WEBVTT

00:00:01.000 --> 00:00:03.237
“Kriz çıktığında,

00:00:03.261 --> 00:00:07.947
mevcut ekonomik ve
finansal modellerin ciddi kısıtlamaları

00:00:07.971 --> 00:00:10.727
hemen görünür hâle gelir.”

00:00:12.195 --> 00:00:16.349
"Ayrıca, benim de paylaştığım
güçlü bir kanı daha var:

00:00:16.373 --> 00:00:21.337
''Kötü veya aşırı basitleşmiş 
ve aşırı özgüvenli ekonomiler

00:00:21.361 --> 00:00:23.526
kriz çıkmasına yardım eder."

NOTE Paragraph

00:00:23.616 --> 00:00:26.217
Kapitalizme şüpheyle bakan kişilerden

00:00:26.217 --> 00:00:29.044
benzer eleştiriler işitmişsinizdir.


00:00:29.546 --> 00:00:31.007
Fakat bunlar farklı.

00:00:31.007 --> 00:00:34.420
Bu eleştiriler finansın kalbinden geliyor.

00:00:34.444 --> 00:00:37.344
İlk alıntı Jean-Claude Trichet'den,

00:00:37.368 --> 00:00:40.430
Avrupa Merkez Bankası
Başkanı iken söyledi.

00:00:41.180 --> 00:00:45.920
İkinci alıntı ise İngiltere Finansal
Faaliyetler Düzenleme Kurulu Başkanından.

00:00:47.015 --> 00:00:48.562
Bu insanlar,

00:00:48.586 --> 00:00:51.326
modern toplumları yöneten
ekonomik sistemleri

00:00:51.350 --> 00:00:53.769
bizim anlamadığımızı mı ima ediyor?

00:00:54.519 --> 00:00:56.299
Daha kötü sözler de var.

00:00:56.444 --> 00:00:58.773
“Henüz, istikralı bir toplum,

00:00:58.773 --> 00:01:03.154
işleyen bir ekonomi ve barış için
gerekli koşulları bile anlamamışken,

00:01:03.154 --> 00:01:07.377
evrenin başlangıcını anlamak için

00:01:07.377 --> 00:01:11.396
milyarlarca dolar harcadık.''

NOTE Paragraph

00:01:14.177 --> 00:01:16.949
Burada ne oluyor?
Bu nasıl mümkün olabilir?

00:01:16.973 --> 00:01:20.220
Hakikaten de, gerçekliğin yapısı,
dokusu hakkında anladıklarımız,

00:01:20.244 --> 00:01:24.205
insani etkileşimlerimizin dokusu
hakkındaki anladıklarımızdan fazla mı?

00:01:24.730 --> 00:01:26.702
Maalesef, cevap evet.

00:01:27.257 --> 00:01:29.974
Ama büyüleyici bir çözüm mevcut

00:01:29.998 --> 00:01:34.496
ve karmaşıklık bilimi
olarak bilinen şeyden geliyor.

NOTE Paragraph

00:01:35.785 --> 00:01:38.472
Bu ne anlama geliyor ve
bu top gibi şey ne,

00:01:38.496 --> 00:01:41.109
açıklamak için
izin verin biraz geriye gideyim.

00:01:41.971 --> 00:01:44.189
Fizik okumam tesadüfen oldu.

00:01:44.213 --> 00:01:47.327
Gençliğimde tesadüfen 
karşılaştığım bir şeydi

00:01:47.351 --> 00:01:51.945
ve o zamandan beri fiziğin
gündelik gerçeklikleri açıklamada

00:01:51.969 --> 00:01:55.468
gösterdiği büyüleyici başarıya
sık sık hayranlık hissederim.

00:01:56.141 --> 00:01:58.880
En özet hâliyle,
fiziği şöyle düşünebilirsiniz:

00:01:58.904 --> 00:02:02.133
Anlamak istediğiniz bir 
gerçeklik parçasını alır

00:02:02.522 --> 00:02:05.682
ve onu matematik diline
tercüme edersiniz.

00:02:06.151 --> 00:02:08.444
Kodlayıp eşitlik hâline getirir

00:02:09.142 --> 00:02:12.344
ve sonra da, öngörüler yapıp
onları sınayabilirsiniz.

00:02:13.124 --> 00:02:15.612
İşe yaraması bizim için
gerçekten büyük şans

00:02:15.636 --> 00:02:18.524
çünkü; kafamızdaki düşüncelerin
evrenin temel işleyişi ile

00:02:18.548 --> 00:02:22.775
neden ilişkili olması gerekiyor,
yanıtı gerçekten kimse bilmiyor.

00:02:24.278 --> 00:02:27.148
Başarılarına rağmen
fiziğin de sınırları var.

00:02:27.688 --> 00:02:30.738
Dirk Helbing'in belirttiği gibi,

00:02:30.762 --> 00:02:35.880
bizimle ilgili olan ve etrafımızı saran
bu karmaşıklığı gerçekten anlamıyoruz.

00:02:36.601 --> 00:02:40.705
Beni karmaşık sitemlerle 
ilgilenmeye iten şey bu paradokstu.

00:02:40.729 --> 00:02:43.665
Bu sistemler, birbiriyle bağlantılı
veya etkileşim hâlindeki

00:02:43.665 --> 00:02:46.349
pek çok parçadan oluşan sistemlerdir:

00:02:46.349 --> 00:02:48.862
Kuş veya balık sürüleri,

00:02:48.946 --> 00:02:53.497
karınca kolonileri, ekosistemler,
beyin, finans piyasaları.

00:02:53.521 --> 00:02:55.610
Bunlar yalnızca birkaç örnek.

NOTE Paragraph

00:02:57.687 --> 00:03:02.906
İlginç biçimde, karmaşık sistemlerin
matematik eşitlikler

00:03:02.930 --> 00:03:05.229
biçiminde haritalanması çok zor


00:03:05.229 --> 00:03:08.588
ve bu nedenle alışılmış fizik yaklaşımları
burada işe yaramıyor.

00:03:09.283 --> 00:03:11.792
Peki, karmaşık sistemler
hakkında ne biliyoruz?

00:03:12.082 --> 00:03:17.508
Öyle anlaşılıyor ki, dışarıdan 
karmaşık davranış gibi görünen şeyler

00:03:17.532 --> 00:03:21.453
aslında birkaç basit
etkileşim yasasının sonucu.

00:03:22.995 --> 00:03:26.835
Bunun anlamı;
eşitlikleri boş verip

00:03:26.859 --> 00:03:29.585
sistemi, sadece etkileşimlere bakarak

00:03:29.609 --> 00:03:31.328
anlamaya başlayabilirsiniz,

00:03:31.352 --> 00:03:33.722
yani gerçekten 
denklemlere boş verip

00:03:33.746 --> 00:03:36.298
etkileşimlere bakabilirsiniz.

00:03:36.322 --> 00:03:39.656
Hatta daha da ötesini,
çünkü çoğu karmaşık sistemin,

00:03:39.680 --> 00:03:42.440
"oluşma" denen
hayret verici bir özelliği var.

00:03:42.698 --> 00:03:47.209
Bunun anlamı, sistem aniden bir bütün
olarak bir davranış sergilemeye başlar

00:03:47.209 --> 00:03:49.785
ve bu davranış,
sistemin bileşenlerine bakılarak

00:03:49.809 --> 00:03:52.652
anlaşılamaz veya kestirilemez.

00:03:52.652 --> 00:03:56.387
Yani, bütün, gerçek anlamda
parçalarının toplamından fazlasıdır.

00:03:56.659 --> 00:03:58.633
Bunun diğer anlamı;

00:03:58.633 --> 00:04:02.355
sistemin tek tek
parçalarının karmaşıklığına

00:04:02.355 --> 00:04:04.166
boş verebilirsiniz.

00:04:04.190 --> 00:04:09.178
Yani bu bir hücre, termit veya kuşsa,

00:04:09.202 --> 00:04:12.533
sadece etkileşim kurallarına
(yasalarına) odaklanırsınız.

NOTE Paragraph

00:04:13.950 --> 00:04:19.787
Sonuç olarak, karmaşık sistemlerin
ideal örneği ağlardır (networks).

00:04:21.102 --> 00:04:25.730
Ağ örgüsündeki düğümler
sistemin parçalarıdır

00:04:26.759 --> 00:04:29.553
ve etkileşimler de
bağlantıları oluşturur.

00:04:30.614 --> 00:04:32.893
Yani fiziğin bu konudaki eşitliği;

00:04:32.917 --> 00:04:36.567
karmaşık ağ sitemleri, karmaşık
sistemler alanının çalışma konusudur.

NOTE Paragraph

00:04:37.664 --> 00:04:40.874
Bu yaklaşım, fizik, biyoloji, 
bilgisayar bilimleri

00:04:40.898 --> 00:04:44.492
ve sosyal bilimler gibi pek çok alanda

00:04:44.516 --> 00:04:47.236
çok başarılı bir şekilde uygulandı,

00:04:47.260 --> 00:04:49.098
peki ama, ya ekonomide?

00:04:49.557 --> 00:04:51.539
Ekonominin ağları nerede?

00:04:52.113 --> 00:04:55.844
Literatürdeki bu boşluk 
şaşkınlık verici ve dikkat çekici.

00:04:56.983 --> 00:05:02.813
Geçen yıl yayınladığımız 
"Küresel Şirketler Kontrol Ağı"

00:05:02.837 --> 00:05:07.474
adlı çalışma, ekonomik ağların 
ilk kapsamlı analiziydi.

00:05:08.654 --> 00:05:11.216
Çalışma internette gündem yarattı

00:05:11.240 --> 00:05:14.631
ve uluslararası medyanın
çok ilgisini çekti.

00:05:16.246 --> 00:05:20.465
Bu da yine çok dikkat çekici, çünkü 
neden daha önce hiç kimse buna bakmadı?

00:05:20.489 --> 00:05:23.548
Bir süredir ortalıkta
benzer veriler dolaşıyor.

NOTE Paragraph

00:05:23.572 --> 00:05:27.091
Neyse, bizim ayrıntılı olarak 
incelediğimiz şey sahiplik ağlarıydı.

00:05:29.070 --> 00:05:34.719
Bu ağ örgüsündeki düğümler; şirketler
insanlar, hükümetler, kuruluşlar vb.dir,

00:05:36.124 --> 00:05:39.508
aradaki bağlar ise
hissedarlık ilişkileridir.

00:05:39.508 --> 00:05:44.196
Yani A hissedarı, B şirketinin,
yüzde x, hissesine sahiptir.

00:05:44.220 --> 00:05:48.905
Ayrıca şirketlere faaliyet gelirlerine
göre bir değer saptadık.

00:05:49.778 --> 00:05:54.922
Böylece sahiplik ağları, hissedarlık 
ilişkilerinin örüntülerini ortaya çıkardı.

00:05:56.045 --> 00:06:00.170
Bu küçük örnekte,
birkaç finans kuruluşunun

00:06:00.194 --> 00:06:03.014
pek çok bağlantıda 
öne çıktığını görebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:06:03.845 --> 00:06:07.250
Şimdi, siz bununla daha önce hiç
kimsenin ilgilenmeme nedeni olarak

00:06:07.250 --> 00:06:11.381
sahiplik ağının çok çok sıkıcı bir çalışma
konusu olmasını düşünebilirsiniz.

00:06:11.941 --> 00:06:16.007
Şey, sahiplik kontrol etmekle
ilgili olduğundan,

00:06:16.031 --> 00:06:17.564
daha sonra açıklayacağım gibi

00:06:17.588 --> 00:06:19.005
sahiplik ağına bakmak size,


00:06:19.029 --> 00:06:21.707
önemli aktörler kim?
gibi soruların

00:06:21.731 --> 00:06:23.180
cevaplarını verebilir.

00:06:23.204 --> 00:06:25.530
Organize biçimleri nasıl?
Onlar tek başına mı?

00:06:25.554 --> 00:06:27.199
Birbirleriyle bağlantılılar mı?

00:06:27.223 --> 00:06:30.989
Ve bütün kontrol
nasıl bir dağılım gösteriyor?

00:06:31.153 --> 00:06:34.391
Diğer bir ifadeyle,
dünyayı kim kontrol ediyor?

00:06:34.415 --> 00:06:36.757
Sanırım bu ilginç bir soru.

NOTE Paragraph

00:06:36.781 --> 00:06:40.190
Ayrıca sistemsel riskle
ilgili yönleri var.

00:06:41.348 --> 00:06:45.568
Şu ölçüt, sistemin bütün olarak ne
kadar kırılgan olduğunu gösteriyor:

00:06:45.632 --> 00:06:48.124
[Çökemeyecek kadar bağlantılı]

00:06:48.174 --> 00:06:51.524
Yüksek seviyede karşılıklı bağlanmışlık
istikrar için kötü olabilir

00:06:51.524 --> 00:06:56.673
çünkü o zaman, gerilim bütün
sisteme salgın hastalık gibi yayılabilir

NOTE Paragraph

00:06:58.332 --> 00:07:02.065
Bilim insanları bazen, 
ekonomistlerin fikir ve kavramları

00:07:02.065 --> 00:07:06.325
deneysel (bilimsel) veriden
daha önemli saymasını eleştirir

00:07:06.420 --> 00:07:12.653
çünkü bilimin temel prensibi şudur:
Bırak veriler konuşsun. Haydi yapalım.

00:07:12.833 --> 00:07:19.156
İşe, 2007'ye ait 13 milyon sahiplik
ilişkisi içeren veri tabanı ile başladık.

NOTE Paragraph

00:07:19.581 --> 00:07:22.868
Bu veri çok fazlaydı ama biz de
"Dünyayı kim yönetiyor?"

00:07:22.892 --> 00:07:25.000
onu bulmak istiyorduk.

00:07:25.024 --> 00:07:28.428
Uluslararası şirketlere veya
kısaca TNC'lere

00:07:28.452 --> 00:07:30.176
odaklanmaya karar verdik.

00:07:30.176 --> 00:07:33.412
Bunlar birden fazla ülkede 
faaliyet yapan şirketler

00:07:33.462 --> 00:07:36.007
ve 43.000 şirket bulduk.

00:07:37.148 --> 00:07:40.109
Bir sonraki adımda, bu şirketlerin
etrafındaki ağı haritaladık,

00:07:40.133 --> 00:07:42.489
bütün uluslararası şirket
hissedarlarını aldık

00:07:42.513 --> 00:07:44.812
ve hissedarların hissedarlarını vs.

00:07:44.812 --> 00:07:47.628
Bunu hem yukarıya doğru 
hem aşağıya doğru yaptık

00:07:47.628 --> 00:07:51.500
ve sonunda 600.000 düğümden 
ve bir milyon bağlantıdan oluşan

00:07:51.524 --> 00:07:53.108
bir ağ elde ettik.

00:07:53.310 --> 00:07:55.951
Bu bizim analiz ettiğimiz 
uluslararası şirket ağı.

NOTE Paragraph

00:07:57.251 --> 00:07:59.360
Ortaya çıkan ise şöyle bir yapıydı:

00:07:59.384 --> 00:08:01.911
Bir dış kuşak ve bir merkez vardı,

00:08:01.935 --> 00:08:06.388
bütün aktörlerin %75 'i
dış kuşağı oluşturuyordu

00:08:06.939 --> 00:08:10.990
ve merkezin içinde ise
birbirleriyle yüksek oranda bağlantılı

00:08:11.014 --> 00:08:14.593
şirketlerden oluşan minik 
ama baskın bir çekirdek vardı.

00:08:15.116 --> 00:08:17.382
Size bir örnekle açıklayayım;

00:08:17.406 --> 00:08:19.047
bir metropol kent düşünün,

00:08:19.071 --> 00:08:21.077
dış mahalleler ve bir dış kuşak var

00:08:21.101 --> 00:08:23.934
ve bir de şehir merkezi var,
finans, ticaret bölgesi gibi,

00:08:23.958 --> 00:08:25.684
çekirdek ise şöyle bir şey;

00:08:25.708 --> 00:08:28.277
merkezdeki en yüksek binalar

00:08:29.732 --> 00:08:33.959
ve bir organizasyon varlığının
işaretlerini burada görebiliyoruz.

00:08:34.350 --> 00:08:39.564
Uluslararası şirketlerin 
sadece %36'sı çekirdekte

00:08:39.588 --> 00:08:45.672
ama bütün TNC lerin toplam faaliyet 
gelirlerinin %95'ini elde ediyorlar.

NOTE Paragraph

00:08:46.754 --> 00:08:49.356
Tamam, şimdi yapıyı analiz ettik


00:08:49.380 --> 00:08:52.699
peki bunun kontrolle ilişkisi nasıl?

00:08:53.517 --> 00:08:57.163
Şey, sahiplik hissedarlara 
oy verme hakkı tanır.

00:08:57.187 --> 00:08:59.564
Bu olağan bir kontrol anlayışı.

00:08:59.961 --> 00:09:01.789
Sahiplikle kazanılan kontrolü

00:09:01.789 --> 00:09:05.148
hesaplamamıza imkan veren
farklı modeller var.

00:09:05.918 --> 00:09:08.742
Bir şirketin hisselerinin %50'den
fazlasına sahipsen

00:09:08.766 --> 00:09:10.091
kontrol sendedir.

00:09:10.115 --> 00:09:14.295
Ancak durum genellikle hisselerin
nispi dağılımına bağlıdır

00:09:15.092 --> 00:09:17.583
ve ağ gerçekten çok fark yaratır.

00:09:18.315 --> 00:09:21.240
10 yıl önce, Tronchetti Provera

00:09:21.264 --> 00:09:24.675
daha büyük bir şirketin hissedarı
olan ve kontrole sahip

00:09:24.699 --> 00:09:27.508
küçük bir şirkete
ve kontrolüne sahip oldu.

00:09:27.886 --> 00:09:29.036
Anladınız.

00:09:29.454 --> 00:09:34.676
Sonunda Telecom Italia da 26 kaldıraçlık 
( misli etkin) bir kontrole sahip oldu.

00:09:36.490 --> 00:09:39.763
Bunun anlamı,
sahiplik ilişkileri zinciri yoluyla

00:09:39.787 --> 00:09:43.731
yatırdığı her avroya karşılık
26 avroluk bir pazar değeri

00:09:43.755 --> 00:09:46.403
etki kabiliyeti elde etti

NOTE Paragraph

00:09:47.175 --> 00:09:53.320
Çalışmamızda hesapladığımız asıl şey, bu 
şirketlerin değeri üzerindeki kontroldü.

00:09:54.044 --> 00:09:58.514
Bu bize, her hissedar için bir etki
derecesi belirleme olanağı verdi.

00:09:59.494 --> 00:10:03.894
Max Weber'in potansiyel güç tanımı;

00:10:04.215 --> 00:10:09.641
Bir kişinin isteğini, diğerleri karşı 
olmasına rağmen uygulayabilme olasılığı"

00:10:09.851 --> 00:10:11.921
açısından bu çok fazlaydı.

00:10:12.494 --> 00:10:16.837
Bir sahiplik ağındaki akışı
hesaplamak istiyorsanız

00:10:16.837 --> 00:10:18.847
yapmanız gereken budur.

00:10:18.847 --> 00:10:21.307
Aslında anlaması o kadar da zor değil.

00:10:21.307 --> 00:10:24.557
Size şöyle bir benzetmeyle açıklayayım.

00:10:24.557 --> 00:10:29.237
Suyun kalınlıkları farklı borular
içinde aktığını düşünün

00:10:30.013 --> 00:10:34.943
Benzer bir biçimde, kontrol de 
sahiplik ağı içinde akar

00:10:35.071 --> 00:10:38.551
ve düğümlerde birikir.

00:10:39.295 --> 00:10:43.145
Peki bütün bu kontrol ağını 
hesaplayınca ne bulduk?

00:10:43.145 --> 00:10:48.355
Şey, tepedeki 737 hissedar,
Uluslararası Şirket değerlerinin

00:10:48.560 --> 00:10:54.120
%80'ini kolektif olarak 
kontrol etme potansiyeline sahipti.

00:10:55.635 --> 00:10:59.255
Hatırlayalım, 600.000
düğümle başlamıştık,

00:10:59.255 --> 00:11:05.215
yani bu 737 tepe hissedar
binde 1 den azıcık fazla yapıyor.

00:11:06.690 --> 00:11:10.690
Bunların çoğu ABD ve İngiltere'de
finans kurumları.

00:11:11.201 --> 00:11:14.231
Ve iş daha da ölçüsüzleşiyor.

00:11:14.390 --> 00:11:18.390
Çekirdekte 146 tepe aktör var

00:11:19.132 --> 00:11:23.232
ve bunlar kolektif olarak uluslararası
şirketlerin değerlerinin %40'ını

00:11:23.513 --> 00:11:26.993
kontrol etme potansiyeline sahip.

00:11:27.991 --> 00:11:30.861
Şimdi, özetle ne anlamalıyız?

00:11:30.861 --> 00:11:37.331
Gördüğünüz bu yüksek kontrol gücü
her türlü ölçüte göre son derece aşırı.

00:11:39.544 --> 00:11:44.244
Çekirdekteki bu tepe aktörlerin
birbirine olan yüksek bağlanmışlığı

00:11:44.334 --> 00:11:48.414
küresel ekonomi için ciddi ve 
sistemik bir risk oluşturuyor

00:11:49.915 --> 00:11:53.115
Birkaç basit kural uygulayarak
Uluslararası Şirketler ağınının

00:11:53.115 --> 00:11:55.195
kopyasını üretebiliyoruz.

00:11:55.195 --> 00:11:59.195
Bunun anlamı, bu yapı muhtemelen
kendiliğinden böyle gelişti.

00:11:59.195 --> 00:12:04.265
Bu mülkiyet oluşumu, sistem içindeki 
etkileşim kurallarına dayanıyor,

00:12:04.590 --> 00:12:08.520
yani muhtemelen küresel komplo,
gizli anlaşma benzeri,

00:12:08.520 --> 00:12:12.070
tepeden inme hiyerarşik bir
şeyin sonucu değil.

00:12:12.440 --> 00:12:14.800
Bizim çalışmamız "ay yüzeyinin
bir görüntüsüdür,

00:12:14.800 --> 00:12:16.570
sokak haritası değildir".

00:12:16.570 --> 00:12:20.020
Bu nedenle, bizim çalışmamızdaki 
rakamlara ihtiyatla yaklaşmalısınız

00:12:20.020 --> 00:12:25.900
ama yine de bize," cesur yeni finans
dünyasının" kışkırtıcı bir resmini veriyor

00:12:28.272 --> 00:12:32.272
Bu yönde yapılacak diğer araştırmalara
kapıyı açtığımızı umuyoruz

00:12:32.341 --> 00:12:37.101
ve gelecekte arazinin bilinmeyen diğer
bölümlerinin haritası çıkarılacaktır.

00:12:37.312 --> 00:12:38.952
Yavaş yavaş başladı.

00:12:38.952 --> 00:12:42.022
Ağlarla örülü dünyamızı,
karmaşıklık bakış açısından

00:12:42.022 --> 00:12:46.022
anlamayı amaçlayan, uzun dönemli
ve yüksek bütçeli programların

00:12:46.022 --> 00:12:49.705
ortaya çıktığını görüyoruz

00:12:49.705 --> 00:12:51.895
ama bu yolculuk daha yeni başladı,

00:12:51.895 --> 00:12:56.005
o nedenle, ilk sonuçları görmek
için beklememiz gerekiyor.

00:12:57.764 --> 00:13:01.154
Benim düşünceme göre 
yine de büyük bir sorun var.

00:13:01.634 --> 00:13:07.064
Finans, ekonomi, siyaset ve
toplumla ilgili fikirleri

00:13:07.884 --> 00:13:12.644
insanlar çoğu kez şahsi ideolojileri
yüzünden çarpıtıyor.

00:13:13.378 --> 00:13:17.378
Umuyorum ki
bu karmaşıklık bakış açısı

00:13:17.445 --> 00:13:21.755
bizim bir ortak zemin
bulmamızı sağlayacaktır.

00:13:22.877 --> 00:13:27.107
Eğer güç, küreselleşen
dünyamızı felç eden

00:13:27.107 --> 00:13:31.107
fikir çatışmalarının
yarattığı tıkanıklıkları

00:13:31.107 --> 00:13:35.107
aşmaya yardım edebilirse
bu çok güzel bir şey olur.

00:13:35.525 --> 00:13:40.125
Gerçeklik çok karmaşık,
dogmalardan uzaklaşmamız gerekiyor.

00:13:40.435 --> 00:13:43.635
Fakat bu da sadece benim şahsi ideolojim.

00:13:43.635 --> 00:13:45.175
Teşekkürler.

00:13:45.175 --> 00:13:49.515
(Alkışlar)