp hơn

00:08:42.120 --> 00:08:45.576
là chúng ta thường quá đầu tư
vào hình thức kể chuyện cá nhân

00:08:45.600 --> 00:08:48.440
mà quên đi bức tranh toàn cảnh.

00:08:48.880 --> 00:08:50.776
Và khi ta tán thưởng ai đó

00:08:50.800 --> 00:08:53.456
khi họ kể ta nghe
về cảm giác xấu hổ của họ,

00:08:53.480 --> 00:08:56.640
nhưng ta không nhất thiết
phải liên hệ tới sự áp bức đó.

00:08:57.080 --> 00:09:00.736
Ta gật gù thấu hiểu khi ai đó nói
họ cảm thấy bé nhỏ,

00:09:00.760 --> 00:09:02.800
nhưng ta không liên hệ nó với sự kỳ thị.

00:09:03.600 --> 00:09:06.416
Những câu chuyện quan trọng nhất, 
nhất là vì công lý xã hội,

00:09:06.440 --> 00:09:08.256
là những gì có thể làm cả hai việc,

00:09:08.280 --> 00:09:13.040
rằng nó vừa cá nhân và vừa cho phép ta 
khám phá và hiểu chính trị.

NOTE Paragraph

00:09:13.920 --> 00:09:15.936
Nhưng nó không chỉ
là về chuyện ta thích

00:09:15.960 --> 00:09:17.856
đối với chuyện mà ta chọn lờ đi.

00:09:17.880 --> 00:09:21.816
Càng ngày ta đang sống trong một xã hội
nơi các thế lực lớn hơn có ảnh hướng lớn,

00:09:21.840 --> 00:09:26.200
nhiều người thực sự bắt đầu lấy chuyện kể
thay thế tin tức.

00:09:26.640 --> 00:09:27.856
Đúng chứ?

00:09:27.880 --> 00:09:31.256
Ta sống trong thời đại chứng kiến 
sự chối bỏ sự thật,

00:09:31.280 --> 00:09:33.496
khi mà cảm xúc thắng thế

00:09:33.520 --> 00:09:36.616
và được dùng để phân tích,
khá là chán, đúng không?

00:09:36.640 --> 00:09:40.840
Nơi mà ta coi trọng cái ta cảm thấy hơn 
cái ta thật sự biết.

00:09:42.040 --> 00:09:46.336
Một báo cáo gần đây của The Pew Center
về xu hướng ở Mỹ

00:09:46.360 --> 00:09:52.136
chỉ ra rằng chỉ có 10% thanh niên dưới 30

00:09:52.160 --> 00:09:55.536
"đặt nhiều niềm tin vào truyền thông".

00:09:55.560 --> 00:09:57.360
Giờ nó đã rõ ràng.

00:09:57.840 --> 00:10:00.456
Nghĩa là người kể đang giành lấy niềm tin

00:10:00.480 --> 00:10:01.856
ngay chính cái lúc

00:10:01.880 --> 00:10:05.200
mà phần lớn truyền thông
đang đánh mất dần niềm tin công chúng.

00:10:06.040 --> 00:10:08.616
Đó không phải điều tốt,

00:10:08.640 --> 00:10:10.416
vì khi chuyện kể trở nên quan trọng

00:10:10.440 --> 00:10:12.656
và chúng giúp ta có cái nhìn đa chiều,

00:10:12.680 --> 00:10:14.536
chúng ta cần truyền thông.

00:10:14.560 --> 00:10:17.056
Từ những năm
làm nhà hoạt động công lý xã hội,

00:10:17.080 --> 00:10:23.176
tôi biết rất rõ rằng ta cần những sự thật
đáng tin từ các tổ chức truyền thông

00:10:23.200 --> 00:10:27.216
kết hợp với quyền năng mạnh mẽ
từ tiếng nói của những người kể chuyện.

00:10:27.240 --> 00:10:30.760
Đó là hướng đi đúng đắn
hướng tới công lý xã hội.

NOTE Paragraph

00:10:31.840 --> 00:10:34.560
Trong phân tích cuối cùng, dĩ nhiên,

00:10:36.480 --> 00:10:38.296
chính công lý

00:10:38.320 --> 00:10:40.056
là thứ giúp thế giới trở nên tốt hơn,

00:10:40.080 --> 00:10:42.040
chứ không phải chuyện kể. Phải không?

00:10:43.080 --> 00:10:46.136
Và nếu chúng ta đi theo công lý,

00:10:46.160 --> 00:10:49.576
thì tôi nghĩ ta không cần tập trung
vào truyền thông hay người kể chuyện.

00:10:49.600 --> 00:10:52.296
Ta phải tập trung vào khán giả,

00:10:52.320 --> 00:10:55.416
vào bất cứ ai từng bật radio lên

00:10:55.440 --> 00:10:57.256
hay nghe một podcast,

00:10:57.280 --> 00:10:59.376
và đó chính là tất cả chúng ta.

NOTE Paragraph

00:10:59.400 --> 00:11:01.536
Vài suy nghĩ đúc kết là

00:11:01.560 --> 00:11:05.440
về việc mà khán giả có thể làm để
khiến thế giới trở nên tốt hơn.

00:11:06.000 --> 00:11:09.936
Đầu tiên, thế giới sẽ tốt đẹp lên,
tôi nghĩ thế,

00:11:09.960 --> 00:11:13.536
nếu khán giả tò mò và hoài nghi hơn

00:11:13.560 --> 00:11:16.176
và hỏi nhiều hơn về bối cảnh xã hội,

00:11:16.200 --> 00:11:19.280
điều đã tạo ra những câu chuyện
họ vô cùng yêu thích.

00:11:20.200 --> 00:11:22.456
Thứ hai, thế giới sẽ tốt đẹp hơn

00:11:22.480 --> 00:11:26.160
nếu khán giả nhận ra rằng kể chuyện
là lao động trí óc.

00:11:27.640 --> 00:11:30.576
Và tôi nghĩ nó quan trọng hơn
cho khán giả

00:11:30.600 --> 00:11:35.936
khi có nhiều nút hơn
trên các trang web họ yêu thích,

00:11:35.960 --> 00:11:38.656
nút mà ví dụ có chức năng là,

00:11:38.680 --> 00:11:40.296
"Nếu bạn thích chuyện này,

00:11:40.320 --> 00:11:44.376
bấm vào đây để ủng hộ một mục đích
mà người kể chuyện của bạn tin tưởng vào."

00:11:44.400 --> 00:11:49.560
Hay "bấm đây để góp ý tưởng lớn tiếp theo
cho người kể chuyện của bạn".

00:11:50.480 --> 00:11:53.056
Thường thì ta cam kết với các nền tảng,

00:11:53.080 --> 00:11:55.536
nhưng không nhất thiết với chính người kể.

00:11:55.560 --> 00:12:00.656
Và cuối cùng, tôi nghĩ khán giả có thể
giúp thế giới trở nên tốt đẹp hơn

00:12:00.680 --> 00:12:02.760
bằng cách tắt điện thoại đi,

00:12:03.560 --> 00:12:05.576
bước xa ra khỏi màn hình,

00:12:05.600 --> 00:12:10.080
đi vào thế giới thực,
ra ngoài vùng an toàn.

NOTE Paragraph

00:12:10.840 --> 00:12:12.856
Alice Walker từng nói,

00:12:12.880 --> 00:12:16.656
"Nhìn kĩ vào hiện tại bạn đang tạo dựng.

00:12:16.680 --> 00:12:19.840
Nó nên trông giống tương lai
mà bạn mơ ước."

00:12:20.640 --> 00:12:22.856
Chuyện kể có thể giúp ta ước mơ,

00:12:22.880 --> 00:12:26.680
nhưng tất cả là phụ thuộc vào ta
tự lập ra kế hoạch cho công lý.

NOTE Paragraph

00:12:27.480 --> 00:12:28.696
Cảm ơn các bạn.

00:12:33.050 --> 00:12:37.070
(Vỗ tay)