WEBVTT

00:00:06.632 --> 00:00:09.402
Η ιστορία είναι κάπως έτσι:

00:00:09.402 --> 00:00:15.562
κάποιος βασιλιάς, πλούσιος ή ενάρετος,
που κατά τα άλλα είναι σαν εμάς,

00:00:15.562 --> 00:00:20.418
κάνει ένα λάθος που οδηγεί τη ζωή του
και τις ζωές αυτών γύρω του,

00:00:20.418 --> 00:00:22.819
στην καταστροφή.

00:00:22.819 --> 00:00:24.278
Ακούγεται οικείο;

00:00:24.278 --> 00:00:27.677
Αυτό είναι το κλασικό μοτίβο
της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

00:00:27.677 --> 00:00:29.316
Για χιλιάδες χρόνια,

00:00:29.316 --> 00:00:32.240
φτιάχνουμε μαγευτικές ιστορίες
που έχουν αυτό το μοτίβο,

00:00:32.240 --> 00:00:37.019
και οι σύγχρονοι αφηγητές ανά τον κόσμο
συνεχίζουν να το κάνουν.

00:00:37.019 --> 00:00:41.072
Τρία βασικά στοιχεία που επηρεάστηκαν
από την «Ποιητική» του Αριστοτέλη

00:00:41.072 --> 00:00:44.055
μας βοηθούν να καταλάβουμε
τη γοητεία τους.

00:00:44.055 --> 00:00:48.617
Πρώτα, ο τραγικός ήρωας πρέπει 
να εξυψωθεί σε κύρος και ικανότητες,

00:00:48.617 --> 00:00:50.705
αλλά να είναι και προσιτός.

00:00:50.705 --> 00:00:54.285
Μπορεί να είναι βασιλιάς, 
ή εξαιρετικός με κάποιον άλλο τρόπο.

00:00:54.285 --> 00:00:56.815
Αλλά επειδή εσείς και εγώ
δεν είμαστε ασυνήθιστα καλοί

00:00:56.815 --> 00:00:58.756
ή ασυνήθιστα κακοί,

00:00:58.756 --> 00:01:00.719
δεν είναι ούτε ο ήρωας.

00:01:00.719 --> 00:01:04.996
Και έχει ένα ιδιαίτερο 
τραγικό ελάττωμα, ή αλλιώς αμαρτία,

00:01:04.996 --> 00:01:09.814
όπως φιλοδοξία, τυραννία, πείσμα,
ή υπερβολική περηφάνεια

00:01:09.814 --> 00:01:13.343
που τον αναγκάζει να κάνει
ένα σημαντικό λάθος.

00:01:13.343 --> 00:01:17.717
Από αυτό το λάθος έρχεται
η καταστροφή και η πτώση.

00:01:17.717 --> 00:01:20.000
Ως παράδειγμα αυτών 
των στοιχείων στην πράξη,

00:01:20.000 --> 00:01:22.803
ας πάρουμε το «Οιδίπους Τύραννος»
του Σοφοκλή,

00:01:22.803 --> 00:01:25.194
για έναν άντρα που δεν ήξερε
ότι είναι υιοθετημένος

00:01:25.194 --> 00:01:29.511
και προειδοποιείται από έναν χρησμό
ότι θα σκότωνε τον πατέρα του

00:01:29.511 --> 00:01:31.783
και θα παντρευόταν τη μητέρα του.

00:01:31.783 --> 00:01:33.715
Για να ξεφύγει από τη μοίρα του,

00:01:33.715 --> 00:01:37.155
σκοτώνει κάποιον που δεν έφευγε
από τον δρόμο του σε ένα σταυροδρόμι.

00:01:37.155 --> 00:01:40.905
Μετά λύνει το αίνιγμα
της τερατώδους Σφίγγας,

00:01:40.905 --> 00:01:44.320
ελευθερώνοντας το βασίλειο
της Θήβας από έναν λοιμό.

00:01:44.320 --> 00:01:47.841
Παντρεύεται τη χήρα βασίλισσα
και γίνεται βασιλιάς.

00:01:47.841 --> 00:01:51.317
Αλλά αφού μαθαίνει πως ο άντρας
που σκότωσε ήταν ο πατέρας του,

00:01:51.317 --> 00:01:54.042
και η βασίλισσα που παντρεύτηκε
είναι η μητέρα του,

00:01:54.042 --> 00:01:59.149
ο Οιδίποδας τυφλώνεται 
και αποσύρεται στις ερημιές.

00:01:59.149 --> 00:02:01.081
Στην αρχή αυτής της ιστορίας,

00:02:01.081 --> 00:02:05.154
ο Οιδίποδας εξυψώνεται 
σε ικανότητα και σε κύρος.

00:02:05.154 --> 00:02:08.528
Δεν είναι ούτε ασυνήθιστα 
κακός ούτε άγιος.

00:02:08.528 --> 00:02:09.968
Μπορούμε να ταυτιστούμε.

00:02:09.968 --> 00:02:11.794
Παρατηρήστε το μέγεθος της πτώσης.

00:02:11.794 --> 00:02:15.241
Κάποτε ήταν βασιλιάς, 
τώρα είναι άστεγος και τυφλός.

00:02:15.241 --> 00:02:19.188
Είναι πολύ πιο τραγικό,
αν ένας βασιλιάς εκθρονιστεί

00:02:19.188 --> 00:02:22.152
παρά αν ένας γελωτοποιός 
πέσει από το σκαμνί του.

00:02:22.152 --> 00:02:26.251
Τα τραγικά ελαττώματα του Οιδίποδα
είναι ύβρις, ή υπερβολική περηφάνεια,

00:02:26.251 --> 00:02:30.822
και γι' αυτό προσπαθεί να αποφύγει
την μοίρα που έχει αποφασιστεί για αυτόν,

00:02:30.822 --> 00:02:33.704
που είναι ακριβώς 
αυτό που συμβαίνει στο τέλος.

00:02:33.704 --> 00:02:36.113
Είναι ιδιαίτερα άτυχος

00:02:36.113 --> 00:02:39.462
επειδή το να σκοτώσει τον πατέρα του
και να παντρευτεί τη μητέρα του

00:02:39.462 --> 00:02:43.938
το κάνει σε πλήρη άγνοια.

00:02:43.938 --> 00:02:48.326
Βέβαια αυτές οι αφηγηματικές αρχές
ξεπερνούν την αρχαιοελληνική τραγωδία.

00:02:48.326 --> 00:02:50.120
Στα έργα του Σαίξπηρ,

00:02:50.120 --> 00:02:54.813
βλέπουμε την αναποφασιστικότητα του Άμλετ
να τον οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις,

00:02:54.813 --> 00:02:56.642
ή σε απουσία αποφάσεων,

00:02:56.642 --> 00:03:00.854
που καταλήγουν στον θάνατο 
σχεδόν όλων των προσώπων του έργου,

00:03:00.854 --> 00:03:04.025
και η φιλοδοξία του Μάκβεθ
τον οδηγεί στην κορυφή

00:03:04.025 --> 00:03:07.045
ακριβώς πριν τον στείλει στον τάφο.

00:03:07.045 --> 00:03:10.904
Ακόμα και σύγχρονα έργα σαν το «Παιχνίδι
του Στέμματος» και τον «Σκοτεινό Ιππότη»

00:03:10.904 --> 00:03:16.749
απηχούν τις θεωρίες που προσδιόρισε
ο Αριστοτέλης πριν 2000 χρόνια.

00:03:16.749 --> 00:03:19.626
Ποιο λοιπόν το νόημα όλων
αυτών των δεινών;

00:03:19.626 --> 00:03:22.492
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη,
και με πολλούς μελετητές έκτοτε,

00:03:22.492 --> 00:03:26.917
μια καλή τραγωδία ξυπνά τον φόβο
και τον οίκτο στο κοινό:

00:03:26.917 --> 00:03:30.446
Φόβο του να γίνει θύμα της ίδιας
ή κάποιας παρόμοιας καταστροφής,

00:03:30.446 --> 00:03:34.307
και οίκτο για την πτώση του ήρωα.

00:03:34.307 --> 00:03:37.449
Στην ιδανική περίπτωση, αφού 
έχουμε δει τα γεγονότα της τραγωδίας,

00:03:37.449 --> 00:03:39.534
βιώνουμε την κάθαρση,

00:03:39.534 --> 00:03:43.329
ένα αίσθημα ανακούφισης
και συναισθηματικού εξαγνισμού.

00:03:43.329 --> 00:03:45.671
Δεν συμφωνούν όλοι
στο γιατί αυτό συμβαίνει.

00:03:45.671 --> 00:03:47.814
Ίσως επειδή η ταύτιση με τον ήρωα

00:03:47.814 --> 00:03:53.606
μας επιτρέπει να βιώσουμε και
να απελευθερώσουμε ισχυρά συναισθήματα,

00:03:53.606 --> 00:03:57.523
ή ίσως επειδή μας κάνει να ξεχνάμε
τα δικά μας προβλήματα για λίγο.

00:03:57.523 --> 00:04:01.054
Ανεξαρτήτως όμως του πώς νιώθετε
όταν βλέπετε τον καημένο τον Οιδίποδα,

00:04:01.054 --> 00:04:03.528
δεν υπήρξε ποτέ καλύτερη υπενθύμιση

00:04:03.528 --> 00:04:05.740
ότι όσο άσχημα και είναι τα πράγματα,

00:04:05.740 --> 00:04:09.985
τουλάχιστον δεν σκοτώσατε τον πατέρα σας
και δεν παντρευτήκατε την μητέρα σας.