1
00:00:00,760 --> 00:00:02,360
Na początku roku

2
00:00:02,360 --> 00:00:06,210
poinformowano mnie,
że wygłoszę prelekcję TED.

3
00:00:06,210 --> 00:00:10,256
Byłam na zmianę
podekscytowana i spanikowana.

4
00:00:10,256 --> 00:00:12,810
Między wybuchami paniki i radości

5
00:00:12,810 --> 00:00:15,110
zaczęłam się przygotowywać,

6
00:00:15,110 --> 00:00:19,616
co oznaczało głównie guglowanie, 
jak zrobić dobrą prelekcję TED.

7
00:00:19,620 --> 00:00:20,850
(Śmiech)

8
00:00:20,850 --> 00:00:25,346
Przeplatało się to z guglowaniem
Chimamandy Ngozi Adichie.

9
00:00:25,346 --> 00:00:27,386
Ilu z was wie, kto to jest?

10
00:00:27,386 --> 00:00:29,680
(Okrzyki)

11
00:00:29,680 --> 00:00:31,460
Guglowałam ją, zawsze to robię,

12
00:00:31,460 --> 00:00:33,330
bo jestem jej fanką.

13
00:00:33,330 --> 00:00:36,970
Poza tym ma ważne i interesujące
rzeczy do przekazania.

14
00:00:36,970 --> 00:00:40,450
Połączenie tych wyszukiwań

15
00:00:40,450 --> 00:00:43,090
ciągle prowadziło do jej prelekcji

16
00:00:43,090 --> 00:00:46,290
o niebezpieczeństwie jednej historii,

17
00:00:46,290 --> 00:00:49,920
o tym, co dzieje się, 
gdy mamy jedną perspektywę,

18
00:00:49,920 --> 00:00:52,210
przez którą chcemy zrozumieć
pewne grupy ludzi,

19
00:00:52,210 --> 00:00:54,200
a to idealna prelekcja.

20
00:00:55,720 --> 00:01:00,096
Taką prelekcję wygłosiłabym,
gdybym wcześniej stała się sławna.

21
00:01:00,096 --> 00:01:02,240
(Śmiech)

22
00:01:02,240 --> 00:01:05,650
Obie jesteśmy z Afryki.

23
00:01:05,650 --> 00:01:07,616
Jesteśmy feministkami.

24
00:01:07,620 --> 00:01:09,710
Ona opowiada historie i ja też.

25
00:01:09,710 --> 00:01:11,640
Czułam, że to moja prelekcja.

26
00:01:11,640 --> 00:01:14,410
(Śmiech)

27
00:01:14,410 --> 00:01:17,730
Stwierdziłam, że nauczę się kodować

28
00:01:17,730 --> 00:01:19,776
i zhakuję internet.

29
00:01:19,780 --> 00:01:23,520
Ściągnęłabym kopie tej prelekcji,

30
00:01:23,520 --> 00:01:24,970
zapamiętałabym ją

31
00:01:24,970 --> 00:01:28,250
i wygłosiłabym tutaj jako własną.

32
00:01:28,250 --> 00:01:31,450
Plan szedł całkiem dobrze,
z wyjątkiem kodowania.

33
00:01:31,450 --> 00:01:35,376
Aż pewnego poranka, kilka miesięcy temu,

34
00:01:35,380 --> 00:01:38,230
obudziła mnie informacja,

35
00:01:38,240 --> 00:01:42,440
że żona kandydata na prezydenta

36
00:01:42,440 --> 00:01:45,440
wygłosiła przemówienie, które...

37
00:01:45,440 --> 00:01:47,400
(Śmiech)

38
00:01:47,400 --> 00:01:50,000
(Brawa)

39
00:01:52,960 --> 00:01:57,570
było dziwnie podobne
do przemówienia mojej kolejnej idolki,

40
00:01:57,570 --> 00:01:58,810
Michelle Obamy.

41
00:01:58,810 --> 00:02:00,936
(Okrzyki)

42
00:02:00,940 --> 00:02:05,130
Pomyślałam, że powinnam jednak
napisać własną prelekcję,

43
00:02:05,130 --> 00:02:07,770
i dlatego tu jestem,

44
00:02:07,770 --> 00:02:11,840
żeby podzielić się swoimi
obserwacjami na temat opowieści.

45
00:02:12,640 --> 00:02:16,610
Powiem o potędze opowiadania,

46
00:02:16,610 --> 00:02:19,560
ale chcę też mówić o jego ograniczeniach,

47
00:02:19,560 --> 00:02:23,640
zwłaszcza dla zainteresowanych
tematem sprawiedliwości społecznej.

48
00:02:24,200 --> 00:02:27,280
Odkąd Adichie wygłosiła
tę prelekcję 7 lat temu,

49
00:02:27,290 --> 00:02:29,440
opowiadanie historii ma się świetnie.

50
00:02:29,440 --> 00:02:32,200
Opowieści są wszędzie.

51
00:02:32,200 --> 00:02:36,160
Jeśli powtarzanie jednej, 
przebrzmiałej opowieści jest niebezpieczne

52
00:02:36,160 --> 00:02:43,330
trzeba cieszyć się
z wielu licznych opowieści i głosów.

53
00:02:43,330 --> 00:02:46,160
Historie są lekiem na uprzedzenia.

54
00:02:46,960 --> 00:02:51,990
Obecnie, jeśli należy się
do klasy średniej i ma internet,

55
00:02:51,990 --> 00:02:55,160
można pobierać opowieści
jednym kliknięciem

56
00:02:55,160 --> 00:02:56,570
czy pociągnięciem palca.

57
00:02:56,570 --> 00:02:58,410
Można słuchać podcastu

58
00:02:58,410 --> 00:03:02,320
o dorastaniu dalitów w Kolkacie.

59
00:03:02,320 --> 00:03:04,830
Można słuchać Aborygenów z Australii

60
00:03:04,830 --> 00:03:10,320
mówiących o wyzwaniach i sukcesach
w wychowywaniu dzieci w godności i dumie.

61
00:03:10,320 --> 00:03:12,330
Opowieści budzą miłość.

62
00:03:12,330 --> 00:03:15,530
Zmniejszają i niwelują podziały.

63
00:03:15,530 --> 00:03:17,360
Mogą nam nawet ułatwić


64
00:03:17,370 --> 00:03:20,850
rozmowę o śmierci ludzi,
którzy nie liczą się w społeczeństwie,

65
00:03:20,850 --> 00:03:23,853
bo wzbudzają w nas troskę.

66
00:03:24,800 --> 00:03:26,040
Nie jestem taka pewna,

67
00:03:26,040 --> 00:03:29,480
a pracuję w Centrum Opowieści.

68
00:03:29,840 --> 00:03:33,140
Pomagam opowiadać historie,

69
00:03:33,140 --> 00:03:37,800
które kwestionują dominujące narracje
o tym, jak to jest być czarnym,

70
00:03:37,800 --> 00:03:40,890
muzułmaninem, uchodźcą,
czy kimś innym z podobnych kategorii,

71
00:03:40,890 --> 00:03:43,930
o których się ciągle mówi.

72
00:03:43,930 --> 00:03:45,160
Zaczęłam tę pracę

73
00:03:45,160 --> 00:03:48,690
z doświadczeniem jako działaczka
walcząca o sprawiedliwość społeczną.

74
00:03:48,690 --> 00:03:50,850
Dlatego ciekawi mnie, w jaki sposób

75
00:03:50,850 --> 00:03:53,560
ludzie mówią o prawdziwych historiach

76
00:03:53,560 --> 00:03:55,930
jako o czymś więcej niż rozrywce,

77
00:03:55,930 --> 00:03:58,920
jako katalizatorze działań społecznych.

78
00:03:59,560 --> 00:04:02,210
Nierzadko słyszy się opinie,

79
00:04:02,210 --> 00:04:05,240
że opowieści czynią świat lepszym.

80
00:04:06,960 --> 00:04:10,150
Martwię się, że wzruszające historie,

81
00:04:10,150 --> 00:04:14,120
zwłaszcza o ludziach,
o których nikt się nie troszczy,

82
00:04:14,120 --> 00:04:18,200
mogą utrudniać działania
w kierunku sprawiedliwości społecznej.

83
00:04:18,200 --> 00:04:21,410
Nie dlatego że opowiadający 
te historie chcą szkodzić.

84
00:04:21,410 --> 00:04:22,680
Wręcz przeciwnie.

85
00:04:22,680 --> 00:04:27,380
Czynią dobro tak jak ja,
i podejrzewam, że tak jak wy.

86
00:04:27,600 --> 00:04:30,640
Ich publiczność

87
00:04:30,640 --> 00:04:33,920
tworzą ludzie pełni empatii i współczucia.

88
00:04:34,360 --> 00:04:39,160
Dobre intencje mogą prowadzić 
do niechcianych konsekwencji.

89
00:04:39,160 --> 00:04:43,630
Stawiam tezę, że opowieści 
nie są tak magiczne, jak się wydają.

90
00:04:43,680 --> 00:04:46,570
Trzy, zawsze muszą być trzy,

91
00:04:46,570 --> 00:04:48,850
trzy powody, dla których uważam,

92
00:04:48,860 --> 00:04:54,150
że opowieści niekoniecznie
ulepszają świat.

93
00:04:54,320 --> 00:04:58,350
Po pierwsze, opowiadanie
może tworzyć iluzję solidarności.

94
00:04:58,350 --> 00:05:03,080
Nic nie przebije tego uczucia
podczas słuchania fantastycznej historii,

95
00:05:03,090 --> 00:05:06,490
kiedy czujesz, że wszedłeś na tę górę,

96
00:05:06,490 --> 00:05:09,780
albo zaprzyjaźniłaś się 
z więźniem w celi śmierci.

97
00:05:09,840 --> 00:05:11,240
Jednak tak nie było.

98
00:05:11,240 --> 00:05:13,070
Nic nie zrobiłeś.

99
00:05:13,070 --> 00:05:14,890
Słuchanie jest ważnym,

100
00:05:14,890 --> 00:05:18,380
ale niewystarczającym krokiem
w stronę działań społecznych.

101
00:05:19,120 --> 00:05:23,700
Po drugie, pociągają nas

102
00:05:23,700 --> 00:05:28,420
sympatyczni i ludzcy bohaterowie.

103
00:05:28,420 --> 00:05:30,330
Ma to sens.

104
00:05:30,330 --> 00:05:33,410
Jeśli kogoś lubisz, zależy ci na nim.

105
00:05:33,410 --> 00:05:35,380
Działa to również w drugą stronę.

106
00:05:35,400 --> 00:05:37,160
Jeśli kogoś nie lubisz,

107
00:05:37,160 --> 00:05:39,120
nie zależy ci na nim.

108
00:05:39,120 --> 00:05:40,990
Jeśli ci nie zależy,

109
00:05:40,990 --> 00:05:44,910
nie czujesz moralnego obowiązku,

110
00:05:44,910 --> 00:05:48,660
żeby myśleć o okolicznościach
kształtujących jego życie.

111
00:05:49,000 --> 00:05:52,290
Zrozumiałam to w wieku 14 lat.

112
00:05:52,290 --> 00:05:54,730
Nie trzeba kogoś lubić,

113
00:05:54,730 --> 00:05:56,490
żeby uznać jego mądrość.

114
00:05:56,490 --> 00:05:58,440
Na pewno nie trzeba kogoś lubić,

115
00:05:58,440 --> 00:06:00,240
żeby kogoś wesprzeć.

116
00:06:00,800 --> 00:06:02,890
Ukradziono mi rower,

117
00:06:03,520 --> 00:06:04,950
gdy na nim jechałam.

118
00:06:04,950 --> 00:06:06,110
(Śmiech)

119
00:06:06,110 --> 00:06:09,770
To możliwe, gdy jedzie się powoli,
a ja tak właśnie jechałam.

120
00:06:09,770 --> 00:06:11,240
(Śmiech)

121
00:06:11,240 --> 00:06:14,240
Jechałam przez pole

122
00:06:14,240 --> 00:06:16,560
w Nairobi, gdzie dorastałam.

123
00:06:16,560 --> 00:06:19,040
To bardzo wyboista ścieżka.

124
00:06:19,040 --> 00:06:20,880
Kiedy jedzie się na rowerze,

125
00:06:20,880 --> 00:06:23,170
nie chcemy wciąż podskakiwać.

126
00:06:23,170 --> 00:06:24,600
(Śmiech)

127
00:06:26,160 --> 00:06:30,770
Jechałam powoli

128
00:06:30,770 --> 00:06:33,370
i nagle jestem na ziemi.

129
00:06:33,370 --> 00:06:35,570
Patrzę w górę,

130
00:06:35,570 --> 00:06:39,916
a jakieś dziecko odjeżdża na moim rowerze.

131
00:06:39,916 --> 00:06:42,540
Ma jakieś 11 lub 12 lat.

132
00:06:42,540 --> 00:06:46,050
Leżę na ziemi i płaczę,
bo rower dużo mnie kosztował.

133
00:06:46,050 --> 00:06:50,450
Wstaję z płaczem i zaczynam 
instynktownie krzyczeć.

134
00:06:50,450 --> 00:06:52,930
Krzyczałam: "Mwizi, mwizi!",

135
00:06:52,930 --> 00:06:55,430
co oznacza "złodziej" w Suahili.

136
00:06:55,560 --> 00:07:00,570
Niewiadomo skąd pojawili się ludzie

137
00:07:00,570 --> 00:07:02,000
i zaczęli pościg.

138
00:07:02,000 --> 00:07:05,766
To Afryka, tłum wymierza sprawiedliwość.

139
00:07:05,766 --> 00:07:10,046
Zbliżam się, a oni go schwytali.

140
00:07:10,050 --> 00:07:12,110
Podejrzany został ujęty.

141
00:07:12,110 --> 00:07:15,720
Musiał oddać rower

142
00:07:15,720 --> 00:07:17,370
i przeprosić.

143
00:07:17,370 --> 00:07:20,960
Typowa afrykańska sprawiedliwość.

144
00:07:20,960 --> 00:07:22,480
Musiał przeprosić.

145
00:07:22,480 --> 00:07:24,840
Staliśmy naprzeciw siebie,

146
00:07:24,840 --> 00:07:27,800
spojrzał na mnie i przeprosił,

147
00:07:27,800 --> 00:07:31,330
jednak patrzył na mnie
z niepohamowaną złością.

148
00:07:31,330 --> 00:07:34,890
Był strasznie zły.

149
00:07:35,440 --> 00:07:38,490
Pierwszy raz miałam do czynienia z kimś,

150
00:07:38,490 --> 00:07:41,130
kto nie lubił mnie przez to,
co reprezentuję.

151
00:07:41,130 --> 00:07:43,200
Wyglądał, jakby chciał powiedzieć:

152
00:07:43,200 --> 00:07:47,550
"Ty, z błyszczącą skórą
i rowerem, jesteś zła na mnie?".

153
00:07:49,240 --> 00:07:51,308
To trudna lekcja.

154
00:07:51,308 --> 00:07:54,570
Nie lubił mnie, ale miał rację.

155
00:07:54,570 --> 00:07:58,080
Byłam przedstawicielką klasy średniej
żyjącą w biednym kraju.

156
00:07:58,080 --> 00:08:01,680
Miałam rower, a on nie miał co jeść.

157
00:08:01,760 --> 00:08:04,690
Czasami to, czego nie chcemy słyszeć,

158
00:08:04,690 --> 00:08:07,200
to, co nas uwiera,

159
00:08:07,200 --> 00:08:09,800
jest tym, co musimy usłyszeć.

160
00:08:09,800 --> 00:08:13,000
Na każdego autora opowieści,
który skradł wiele serc,

161
00:08:13,000 --> 00:08:17,410
przypadają setki, których głosy
są niewyraźne i zachrypnięty,

162
00:08:17,410 --> 00:08:22,120
którzy nie stoją na scenie
w ładnych strojach.

163
00:08:22,640 --> 00:08:26,930
Są miliony opowieści
o rozgniewanych chłopcach na rowerze.

164
00:08:26,930 --> 00:08:28,610
Nie możemy ich ignorować,

165
00:08:28,610 --> 00:08:31,770
dlatego że nie lubimy ich bohaterów

166
00:08:31,770 --> 00:08:36,096
albo że są dziećmi,
których nie zabralibyśmy z sierocińca.

167
00:08:36,600 --> 00:08:38,180
Trzeci powód.

168
00:08:38,180 --> 00:08:42,080
Opowiadania niekoniecznie
czynią świat lepszym,

169
00:08:42,080 --> 00:08:45,570
bo zbyt często angażujemy się
w indywidualną historię,

170
00:08:45,570 --> 00:08:48,520
a zapominamy o szerszej perspektywie.

171
00:08:48,880 --> 00:08:50,760
Oklaskujemy kogoś,

172
00:08:50,760 --> 00:08:53,430
gdy mówi o uczuciach wstydu,

173
00:08:53,430 --> 00:08:57,040
ale nie łączymy tego z prześladowaniem.

174
00:08:57,080 --> 00:09:00,720
Kiwamy głową, gdy ktoś mówi,
że czuje się mały,

175
00:09:00,720 --> 00:09:03,500
ale nie łączymy tego z dyskryminacją.

176
00:09:03,600 --> 00:09:07,266
Najważniejsze opowieści,
zwłaszcza dla sprawiedliwości społecznej,


177
00:09:07,270 --> 00:09:13,360
są osobiste, ale zachęcają do rozumienia 
i poznania politycznego kontekstu.

178
00:09:13,920 --> 00:09:17,850
To nie tylko lubiane opowiadania
przeciwko tym ignorowanym.

179
00:09:17,850 --> 00:09:21,800
Coraz częściej w grze
pojawiają się większe siły.

180
00:09:21,800 --> 00:09:26,590
Dla wielu opowieści
stają się zamiennikiem wiadomości.

181
00:09:27,230 --> 00:09:31,250
Jesteśmy świadkami zmierzchu faktów.

182
00:09:31,250 --> 00:09:36,580
Emocje rządzą, a analiza jest nudna.

183
00:09:36,580 --> 00:09:40,980
Bardziej cenimy to, co czujemy,
niż to, co wiemy.

184
00:09:42,040 --> 00:09:47,180
Niedawny raport Centrum Badań Pew
o trendach w Ameryce wskazuje,

185
00:09:47,180 --> 00:09:52,130
że tylko 10 procent ludzi
poniżej 30 roku życia

186
00:09:52,130 --> 00:09:55,520
"ma zaufanie do mediów".

187
00:09:55,520 --> 00:09:57,360
To ważne.

188
00:09:57,410 --> 00:10:00,440
To znaczy, że autorzy
opowieści zyskują zaufanie

189
00:10:00,440 --> 00:10:01,840
w tym samym momencie,

190
00:10:01,840 --> 00:10:05,650
kiedy media je tracą 
w oczach społeczeństwa.

191
00:10:06,040 --> 00:10:08,610
Nie jest to dobre.

192
00:10:08,610 --> 00:10:10,410
Mimo że historie są ważne,

193
00:10:10,410 --> 00:10:12,640
i pod wieloma względami
pomagają zrozumieć,

194
00:10:12,640 --> 00:10:14,520
media są potrzebne.

195
00:10:14,520 --> 00:10:17,050
Jako działaczka na rzecz
sprawiedliwości społecznej

196
00:10:17,050 --> 00:10:23,170
wiem, że potrzebujemy wiarygodnych
faktów z instytucji medialnych

197
00:10:23,170 --> 00:10:27,210
połączonych z ważnymi głosami
opowiadających historie.

198
00:10:27,210 --> 00:10:31,040
To prowadzi do zmian
w kontekście sprawiedliwości społecznej.

199
00:10:31,840 --> 00:10:35,040
Na koniec widać,

200
00:10:36,480 --> 00:10:38,290
że to sprawiedliwość

201
00:10:38,290 --> 00:10:40,050
czyni świat lepszym miejscem,

202
00:10:40,050 --> 00:10:42,370
nie opowieści.

203
00:10:43,080 --> 00:10:46,120
Jeśli dążymy do sprawiedliwości,

204
00:10:46,120 --> 00:10:49,690
nie możemy skupiać się
na mediach czy autorach opowieści

205
00:10:49,690 --> 00:10:52,290
Musimy skupić się na odbiorcach.

206
00:10:52,290 --> 00:10:55,410
Na każdym, kto kiedyś włączył radio,

207
00:10:55,410 --> 00:10:57,240
czy słuchał podcastów,

208
00:10:57,240 --> 00:10:59,360
czyli na nas wszystkich.

209
00:10:59,360 --> 00:11:01,520
Kilka końcowych uwag o tym,

210
00:11:01,520 --> 00:11:05,440
jak odbiorcy mogą uczynić świat lepszym.

211
00:11:06,000 --> 00:11:07,600
Po pierwsze,

212
00:11:07,600 --> 00:11:13,520
świat byłby lepszy, gdyby odbiorcy 
byli ciekawsi i sceptyczni.

213
00:11:13,520 --> 00:11:16,150
Gdyby zadawali więcej pytań
o społeczny kontekst

214
00:11:16,150 --> 00:11:19,460
tworzący historie,
które kochają tak bardzo.

215
00:11:20,200 --> 00:11:22,630
Po drugie, świat byłby lepszy,

216
00:11:22,640 --> 00:11:26,870
gdyby odbiorcy uznali opowiadanie
historii za pracę intelektualną.

217
00:11:27,640 --> 00:11:31,850
To ważne, żeby odbiorcy

218
00:11:31,870 --> 00:11:35,930
wymagali większej ilości
przycisków na ulubionych stronach.

219
00:11:35,930 --> 00:11:40,280
Takich, które mówią:
"Jeśli podobała ci się ta historia,

220
00:11:40,290 --> 00:11:44,370
kliknij, żeby wesprzeć inicjatywę,
którą wspiera jej autor",

221
00:11:44,370 --> 00:11:49,910
lub: "Kliknij, żeby wesprzeć 
kolejny wielki pomysł autora".

222
00:11:50,480 --> 00:11:53,050
Często wiążemy się z platformą,

223
00:11:53,050 --> 00:11:55,530
ale niekoniecznie z samym autorem.

224
00:11:55,530 --> 00:12:00,650
Na koniec odbiorcy
mogą zmieniać świat na lepsze,

225
00:12:00,650 --> 00:12:03,070
jeśli wyłączają telefony,

226
00:12:03,560 --> 00:12:05,560
odchejdą od ekranów,

227
00:12:05,560 --> 00:12:10,080
wkroczą do realnego świata,
poza bezpieczną strefą.

228
00:12:10,840 --> 00:12:12,840
Alice Walker powiedziała:

229
00:12:12,840 --> 00:12:16,640
"Spójrz na teraźniejszość, którą tworzysz.

230
00:12:16,640 --> 00:12:20,170
Powinna wyglądać tak,
jak przyszłość, o której marzysz".

231
00:12:20,640 --> 00:12:22,850
Autorzy opowieści mogą pomóc nam marzyć,

232
00:12:22,850 --> 00:12:26,680
ale od nas wszystkich zależy
stworzenie planu sprawiedliwości.

233
00:12:27,480 --> 00:12:28,690
Dziękuję.

234
00:12:28,690 --> 00:12:33,070
(Brawa)