1
00:00:06,628 --> 00:00:09,402
Priča ide otprilike ovako:

2
00:00:09,402 --> 00:00:15,562
kraljević, bogat ili pravedan pojedinac,
koji je mimo toga poprilično sličan nama,

3
00:00:15,562 --> 00:00:20,418
napravi grešku, koja njega
i živote njegovih bližnjih

4
00:00:20,418 --> 00:00:22,819
strmoglavljuje u propast.

5
00:00:22,819 --> 00:00:24,278
Zvuči poznato?

6
00:00:24,278 --> 00:00:27,677
Ovo je klasični obrazac priče
u grčkoj tragediji.

7
00:00:27,677 --> 00:00:29,316
Hiljadama godina,

8
00:00:29,316 --> 00:00:32,240
ispredali smo očaravajuće priče
koje odgovaraju ovom obrascu,

9
00:00:32,240 --> 00:00:37,019
a moderni pripovedači širom sveta
i dalje tako rade.

10
00:00:37,019 --> 00:00:41,072
Tri ključna svojstva priče,
inspirisana Aristotelovom "Poetikom"

11
00:00:41,072 --> 00:00:44,055
pomažu nam da razumemo čar tragedije.

12
00:00:44,055 --> 00:00:48,617
Pod jedan, tragični junak bi trebalo
da bude uzdignut u činu i mogućnostima,

13
00:00:48,617 --> 00:00:50,705
ali i da se lako s njim poistovetiti.

14
00:00:50,705 --> 00:00:54,285
Možda je kralj ili je izuzetan
na neki drugi način.

15
00:00:54,285 --> 00:00:56,815
Ali kako vi i ja nismo ni neobično dobri,

16
00:00:56,815 --> 00:00:58,756
ni neobično zli,

17
00:00:58,756 --> 00:01:00,719
tako nije ni junak.

18
00:01:00,719 --> 00:01:04,996
A on ima jednu naročitu
tragičku krivicu iliti hamartiju,

19
00:01:04,996 --> 00:01:09,814
poput ambicioznosti, tiranije,
tvrdoglavosti ili preterane gordosti

20
00:01:09,814 --> 00:01:13,343
zbog koje čini ključnu grešku.

21
00:01:13,343 --> 00:01:17,717
A iz te greške proizlazi
nesreća i sunovrat.

22
00:01:17,717 --> 00:01:20,000
Kao primer ovih elemenata na delu,

23
00:01:20,000 --> 00:01:22,803
pogledajmo Sofoklovog "Kralja Edipa",

24
00:01:22,803 --> 00:01:25,194
priču o čoveku koji ne zna da je usvojen,

25
00:01:25,194 --> 00:01:29,511
a proročanstvo ga je upozorilo
da mu je suđeno da ubije svog oca

26
00:01:29,511 --> 00:01:31,783
i oženi svoju majku.

27
00:01:31,783 --> 00:01:33,715
Pokušavajući da izbegne svoju sudbinu,

28
00:01:33,715 --> 00:01:37,155
ubija čoveka na raskrsnici
koji neće da mu se skloni s puta.

29
00:01:37,155 --> 00:01:40,905
Potom mudro rešava zagonetku
čudovišne Sfinge,

30
00:01:40,905 --> 00:01:44,320
i tako oslobađa kraljevstvo Tebe od kuge.

31
00:01:44,320 --> 00:01:47,841
Ženi obudovljenu kraljicu i postaje kralj.

32
00:01:47,841 --> 00:01:51,317
No nakon saznanja da je čovek
koga je ubio, njegov otac,

33
00:01:51,317 --> 00:01:54,042
a da je kraljica koju je oženio,
njegova majka,

34
00:01:54,042 --> 00:01:59,149
Edip je sebi iskopao oči
i povukao se u divljinu.

35
00:01:59,149 --> 00:02:01,081
Na početku njegove priče,

36
00:02:01,081 --> 00:02:05,154
Edip je uzdignut u svojim mogućnostima
i uzdignut je u rangu.

37
00:02:05,154 --> 00:02:08,528
Niti je neobično zao, niti je svetac.

38
00:02:08,528 --> 00:02:09,968
Možemo se poistovetiti s njim.

39
00:02:09,968 --> 00:02:11,794
Primetite dubinu pada.

40
00:02:11,794 --> 00:02:15,241
Nekada je bio kralj,
a sad je slepi beskućnik.

41
00:02:15,241 --> 00:02:19,188
Konačno, tragičnije je ako kralj
padne sa visokog postolja

42
00:02:19,188 --> 00:02:22,152
nego ako pajac padne sa svoje hoklice.

43
00:02:22,152 --> 00:02:26,251
Edipova tragička krivica je hubris
iliti preterana gordost

44
00:02:26,251 --> 00:02:30,822
i zbog nje on pokušava da izbegne
prorečenu sudbinu,

45
00:02:30,822 --> 00:02:33,704
a upravo zato se proročanstvo ispunjava.

46
00:02:33,704 --> 00:02:36,113
On je naročito nesrećno biće

47
00:02:36,113 --> 00:02:39,462
jer je njegova greška, ubistvo oca
i brak sa sopstvenom majkom,

48
00:02:39,462 --> 00:02:43,938
počinjena iz apsolutnog neznanja.

49
00:02:43,938 --> 00:02:48,326
Naravno, ovi pripovedački principi
nadilaze klasičnu grčku tragediju.

50
00:02:48,326 --> 00:02:50,120
U Šekspirovom kanonu,

51
00:02:50,120 --> 00:02:54,813
vidimo da Hamletova neodlučnost
vodi do niza loših odluka

52
00:02:54,813 --> 00:02:56,642
ili pak praznih odluka,

53
00:02:56,642 --> 00:03:00,854
a kulminacija svega toga je
smrt skoro svih likova iz drame.

54
00:03:00,854 --> 00:03:04,025
Magbeta ambicioznost katapultira na vrh,

55
00:03:04,025 --> 00:03:07,045
pre nego što ga naglo pošalje u grob.

56
00:03:07,045 --> 00:03:10,904
Čak i moderni stegovi pop kulture,
poput "Igre prestola" i "Mračnog viteza"

57
00:03:10,904 --> 00:03:16,749
imaju utočište u tropima koje je
Aristotel prepoznao pre više od 2000 god.

58
00:03:16,749 --> 00:03:19,626
Pa šta je svrha sve te patnje?

59
00:03:19,626 --> 00:03:22,492
Prema Aristotelu i mnogim
kasnijim izučavaocima,

60
00:03:22,492 --> 00:03:26,917
dobra tragedija može da izazove
strah i sažaljenje kod publike:

61
00:03:26,917 --> 00:03:30,446
strah od mogućnosti da budete
žrtva iste ili slične katastrofe

62
00:03:30,446 --> 00:03:34,307
i sažaljenje zbog dubine junakovog pada.

63
00:03:34,307 --> 00:03:37,449
Idealno, nakon posmatranja
kako se ovi tragični događaji razvijaju,

64
00:03:37,449 --> 00:03:39,534
doživljavamo katarzu,

65
00:03:39,534 --> 00:03:43,329
osećanje olakšanja
i emotivnog pročišćenja.

66
00:03:43,329 --> 00:03:45,671
Ne slažu se svi u tome
zašto se ovo dešava.

67
00:03:45,671 --> 00:03:47,814
Možda nam stavljanje na mesto junaka

68
00:03:47,814 --> 00:03:53,606
omogućuje da iskusimo i oslobodimo se
snažnih emocija koje su potisnute u nama

69
00:03:53,606 --> 00:03:57,523
ili nam to prosto pomaže da zaboravimo
na kratko sopstvene probleme.

70
00:03:57,523 --> 00:04:01,054
Ali bez obzira na to kako se osećate
dok gledate jadnog Edipa,

71
00:04:01,054 --> 00:04:03,528
teško da ćete da imate
istaknutiji podsetnik

72
00:04:03,528 --> 00:04:05,740
da koliko god stvari krenule po zlu,

73
00:04:05,740 --> 00:04:09,985
bar niste ubili svog oca
i oženili svoju majku.