1
00:00:07,099 --> 00:00:09,398
لە نێوان ٢٠٠٨ و ٢٠١٢ دا،

2
00:00:09,398 --> 00:00:13,591
شوێنەوارناسان پاشماوەی نەخۆشخانەیەکی
کۆنیان لە ئینگێلتەرا هەڵکەند.

3
00:00:13,591 --> 00:00:16,950
لەوێدا، چەند ئێسکە پەیکەرێکیان دۆزیەوە.

4
00:00:16,950 --> 00:00:19,130
دانەیەکیان تایبەت بوو بە
نێرێکی دەوڵەمەند

5
00:00:19,130 --> 00:00:21,570
کە لە سەدەی یانزە و دوانزەدا ژیابوو

6
00:00:21,570 --> 00:00:25,411
بە نەخۆشی گەڕ و گولی مردووە
لە نێوان تەمەنی ١٨ بۆ ٢٥ ساڵیدا.

7
00:00:25,411 --> 00:00:26,960
چۆن هەموو ئەمانە دەزانین؟

8
00:00:26,960 --> 00:00:30,041
تەنها بە لێکۆڵینەوە کردن لە سەر
ئێسکی کۆن؟

9
00:00:30,041 --> 00:00:31,669
چەند سەدەیەک دوای مردنیش،

10
00:00:31,669 --> 00:00:35,400
ئێسکەپەیکەر تایبەتمەندی وەهای هەیە
کە پێمان دەڵێت ناسنامەی کەسەکە کێ بووە.

11
00:00:35,400 --> 00:00:39,541
بە بەکارهێنانی شێوازی نوێ،
دەتوانین ئەم تایبەتمەندیانە بدۆزینەوە.

12
00:00:39,541 --> 00:00:43,581
ئەمە لقێکە لە زانست کە بە
زانستی ژیانی مرۆڤزانی ناسراوە.

13
00:00:43,581 --> 00:00:47,167
کە بەهۆیەوە دەتوانین لە ئێسکە پەیکەری
دێرین تێبگەین و خاسیەتەکانی بزانین

14
00:00:47,167 --> 00:00:51,301
هەروەها ڕووداوی گەورە کە کاریگەری لەسەر
هەموو مرۆڤایەتی هەبووە، دیاری بکەین.

15
00:00:51,301 --> 00:00:53,708
کاتێک زانایان ئێسکە پەیکەرێک دەدۆزنەوە،

16
00:00:53,708 --> 00:00:56,915
خاسیەتە سەرەتاییەکان وەکو،
تەمەن و ڕەگەز،

17
00:00:56,915 --> 00:00:58,647
بە پێی شێوەکەی دەزانرێت،

18
00:00:58,647 --> 00:01:02,407
کە بوونیاد و ڕووکەش و 
قەبارەکەی دەگرێتەوە.

19
00:01:02,407 --> 00:01:05,715
ئێسکی سەر سینگ
دوای تەمەنی ٢٥ ساڵی گەشە ناکات،

20
00:01:05,715 --> 00:01:08,627
بۆیە ئێسکەپەیکەرێک کە ئەو ئێسکەی
گەشەی نەکردووە بە تەواوی

21
00:01:08,627 --> 00:01:10,560
دەبێت لە ٢٥ ساڵ گەنجتر بێت.

22
00:01:10,560 --> 00:01:14,768
هەروەها دەپی کەلەی سەر
تاکوو تەمەنی ٤٠ ساڵی گەشە دەکات،

23
00:01:14,768 --> 00:01:17,189
هەندێک جار زیاتریش.

24
00:01:17,189 --> 00:01:20,480
ئەمانە لەگەڵ چەند خاسیەتێکی وردیلە،

25
00:01:20,480 --> 00:01:25,314
مرۆڤزانان دەتوانن تەمەنی
مردن دیاری بکەن.

26
00:01:25,314 --> 00:01:27,890
هەروەها ئێسکەکانی 
لەگەنە ڕەگەز دیاری دەکات.

27
00:01:27,890 --> 00:01:32,015
لە ڕووی ژیانیەوە، لەگەنەی مێ فراوانترە،
بۆ ڕێگەدان بە منداڵ بوون،

28
00:01:32,015 --> 00:01:34,186
بەڵام نێر تەسکترە.

29
00:01:34,186 --> 00:01:36,675
هەروەها ئێسک نیشانەیە 
بۆ نەخۆشی دێرێن.

30
00:01:36,675 --> 00:01:39,806
نەخۆشی وەک کەمخوێنی کاریگەری
لەسەر ئێسک دەبێت.

31
00:01:39,806 --> 00:01:42,306
بارودۆخی ددانیش نیشانەیە بۆ

32
00:01:42,306 --> 00:01:44,695
بەدخۆراکی و خواردنی دیاریکراو،

33
00:01:44,695 --> 00:01:47,836
کە هەندێک جار پەیوەندی بە هەژاری
یان دەوڵەمەندیەوە هەیە.

34
00:01:47,836 --> 00:01:52,115
پڕۆتینێکی وەکو کۆلاجین
وردەکاری تریشمان بۆ دەردەخات.

35
00:01:52,115 --> 00:01:53,336
ئەو هەوایەی هەڵی دەمژین،

36
00:01:53,336 --> 00:01:54,357
ئەو ئاوەی دەیخۆینەوە،

37
00:01:54,357 --> 00:01:55,616
ئەو خواردنەی دەیخۆین

38
00:01:55,616 --> 00:01:58,287
کاریگەری هەتاهەتایی دەبێت
لەسەر ئێسک و ددانمان

39
00:01:58,287 --> 00:02:00,437
لە شێوەی ئاوێتەی کیمیایی.

40
00:02:00,437 --> 00:02:03,888
لەم ئاوێتانە ڕێژەی دیاریکراوی 
زڕتوخمی تێدایە.

41
00:02:03,888 --> 00:02:09,028
زڕتوخمی جێگیر لەکۆلاجینی ئێسک
و ئێنامێڵی ددان جیاوازە

42
00:02:09,028 --> 00:02:12,117
بە پێی ئەو شوێنەی لێی دەژیان و
چییان دەخوارد.

43
00:02:12,117 --> 00:02:13,906
کەواتە لێکۆڵینەوەی ئەم زڕتوخمانە،

44
00:02:13,906 --> 00:02:18,457
دەتوانین ڕاستەوخۆ بزانین ئەو کەسانە
چییان خواردووە و لە کوێ ژیاون.

45
00:02:18,457 --> 00:02:20,747
هەر ئەوەندەش نا، بەڵکو لە ژیاندا،

46
00:02:20,747 --> 00:02:23,858
ئیسک بە بەردەوامی شێوەی دەگۆڕێت.

47
00:02:23,858 --> 00:02:26,207
کەواتە ئەگەر یەکێک لە شوێنێکەوە بچێتە
شوێنێکی تر،

48
00:02:26,207 --> 00:02:28,131
ئەو ئێسکانەی دوای ئەو جوڵەیە گەشە دەکات

49
00:02:28,131 --> 00:02:32,684
کاریگەری ژینگەی دەوروبەری لەسەر
زڕتوخمەکان دەردەکەوێت.

50
00:02:32,684 --> 00:02:36,257
واتە دەتوانین ئێسکە پەیکەر وەکو نەخشەی
کۆچکردن بەکار بهێنین.

51
00:02:36,257 --> 00:02:40,026
بۆ نموونە، لە نێوان ساڵانی ١-٦٥٠ زایینیدا،

52
00:02:40,026 --> 00:02:44,987
شاری مەزنی تیۆتیواکان لە مەکسیک
هەزاران کەسی تێدابووە.

53
00:02:44,987 --> 00:02:48,640
زانایان سەیری ڕێژەی زڕتوخمەکانیان
دەکرد لە ناو ئینامێڵی ددان،

54
00:02:48,640 --> 00:02:52,047
ئەوەش ڕوونی دەکردەوە لە تەمەنی
گەنجیدا چییان خواردووە.

55
00:02:52,047 --> 00:02:54,860
بەڵگەی کۆچ کردنی گەورەیان هەبوو
بۆ شارەکە.

56
00:02:54,860 --> 00:02:57,495
زۆربەیان لە شوێنێکی تر
لە دایکبووبوون.

57
00:02:57,495 --> 00:03:01,089
بە لێکۆڵینەوەی زەمینی و
ئێسکە پەیکەری زیاتر،

58
00:03:01,089 --> 00:03:04,950
دەتوانن بزانن ئەو کەسانە
لە کوێوە هاتوون.

59
00:03:04,950 --> 00:03:09,201
ئەم کارەی تیۆتیواکان هەروەها نموونەیەکە 
لەوەی کە زانایان چۆن

60
00:03:09,201 --> 00:03:11,951
لێکۆڵینەوە دەکەن لەسەر
تەرمی قەبرستان،

61
00:03:11,951 --> 00:03:14,711
دواتر جیاوازی و هاوبەشیان 
دیاری دەکەن.

62
00:03:14,711 --> 00:03:17,640
بەو زانیاریانە، ئەوان شارەزای
بیروڕا و کەلتوور،

63
00:03:17,640 --> 00:03:18,371
هەڵسوکەوتی باو،

64
00:03:18,371 --> 00:03:19,119
جەنگ،

65
00:03:19,119 --> 00:03:21,321
هەروەها هۆکاری مردنیان دەبن.

66
00:03:21,321 --> 00:03:25,500
لە ئێستادا ئەم ئامرازانە بەکاردەهێنین
بۆ ئەوەی بزانین چۆن

67
00:03:25,500 --> 00:03:26,829
کۆچکردن و نەخۆشی،

68
00:03:26,829 --> 00:03:28,742
شێوەی جیهانی سەردەم وەردەگرن.

69
00:03:28,742 --> 00:03:33,920
تەنانەت شیکاری ناوکی ئەسیدی دەکرێت
لەو پاشماوانەی کە پارێزراون بە باشی.

70
00:03:33,920 --> 00:03:37,021
زانیاریمان بداتێ کە چۆن نەخۆشی
وەکو سیل

71
00:03:37,021 --> 00:03:39,062
پەرەیسەندووە لەو ساڵانەدا

72
00:03:39,062 --> 00:03:42,420
بۆ ئەوەی چارەسەری باشتر
بدۆزینەوە بۆ خۆمان لە ئێستادا.

73
00:03:42,420 --> 00:03:46,111
ئێسکە پەیکەری کۆن، زۆر زانیاریمان 
پێ دەبەخشێت لەسەر ڕابردوو.

74
00:03:46,111 --> 00:03:48,722
بۆیە ئەگەر پاشماوەکانت بمێنێتەوە،

75
00:03:48,722 --> 00:03:52,011
دەبێت شوێنەوارزانانی داهاتوو
چی لێوە فێرببن؟