WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:02.360
Na początku roku

00:00:02.360 --> 00:00:06.210
poinformowano mnie,
że wygłoszę prelekcję TED.

00:00:06.210 --> 00:00:10.256
Byłam na zmianę
podekscytowana i spanikowana.

00:00:10.256 --> 00:00:12.810
Między wybuchami paniki i radości

00:00:12.810 --> 00:00:15.110
zaczęłam się przygotowywać,

00:00:15.110 --> 00:00:19.616
co oznaczało głównie guglowanie, 
jak zrobić dobrą prelekcję TED.

00:00:19.620 --> 00:00:20.850
(Śmiech)

00:00:20.850 --> 00:00:25.346
Przeplatało się to z guglowaniem
Chimamandy Ngozi Adichie.

00:00:25.346 --> 00:00:27.386
Ilu z was wie, kto to jest?

00:00:27.386 --> 00:00:29.680
(Okrzyki)

00:00:29.680 --> 00:00:31.460
Guglowałam ją, zawsze to robię,

00:00:31.460 --> 00:00:33.330
bo jestem jej fanką.

00:00:33.330 --> 00:00:36.970
Poza tym ma ważne i interesujące
rzeczy do przekazania.

00:00:36.970 --> 00:00:40.450
Połączenie tych wyszukiwań

00:00:40.450 --> 00:00:43.090
ciągle prowadziło do jej prelekcji

00:00:43.090 --> 00:00:46.290
o niebezpieczeństwie jednej historii,

00:00:46.290 --> 00:00:49.920
o tym, co dzieje się, 
gdy mamy jedną perspektywę,

00:00:49.920 --> 00:00:52.210
przez którą chcemy zrozumieć
pewne grupy ludzi,

00:00:52.210 --> 00:00:54.200
a to idealna prelekcja.

00:00:55.720 --> 00:01:00.096
Taką prelekcję wygłosiłabym,
gdybym wcześniej stała się sławna.

00:01:00.096 --> 00:01:02.240
(Śmiech)

00:01:02.240 --> 00:01:05.650
Obie jesteśmy z Afryki.

00:01:05.650 --> 00:01:07.616
Jesteśmy feministkami.

00:01:07.620 --> 00:01:09.710
Ona opowiada historie i ja też.

00:01:09.710 --> 00:01:11.640
Czułam, że to moja prelekcja.

00:01:11.640 --> 00:01:14.410
(Śmiech)

00:01:14.410 --> 00:01:17.730
Stwierdziłam, że nauczę się kodować

00:01:17.730 --> 00:01:19.776
i zhakuję internet.

00:01:19.780 --> 00:01:23.520
Ściągnęłabym kopie tej prelekcji,

00:01:23.520 --> 00:01:24.970
zapamiętałabym ją

00:01:24.970 --> 00:01:28.250
i wygłosiłabym tutaj jako własną.

00:01:28.250 --> 00:01:31.450
Plan szedł całkiem dobrze,
z wyjątkiem kodowania.

00:01:31.450 --> 00:01:35.376
Aż pewnego poranka, kilka miesięcy temu,

00:01:35.380 --> 00:01:38.230
obudziła mnie informacja,

00:01:38.240 --> 00:01:42.440
że żona kandydata na prezydenta

00:01:42.440 --> 00:01:45.440
wygłosiła przemówienie, które...

00:01:45.440 --> 00:01:47.400
(Śmiech)

00:01:47.400 --> 00:01:50.000
(Brawa)

00:01:52.960 --> 00:01:57.570
było dziwnie podobne
do przemówienia mojej kolejnej idolki,

00:01:57.570 --> 00:01:58.810
Michelle Obamy.

00:01:58.810 --> 00:02:00.936
(Okrzyki)

00:02:00.940 --> 00:02:05.130
Pomyślałam, że powinnam jednak
napisać własną prelekcję,

00:02:05.130 --> 00:02:07.770
i dlatego tu jestem,

00:02:07.770 --> 00:02:11.840
żeby podzielić się swoimi
obserwacjami na temat opowieści.

00:02:12.640 --> 00:02:16.610
Powiem o potędze opowiadania,

00:02:16.610 --> 00:02:19.560
ale chcę też mówić o jego ograniczeniach,

00:02:19.560 --> 00:02:23.640
zwłaszcza dla zainteresowanych
tematem sprawiedliwości społecznej.

00:02:24.200 --> 00:02:27.280
Odkąd Adichie wygłosiła
tę prelekcję 7 lat temu,

00:02:27.290 --> 00:02:29.440
opowiadanie historii ma się świetnie.

00:02:29.440 --> 00:02:32.200
Opowieści są wszędzie.

00:02:32.200 --> 00:02:36.160
Jeśli powtarzanie jednej, 
przebrzmiałej opowieści jest niebezpieczne

00:02:36.160 --> 00:02:43.330
trzeba cieszyć się
z wielu licznych opowieści i głosów.

00:02:43.330 --> 00:02:46.160
Historie są lekiem na uprzedzenia.

00:02:46.960 --> 00:02:51.990
Obecnie, jeśli należy się
do klasy średniej i ma internet,

00:02:51.990 --> 00:02:55.160
można pobierać opowieści
jednym kliknięciem

00:02:55.160 --> 00:02:56.570
czy pociągnięciem palca.

00:02:56.570 --> 00:02:58.410
Można słuchać podcastu

00:02:58.410 --> 00:03:02.320
o dorastaniu dalitów w Kolkacie.

00:03:02.320 --> 00:03:04.830
Można słuchać Aborygenów z Australii

00:03:04.830 --> 00:03:10.320
mówiących o wyzwaniach i sukcesach
w wychowywaniu dzieci w godności i dumie.

00:03:10.320 --> 00:03:12.330
Opowieści budzą miłość.

00:03:12.330 --> 00:03:15.530
Zmniejszają i niwelują podziały.

00:03:15.530 --> 00:03:17.360
Mogą nam nawet ułatwić


00:03:17.370 --> 00:03:20.850
rozmowę o śmierci ludzi,
którzy nie liczą się w społeczeństwie,

00:03:20.850 --> 00:03:23.853
bo wzbudzają w nas troskę.

00:03:24.800 --> 00:03:26.040
Nie jestem taka pewna,

00:03:26.040 --> 00:03:29.480
a pracuję w Centrum Opowieści.

00:03:29.840 --> 00:03:33.140
Pomagam opowiadać historie,

00:03:33.140 --> 00:03:37.800
które kwestionują dominujące narracje
o tym, jak to jest być czarnym,

00:03:37.800 --> 00:03:40.890
muzułmaninem, uchodźcą,
czy kimś innym z podobnych kategorii,

00:03:40.890 --> 00:03:43.930
o których się ciągle mówi.

00:03:43.930 --> 00:03:45.160
Zaczęłam tę pracę

00:03:45.160 --> 00:03:48.690
z doświadczeniem jako działaczka
walcząca o sprawiedliwość społeczną.

00:03:48.690 --> 00:03:50.850
Dlatego ciekawi mnie, w jaki sposób

00:03:50.850 --> 00:03:53.560
ludzie mówią o prawdziwych historiach

00:03:53.560 --> 00:03:55.930
jako o czymś więcej niż rozrywce,

00:03:55.930 --> 00:03:58.920
jako katalizatorze działań społecznych.

00:03:59.560 --> 00:04:02.210
Nierzadko słyszy się opinie,

00:04:02.210 --> 00:04:05.240
że opowieści czynią świat lepszym.

00:04:06.960 --> 00:04:10.150
Martwię się, że wzruszające historie,

00:04:10.150 --> 00:04:14.120
zwłaszcza o ludziach,
o których nikt się nie troszczy,

00:04:14.120 --> 00:04:18.200
mogą utrudniać działania
w kierunku sprawiedliwości społecznej.

00:04:18.200 --> 00:04:21.410
Nie dlatego że opowiadający 
te historie chcą szkodzić.

00:04:21.410 --> 00:04:22.680
Wręcz przeciwnie.

00:04:22.680 --> 00:04:27.380
Czynią dobro tak jak ja,
i podejrzewam, że tak jak wy.

00:04:27.600 --> 00:04:30.640
Ich publiczność

00:04:30.640 --> 00:04:33.920
tworzą ludzie pełni empatii i współczucia.

00:04:34.360 --> 00:04:39.160
Dobre intencje mogą prowadzić 
do niechcianych konsekwencji.

00:04:39.160 --> 00:04:43.630
Stawiam tezę, że opowieści 
nie są tak magiczne, jak się wydają.

00:04:43.680 --> 00:04:46.570
Trzy, zawsze muszą być trzy,

00:04:46.570 --> 00:04:48.850
trzy powody, dla których uważam,

00:04:48.860 --> 00:04:54.150
że opowieści niekoniecznie
ulepszają świat.

00:04:54.320 --> 00:04:58.350
Po pierwsze, opowiadanie
może tworzyć iluzję solidarności.

00:04:58.350 --> 00:05:03.080
Nic nie przebije tego uczucia
podczas słuchania fantastycznej historii,

00:05:03.090 --> 00:05:06.490
kiedy czujesz, że wszedłeś na tę górę,

00:05:06.490 --> 00:05:09.780
albo zaprzyjaźniłaś się 
z więźniem w celi śmierci.

00:05:09.840 --> 00:05:11.240
Jednak tak nie było.

00:05:11.240 --> 00:05:13.070
Nic nie zrobiłeś.

00:05:13.070 --> 00:05:14.890
Słuchanie jest ważnym,

00:05:14.890 --> 00:05:18.380
ale niewystarczającym krokiem
w stronę działań społecznych.

00:05:19.120 --> 00:05:23.700
Po drugie, pociągają nas

00:05:23.700 --> 00:05:28.420
sympatyczni i ludzcy bohaterowie.

00:05:28.420 --> 00:05:30.330
Ma to sens.

00:05:30.330 --> 00:05:33.410
Jeśli kogoś lubisz, zależy ci na nim.

00:05:33.410 --> 00:05:35.380
Działa to również w drugą stronę.

00:05:35.400 --> 00:05:37.160
Jeśli kogoś nie lubisz,

00:05:37.160 --> 00:05:39.120
nie zależy ci na nim.

00:05:39.120 --> 00:05:40.990
Jeśli ci nie zależy,

00:05:40.990 --> 00:05:44.910
nie czujesz moralnego obowiązku,

00:05:44.910 --> 00:05:48.660
żeby myśleć o okolicznościach
kształtujących jego życie.

00:05:49.000 --> 00:05:52.290
Zrozumiałam to w wieku 14 lat.

00:05:52.290 --> 00:05:54.730
Nie trzeba kogoś lubić,

00:05:54.730 --> 00:05:56.490
żeby uznać jego mądrość.

00:05:56.490 --> 00:05:58.440
Na pewno nie trzeba kogoś lubić,

00:05:58.440 --> 00:06:00.240
żeby kogoś wesprzeć.

00:06:00.800 --> 00:06:02.890
Ukradziono mi rower,

00:06:03.520 --> 00:06:04.950
gdy na nim jechałam.

00:06:04.950 --> 00:06:06.110
(Śmiech)

00:06:06.110 --> 00:06:09.770
To możliwe, gdy jedzie się powoli,
a ja tak właśnie jechałam.

00:06:09.770 --> 00:06:11.240
(Śmiech)

00:06:11.240 --> 00:06:14.240
Jechałam przez pole

00:06:14.240 --> 00:06:16.560
w Nairobi, gdzie dorastałam.

00:06:16.560 --> 00:06:19.040
To bardzo wyboista ścieżka.

00:06:19.040 --> 00:06:20.880
Kiedy jedzie się na rowerze,

00:06:20.880 --> 00:06:23.170
nie chcemy wciąż podskakiwać.

00:06:23.170 --> 00:06:24.600
(Śmiech)

00:06:26.160 --> 00:06:30.770
Jechałam powoli

00:06:30.770 --> 00:06:33.370
i nagle jestem na ziemi.

00:06:33.370 --> 00:06:35.570
Patrzę w górę,

00:06:35.570 --> 00:06:39.916
a jakieś dziecko odjeżdża na moim rowerze.

00:06:39.916 --> 00:06:42.540
Ma jakieś 11 lub 12 lat.

00:06:42.540 --> 00:06:46.050
Leżę na ziemi i płaczę,
bo rower dużo mnie kosztował.

00:06:46.050 --> 00:06:50.450
Wstaję z płaczem i zaczynam 
instynktownie krzyczeć.

00:06:50.450 --> 00:06:52.930
Krzyczałam: "Mwizi, mwizi!",

00:06:52.930 --> 00:06:55.430
co oznacza "złodziej" w Suahili.

00:06:55.560 --> 00:07:00.570
Niewiadomo skąd pojawili się ludzie

00:07:00.570 --> 00:07:02.000
i zaczęli pościg.

00:07:02.000 --> 00:07:05.766
To Afryka, tłum wymierza sprawiedliwość.

00:07:05.766 --> 00:07:10.046
Zbliżam się, a oni go schwytali.

00:07:10.050 --> 00:07:12.110
Podejrzany został ujęty.

00:07:12.110 --> 00:07:15.720
Musiał oddać rower

00:07:15.720 --> 00:07:17.370
i przeprosić.

00:07:17.370 --> 00:07:20.960
Typowa afrykańska sprawiedliwość.

00:07:20.960 --> 00:07:22.480
Musiał przeprosić.

00:07:22.480 --> 00:07:24.840
Staliśmy naprzeciw siebie,

00:07:24.840 --> 00:07:27.800
spojrzał na mnie i przeprosił,

00:07:27.800 --> 00:07:31.330
jednak patrzył na mnie
z niepohamowaną złością.

00:07:31.330 --> 00:07:34.890
Był strasznie zły.

00:07:35.440 --> 00:07:38.490
Pierwszy raz miałam do czynienia z kimś,

00:07:38.490 --> 00:07:41.130
kto nie lubił mnie przez to,
co reprezentuję.

00:07:41.130 --> 00:07:43.200
Wyglądał, jakby chciał powiedzieć:

00:07:43.200 --> 00:07:47.550
"Ty, z błyszczącą skórą
i rowerem, jesteś zła na mnie?".

00:07:49.240 --> 00:07:51.308
To trudna lekcja.

00:07:51.308 --> 00:07:54.570
Nie lubił mnie, ale miał rację.

00:07:54.570 --> 00:07:58.080
Byłam przedstawicielką klasy średniej
żyjącą w biednym kraju.

00:07:58.080 --> 00:08:01.680
Miałam rower, a on nie miał co jeść.

00:08:01.760 --> 00:08:04.690
Czasami to, czego nie chcemy słyszeć,

00:08:04.690 --> 00:08:07.200
to, co nas uwiera,

00:08:07.200 --> 00:08:09.800
jest tym, co musimy usłyszeć.

00:08:09.800 --> 00:08:13.000
Na każdego autora opowieści,
który skradł wiele serc,

00:08:13.000 --> 00:08:17.410
przypadają setki, których głosy
są niewyraźne i zachrypnięty,

00:08:17.410 --> 00:08:22.120
którzy nie stoją na scenie
w ładnych strojach.

00:08:22.640 --> 00:08:26.930
Są miliony opowieści
o rozgniewanych chłopcach na rowerze.

00:08:26.930 --> 00:08:28.610
Nie możemy ich ignorować,

00:08:28.610 --> 00:08:31.770
dlatego że nie lubimy ich bohaterów

00:08:31.770 --> 00:08:36.096
albo że są dziećmi,
których nie zabralibyśmy z sierocińca.

00:08:36.600 --> 00:08:38.180
Trzeci powód.

00:08:38.180 --> 00:08:42.080
Opowiadania niekoniecznie
czynią świat lepszym,

00:08:42.080 --> 00:08:45.570
bo zbyt często angażujemy się
w indywidualną historię,

00:08:45.570 --> 00:08:48.520
a zapominamy o szerszej perspektywie.

00:08:48.880 --> 00:08:50.760
Oklaskujemy kogoś,

00:08:50.760 --> 00:08:53.430
gdy mówi o uczuciach wstydu,

00:08:53.430 --> 00:08:57.040
ale nie łączymy tego z prześladowaniem.

00:08:57.080 --> 00:09:00.720
Kiwamy głową, gdy ktoś mówi,
że czuje się mały,

00:09:00.720 --> 00:09:03.500
ale nie łączymy tego z dyskryminacją.

00:09:03.600 --> 00:09:07.266
Najważniejsze opowieści,
zwłaszcza dla sprawiedliwości społecznej,


00:09:07.270 --> 00:09:13.360
są osobiste, ale zachęcają do rozumienia 
i poznania politycznego kontekstu.

00:09:13.920 --> 00:09:17.850
To nie tylko lubiane opowiadania
przeciwko tym ignorowanym.

00:09:17.850 --> 00:09:21.800
Coraz częściej w grze
pojawiają się większe siły.

00:09:21.800 --> 00:09:26.590
Dla wielu opowieści
stają się zamiennikiem wiadomości.

00:09:27.230 --> 00:09:31.250
Jesteśmy świadkami zmierzchu faktów.

00:09:31.250 --> 00:09:36.580
Emocje rządzą, a analiza jest nudna.

00:09:36.580 --> 00:09:40.980
Bardziej cenimy to, co czujemy,
niż to, co wiemy.

00:09:42.040 --> 00:09:47.180
Niedawny raport Centrum Badań Pew
o trendach w Ameryce wskazuje,

00:09:47.180 --> 00:09:52.130
że tylko 10 procent ludzi
poniżej 30 roku życia

00:09:52.130 --> 00:09:55.520
"ma zaufanie do mediów".

00:09:55.520 --> 00:09:57.360
To ważne.

00:09:57.410 --> 00:10:00.440
To znaczy, że autorzy
opowieści zyskują zaufanie

00:10:00.440 --> 00:10:01.840
w tym samym momencie,

00:10:01.840 --> 00:10:05.650
kiedy media je tracą 
w oczach społeczeństwa.

00:10:06.040 --> 00:10:08.610
Nie jest to dobre.

00:10:08.610 --> 00:10:10.410
Mimo że historie są ważne,

00:10:10.410 --> 00:10:12.640
i pod wieloma względami
pomagają zrozumieć,

00:10:12.640 --> 00:10:14.520
media są potrzebne.

00:10:14.520 --> 00:10:17.050
Jako działaczka na rzecz
sprawiedliwości społecznej

00:10:17.050 --> 00:10:23.170
wiem, że potrzebujemy wiarygodnych
faktów z instytucji medialnych

00:10:23.170 --> 00:10:27.210
połączonych z ważnymi głosami
opowiadających historie.

00:10:27.210 --> 00:10:31.040
To prowadzi do zmian
w kontekście sprawiedliwości społecznej.

00:10:31.840 --> 00:10:35.040
Na koniec widać,

00:10:36.480 --> 00:10:38.290
że to sprawiedliwość

00:10:38.290 --> 00:10:40.050
czyni świat lepszym miejscem,

00:10:40.050 --> 00:10:42.370
nie opowieści.

00:10:43.080 --> 00:10:46.120
Jeśli dążymy do sprawiedliwości,

00:10:46.120 --> 00:10:49.690
nie możemy skupiać się
na mediach czy autorach opowieści

00:10:49.690 --> 00:10:52.290
Musimy skupić się na odbiorcach.

00:10:52.290 --> 00:10:55.410
Na każdym, kto kiedyś włączył radio,

00:10:55.410 --> 00:10:57.240
czy słuchał podcastów,

00:10:57.240 --> 00:10:59.360
czyli na nas wszystkich.

00:10:59.360 --> 00:11:01.520
Kilka końcowych uwag o tym,

00:11:01.520 --> 00:11:05.440
jak odbiorcy mogą uczynić świat lepszym.

00:11:06.000 --> 00:11:07.600
Po pierwsze,

00:11:07.600 --> 00:11:13.520
świat byłby lepszy, gdyby odbiorcy 
byli ciekawsi i sceptyczni.

00:11:13.520 --> 00:11:16.150
Gdyby zadawali więcej pytań
o społeczny kontekst

00:11:16.150 --> 00:11:19.460
tworzący historie,
które kochają tak bardzo.

00:11:20.200 --> 00:11:22.630
Po drugie, świat byłby lepszy,

00:11:22.640 --> 00:11:26.870
gdyby odbiorcy uznali opowiadanie
historii za pracę intelektualną.

00:11:27.640 --> 00:11:31.850
To ważne, żeby odbiorcy

00:11:31.870 --> 00:11:35.930
wymagali większej ilości
przycisków na ulubionych stronach.

00:11:35.930 --> 00:11:40.280
Takich, które mówią:
"Jeśli podobała ci się ta historia,

00:11:40.290 --> 00:11:44.370
kliknij, żeby wesprzeć inicjatywę,
którą wspiera jej autor",

00:11:44.370 --> 00:11:49.910
lub: "Kliknij, żeby wesprzeć 
kolejny wielki pomysł autora".

00:11:50.480 --> 00:11:53.050
Często wiążemy się z platformą,

00:11:53.050 --> 00:11:55.530
ale niekoniecznie z samym autorem.

00:11:55.530 --> 00:12:00.650
Na koniec odbiorcy
mogą zmieniać świat na lepsze,

00:12:00.650 --> 00:12:03.070
jeśli wyłączają telefony,

00:12:03.560 --> 00:12:05.560
odchejdą od ekranów,

00:12:05.560 --> 00:12:10.080
wkroczą do realnego świata,
poza bezpieczną strefą.

00:12:10.840 --> 00:12:12.840
Alice Walker powiedziała:

00:12:12.840 --> 00:12:16.640
"Spójrz na teraźniejszość, którą tworzysz.

00:12:16.640 --> 00:12:20.170
Powinna wyglądać tak,
jak przyszłość, o której marzysz".

00:12:20.640 --> 00:12:22.850
Autorzy opowieści mogą pomóc nam marzyć,

00:12:22.850 --> 00:12:26.680
ale od nas wszystkich zależy
stworzenie planu sprawiedliwości.

00:12:27.480 --> 00:12:28.690
Dziękuję.

00:12:28.690 --> 00:12:33.070
(Brawa)