0:00:01.000,0:00:03.237
“Kriz çıktığında,

0:00:03.261,0:00:07.947
mevcut ekonomik ve[br]finansal modellerin ciddi kısıtlamaları

0:00:07.971,0:00:10.727
hemen görünür hâle gelir.”

0:00:12.195,0:00:16.349
"Ayrıca, benim de paylaştığım[br]güçlü bir kanı daha var:

0:00:16.373,0:00:21.337
''Kötü veya aşırı basitleşmiş [br]ve aşırı özgüvenli ekonomiler

0:00:21.361,0:00:23.526
kriz çıkmasına yardım eder."

0:00:23.616,0:00:26.217
Kapitalizme şüpheyle bakan kişilerden

0:00:26.217,0:00:29.044
benzer eleştiriler işitmişsinizdir.[br]

0:00:29.546,0:00:31.007
Fakat bunlar farklı.

0:00:31.007,0:00:34.420
Bu eleştiriler finansın kalbinden geliyor.

0:00:34.444,0:00:37.344
İlk alıntı Jean-Claude Trichet'den,

0:00:37.368,0:00:40.430
Avrupa Merkez Bankası[br]Başkanı iken söyledi.

0:00:41.180,0:00:45.920
İkinci alıntı ise İngiltere Finansal[br]Faaliyetler Düzenleme Kurulu Başkanından.

0:00:47.015,0:00:48.562
Bu insanlar,

0:00:48.586,0:00:51.326
modern toplumları yöneten[br]ekonomik sistemleri

0:00:51.350,0:00:53.769
bizim anlamadığımızı mı ima ediyor?

0:00:54.519,0:00:56.299
Daha kötü sözler de var.

0:00:56.444,0:00:58.773
“Henüz, istikralı bir toplum,

0:00:58.773,0:01:03.154
işleyen bir ekonomi ve barış için[br]gerekli koşulları bile anlamamışken,

0:01:03.154,0:01:07.377
evrenin başlangıcını anlamak için

0:01:07.377,0:01:11.396
milyarlarca dolar harcadık.''

0:01:14.177,0:01:16.949
Burada ne oluyor?[br]Bu nasıl mümkün olabilir?

0:01:16.973,0:01:20.220
Hakikaten de, gerçekliğin yapısı,[br]dokusu hakkında anladıklarımız,

0:01:20.244,0:01:24.205
insani etkileşimlerimizin dokusu[br]hakkındaki anladıklarımızdan fazla mı?

0:01:24.730,0:01:26.702
Maalesef, cevap evet.

0:01:27.257,0:01:29.974
Ama büyüleyici bir çözüm mevcut

0:01:29.998,0:01:34.496
ve karmaşıklık bilimi[br]olarak bilinen şeyden geliyor.

0:01:35.785,0:01:38.472
Bu ne anlama geliyor ve[br]bu top gibi şey ne,

0:01:38.496,0:01:41.109
açıklamak için[br]izin verin biraz geriye gideyim.

0:01:41.971,0:01:44.189
Fizik okumam tesadüfen oldu.

0:01:44.213,0:01:47.327
Gençliğimde tesadüfen [br]karşılaştığım bir şeydi

0:01:47.351,0:01:51.945
ve o zamandan beri fiziğin[br]gündelik gerçeklikleri açıklamada

0:01:51.969,0:01:55.468
gösterdiği büyüleyici başarıya[br]sık sık hayranlık hissederim.

0:01:56.141,0:01:58.880
En özet hâliyle,[br]fiziği şöyle düşünebilirsiniz:

0:01:58.904,0:02:02.133
Anlamak istediğiniz bir [br]gerçeklik parçasını alır

0:02:02.522,0:02:05.682
ve onu matematik diline[br]tercüme edersiniz.

0:02:06.151,0:02:08.444
Kodlayıp eşitlik hâline getirir

0:02:09.142,0:02:12.344
ve sonra da, öngörüler yapıp[br]onları sınayabilirsiniz.

0:02:13.124,0:02:15.612
İşe yaraması bizim için[br]gerçekten büyük şans

0:02:15.636,0:02:18.524
çünkü; kafamızdaki düşüncelerin[br]evrenin temel işleyişi ile

0:02:18.548,0:02:22.775
neden ilişkili olması gerekiyor,[br]yanıtı gerçekten kimse bilmiyor.

0:02:24.278,0:02:27.148
Başarılarına rağmen[br]fiziğin de sınırları var.

0:02:27.688,0:02:30.738
Dirk Helbing'in belirttiği gibi,

0:02:30.762,0:02:35.880
bizimle ilgili olan ve etrafımızı saran[br]bu karmaşıklığı gerçekten anlamıyoruz.

0:02:36.601,0:02:40.705
Beni karmaşık sitemlerle [br]ilgilenmeye iten şey bu paradokstu.

0:02:40.729,0:02:43.665
Bu sistemler, birbiriyle bağlantılı[br]veya etkileşim hâlindeki

0:02:43.665,0:02:46.349
pek çok parçadan oluşan sistemlerdir:

0:02:46.349,0:02:48.862
Kuş veya balık sürüleri,

0:02:48.946,0:02:53.497
karınca kolonileri, ekosistemler,[br]beyin, finans piyasaları.

0:02:53.521,0:02:55.610
Bunlar yalnızca birkaç örnek.

0:02:57.687,0:03:02.906
İlginç biçimde, karmaşık sistemlerin[br]matematik eşitlikler

0:03:02.930,0:03:05.229
biçiminde haritalanması çok zor[br]

0:03:05.229,0:03:08.588
ve bu nedenle alışılmış fizik yaklaşımları[br]burada işe yaramıyor.

0:03:09.283,0:03:11.792
Peki, karmaşık sistemler[br]hakkında ne biliyoruz?

0:03:12.082,0:03:17.508
Öyle anlaşılıyor ki, dışarıdan [br]karmaşık davranış gibi görünen şeyler

0:03:17.532,0:03:21.453
aslında birkaç basit[br]etkileşim yasasının sonucu.

0:03:22.995,0:03:26.835
Bunun anlamı;[br]eşitlikleri boş verip

0:03:26.859,0:03:29.585
sistemi, sadece etkileşimlere bakarak

0:03:29.609,0:03:31.328
anlamaya başlayabilirsiniz,

0:03:31.352,0:03:33.722
yani gerçekten [br]denklemlere boş verip

0:03:33.746,0:03:36.298
etkileşimlere bakabilirsiniz.

0:03:36.322,0:03:39.656
Hatta daha da ötesini,[br]çünkü çoğu karmaşık sistemin,

0:03:39.680,0:03:42.440
"oluşma" denen[br]hayret verici bir özelliği var.

0:03:42.698,0:03:47.209
Bunun anlamı, sistem aniden bir bütün[br]olarak bir davranış sergilemeye başlar

0:03:47.209,0:03:49.785
ve bu davranış,[br]sistemin bileşenlerine bakılarak

0:03:49.809,0:03:52.652
anlaşılamaz veya kestirilemez.

0:03:52.652,0:03:56.387
Yani, bütün, gerçek anlamda[br]parçalarının toplamından fazlasıdır.

0:03:56.659,0:03:58.633
Bunun diğer anlamı;

0:03:58.633,0:04:02.355
sistemin tek tek[br]parçalarının karmaşıklığına

0:04:02.355,0:04:04.166
boş verebilirsiniz.

0:04:04.190,0:04:09.178
Yani bu bir hücre, termit veya kuşsa,

0:04:09.202,0:04:12.533
sadece etkileşim kurallarına[br](yasalarına) odaklanırsınız.

0:04:13.950,0:04:19.787
Sonuç olarak, karmaşık sistemlerin[br]ideal örneği ağlardır (networks).

0:04:21.102,0:04:25.730
Ağ örgüsündeki düğümler[br]sistemin parçalarıdır

0:04:26.759,0:04:29.553
ve etkileşimler de[br]bağlantıları oluşturur.

0:04:30.614,0:04:32.893
Yani fiziğin bu konudaki eşitliği;

0:04:32.917,0:04:36.567
karmaşık ağ sitemleri, karmaşık[br]sistemler alanının çalışma konusudur.

0:04:37.664,0:04:40.874
Bu yaklaşım, fizik, biyoloji, [br]bilgisayar bilimleri

0:04:40.898,0:04:44.492
ve sosyal bilimler gibi pek çok alanda

0:04:44.516,0:04:47.236
çok başarılı bir şekilde uygulandı,

0:04:47.260,0:04:49.098
peki ama, ya ekonomide?

0:04:49.557,0:04:51.539
Ekonominin ağları nerede?

0:04:52.113,0:04:55.844
Literatürdeki bu boşluk [br]şaşkınlık verici ve dikkat çekici.

0:04:56.983,0:05:02.813
Geçen yıl yayınladığımız [br]"Küresel Şirketler Kontrol Ağı"

0:05:02.837,0:05:07.474
adlı çalışma, ekonomik ağların [br]ilk kapsamlı analiziydi.

0:05:08.654,0:05:11.216
Çalışma internette gündem yarattı

0:05:11.240,0:05:14.631
ve uluslararası medyanın[br]çok ilgisini çekti.

0:05:16.246,0:05:20.465
Bu da yine çok dikkat çekici, çünkü [br]neden daha önce hiç kimse buna bakmadı?

0:05:20.489,0:05:23.548
Bir süredir ortalıkta[br]benzer veriler dolaşıyor.

0:05:23.572,0:05:27.091
Neyse, bizim ayrıntılı olarak [br]incelediğimiz şey sahiplik ağlarıydı.

0:05:29.070,0:05:34.719
Bu ağ örgüsündeki düğümler; şirketler[br]insanlar, hükümetler, kuruluşlar vb.dir,

0:05:36.124,0:05:39.508
aradaki bağlar ise[br]hissedarlık ilişkileridir.

0:05:39.508,0:05:44.196
Yani A hissedarı, B şirketinin,[br]yüzde x, hissesine sahiptir.

0:05:44.220,0:05:48.905
Ayrıca şirketlere faaliyet gelirlerine[br]göre bir değer saptadık.

0:05:49.778,0:05:54.922
Böylece sahiplik ağları, hissedarlık [br]ilişkilerinin örüntülerini ortaya çıkardı.

0:05:56.045,0:06:00.170
Bu küçük örnekte,[br]birkaç finans kuruluşunun

0:06:00.194,0:06:03.014
pek çok bağlantıda [br]öne çıktığını görebilirsiniz.

0:06:03.845,0:06:07.250
Şimdi, siz bununla daha önce hiç[br]kimsenin ilgilenmeme nedeni olarak

0:06:07.250,0:06:11.381
sahiplik ağının çok çok sıkıcı bir çalışma[br]konusu olmasını düşünebilirsiniz.

0:06:11.941,0:06:16.007
Şey, sahiplik kontrol etmekle[br]ilgili olduğundan,

0:06:16.031,0:06:17.564
daha sonra açıklayacağım gibi

0:06:17.588,0:06:19.005
sahiplik ağına bakmak size,[br]

0:06:19.029,0:06:21.707
önemli aktörler kim?[br]gibi soruların

0:06:21.731,0:06:23.180
cevaplarını verebilir.

0:06:23.204,0:06:25.530
Organize biçimleri nasıl?[br]Onlar tek başına mı?

0:06:25.554,0:06:27.199
Birbirleriyle bağlantılılar mı?

0:06:27.223,0:06:30.989
Ve bütün kontrol[br]nasıl bir dağılım gösteriyor?

0:06:31.153,0:06:34.391
Diğer bir ifadeyle,[br]dünyayı kim kontrol ediyor?

0:06:34.415,0:06:36.757
Sanırım bu ilginç bir soru.

0:06:36.781,0:06:40.190
Ayrıca sistemsel riskle[br]ilgili yönleri var.

0:06:41.348,0:06:45.568
Şu ölçüt, sistemin bütün olarak ne[br]kadar kırılgan olduğunu gösteriyor:

0:06:45.632,0:06:48.124
[Çökemeyecek kadar bağlantılı]

0:06:48.174,0:06:51.524
Yüksek seviyede karşılıklı bağlanmışlık[br]istikrar için kötü olabilir

0:06:51.524,0:06:56.673
çünkü o zaman, gerilim bütün[br]sisteme salgın hastalık gibi yayılabilir

0:06:58.332,0:07:02.065
Bilim insanları bazen, [br]ekonomistlerin fikir ve kavramları

0:07:02.065,0:07:06.325
deneysel (bilimsel) veriden[br]daha önemli saymasını eleştirir

0:07:06.420,0:07:12.653
çünkü bilimin temel prensibi şudur:[br]Bırak veriler konuşsun. Haydi yapalım.

0:07:12.833,0:07:19.156
İşe, 2007'ye ait 13 milyon sahiplik[br]ilişkisi içeren veri tabanı ile başladık.

0:07:19.581,0:07:22.868
Bu veri çok fazlaydı ama biz de[br]"Dünyayı kim yönetiyor?"

0:07:22.892,0:07:25.000
onu bulmak istiyorduk.

0:07:25.024,0:07:28.428
Uluslararası şirketlere veya[br]kısaca TNC'lere

0:07:28.452,0:07:30.176
odaklanmaya karar verdik.

0:07:30.176,0:07:33.412
Bunlar birden fazla ülkede [br]faaliyet yapan şirketler

0:07:33.462,0:07:36.007
ve 43.000 şirket bulduk.

0:07:37.148,0:07:40.109
Bir sonraki adımda, bu şirketlerin[br]etrafındaki ağı haritaladık,

0:07:40.133,0:07:42.489
bütün uluslararası şirket[br]hissedarlarını aldık

0:07:42.513,0:07:44.812
ve hissedarların hissedarlarını vs.

0:07:44.812,0:07:47.628
Bunu hem yukarıya doğru [br]hem aşağıya doğru yaptık

0:07:47.628,0:07:51.500
ve sonunda 600.000 düğümden [br]ve bir milyon bağlantıdan oluşan

0:07:51.524,0:07:53.108
bir ağ elde ettik.

0:07:53.310,0:07:55.951
Bu bizim analiz ettiğimiz [br]uluslararası şirket ağı.

0:07:57.251,0:07:59.360
Ortaya çıkan ise şöyle bir yapıydı:

0:07:59.384,0:08:01.911
Bir dış kuşak ve bir merkez vardı,

0:08:01.935,0:08:06.388
bütün aktörlerin %75 'i[br]dış kuşağı oluşturuyordu

0:08:06.939,0:08:10.990
ve merkezin içinde ise[br]birbirleriyle yüksek oranda bağlantılı

0:08:11.014,0:08:14.593
şirketlerden oluşan minik [br]ama baskın bir çekirdek vardı.

0:08:15.116,0:08:17.382
Size bir örnekle açıklayayım;

0:08:17.406,0:08:19.047
bir metropol kent düşünün,

0:08:19.071,0:08:21.077
dış mahalleler ve bir dış kuşak var

0:08:21.101,0:08:23.934
ve bir de şehir merkezi var,[br]finans, ticaret bölgesi gibi,

0:08:23.958,0:08:25.684
çekirdek ise şöyle bir şey;

0:08:25.708,0:08:28.277
merkezdeki en yüksek binalar

0:08:29.732,0:08:33.959
ve bir organizasyon varlığının[br]işaretlerini burada görebiliyoruz.

0:08:34.350,0:08:39.564
Uluslararası şirketlerin [br]sadece %36'sı çekirdekte

0:08:39.588,0:08:45.672
ama bütün TNC lerin toplam faaliyet [br]gelirlerinin %95'ini elde ediyorlar.

0:08:46.754,0:08:49.356
Tamam, şimdi yapıyı analiz ettik[br]

0:08:49.380,0:08:52.699
peki bunun kontrolle ilişkisi nasıl?

0:08:53.517,0:08:57.163
Şey, sahiplik hissedarlara [br]oy verme hakkı tanır.

0:08:57.187,0:08:59.564
Bu olağan bir kontrol anlayışı.

0:08:59.961,0:09:01.789
Sahiplikle kazanılan kontrolü

0:09:01.789,0:09:05.148
hesaplamamıza imkan veren[br]farklı modeller var.

0:09:05.918,0:09:08.742
Bir şirketin hisselerinin %50'den[br]fazlasına sahipsen

0:09:08.766,0:09:10.091
kontrol sendedir.

0:09:10.115,0:09:14.295
Ancak durum genellikle hisselerin[br]nispi dağılımına bağlıdır

0:09:15.092,0:09:17.583
ve ağ gerçekten çok fark yaratır.

0:09:18.315,0:09:21.240
10 yıl önce, Tronchetti Provera

0:09:21.264,0:09:24.675
daha büyük bir şirketin hissedarı[br]olan ve kontrole sahip

0:09:24.699,0:09:27.508
küçük bir şirkete[br]ve kontrolüne sahip oldu.

0:09:27.886,0:09:29.036
Anladınız.

0:09:29.454,0:09:34.676
Sonunda Telecom Italia da 26 kaldıraçlık [br]( misli etkin) bir kontrole sahip oldu.

0:09:36.490,0:09:39.763
Bunun anlamı,[br]sahiplik ilişkileri zinciri yoluyla

0:09:39.787,0:09:43.731
yatırdığı her avroya karşılık[br]26 avroluk bir pazar değeri

0:09:43.755,0:09:46.403
etki kabiliyeti elde etti

0:09:47.175,0:09:53.320
Çalışmamızda hesapladığımız asıl şey, bu [br]şirketlerin değeri üzerindeki kontroldü.

0:09:54.044,0:09:58.514
Bu bize, her hissedar için bir etki[br]derecesi belirleme olanağı verdi.

0:09:59.494,0:10:03.894
Max Weber'in potansiyel güç tanımı;

0:10:04.215,0:10:09.641
Bir kişinin isteğini, diğerleri karşı [br]olmasına rağmen uygulayabilme olasılığı"

0:10:09.851,0:10:11.921
açısından bu çok fazlaydı.

0:10:12.494,0:10:16.837
Bir sahiplik ağındaki akışı[br]hesaplamak istiyorsanız

0:10:16.837,0:10:18.847
yapmanız gereken budur.

0:10:18.847,0:10:21.307
Aslında anlaması o kadar da zor değil.

0:10:21.307,0:10:24.557
Size şöyle bir benzetmeyle açıklayayım.

0:10:24.557,0:10:29.237
Suyun kalınlıkları farklı borular[br]içinde aktığını düşünün

0:10:30.013,0:10:34.943
Benzer bir biçimde, kontrol de [br]sahiplik ağı içinde akar

0:10:35.071,0:10:38.551
ve düğümlerde birikir.

0:10:39.295,0:10:43.145
Peki bütün bu kontrol ağını [br]hesaplayınca ne bulduk?

0:10:43.145,0:10:48.355
Şey, tepedeki 737 hissedar,[br]Uluslararası Şirket değerlerinin

0:10:48.560,0:10:54.120
%80'ini kolektif olarak [br]kontrol etme potansiyeline sahipti.

0:10:55.635,0:10:59.255
Hatırlayalım, 600.000[br]düğümle başlamıştık,

0:10:59.255,0:11:05.215
yani bu 737 tepe hissedar[br]binde 1 den azıcık fazla yapıyor.

0:11:06.690,0:11:10.690
Bunların çoğu ABD ve İngiltere'de[br]finans kurumları.

0:11:11.201,0:11:14.231
Ve iş daha da ölçüsüzleşiyor.

0:11:14.390,0:11:18.390
Çekirdekte 146 tepe aktör var

0:11:19.132,0:11:23.232
ve bunlar kolektif olarak uluslararası[br]şirketlerin değerlerinin %40'ını

0:11:23.513,0:11:26.993
kontrol etme potansiyeline sahip.

0:11:27.991,0:11:30.861
Şimdi, özetle ne anlamalıyız?

0:11:30.861,0:11:37.331
Gördüğünüz bu yüksek kontrol gücü[br]her türlü ölçüte göre son derece aşırı.

0:11:39.544,0:11:44.244
Çekirdekteki bu tepe aktörlerin[br]birbirine olan yüksek bağlanmışlığı

0:11:44.334,0:11:48.414
küresel ekonomi için ciddi ve [br]sistemik bir risk oluşturuyor

0:11:49.915,0:11:53.115
Birkaç basit kural uygulayarak[br]Uluslararası Şirketler ağınının

0:11:53.115,0:11:55.195
kopyasını üretebiliyoruz.

0:11:55.195,0:11:59.195
Bunun anlamı, bu yapı muhtemelen[br]kendiliğinden böyle gelişti.

0:11:59.195,0:12:04.265
Bu mülkiyet oluşumu, sistem içindeki [br]etkileşim kurallarına dayanıyor,

0:12:04.590,0:12:08.520
yani muhtemelen küresel komplo,[br]gizli anlaşma benzeri,

0:12:08.520,0:12:12.070
tepeden inme hiyerarşik bir[br]şeyin sonucu değil.

0:12:12.440,0:12:14.800
Bizim çalışmamız "ay yüzeyinin[br]bir görüntüsüdür,

0:12:14.800,0:12:16.570
sokak haritası değildir".

0:12:16.570,0:12:20.020
Bu nedenle, bizim çalışmamızdaki [br]rakamlara ihtiyatla yaklaşmalısınız

0:12:20.020,0:12:25.900
ama yine de bize," cesur yeni finans[br]dünyasının" kışkırtıcı bir resmini veriyor

0:12:28.272,0:12:32.272
Bu yönde yapılacak diğer araştırmalara[br]kapıyı açtığımızı umuyoruz

0:12:32.341,0:12:37.101
ve gelecekte arazinin bilinmeyen diğer[br]bölümlerinin haritası çıkarılacaktır.

0:12:37.312,0:12:38.952
Yavaş yavaş başladı.

0:12:38.952,0:12:42.022
Ağlarla örülü dünyamızı,[br]karmaşıklık bakış açısından

0:12:42.022,0:12:46.022
anlamayı amaçlayan, uzun dönemli[br]ve yüksek bütçeli programların

0:12:46.022,0:12:49.705
ortaya çıktığını görüyoruz

0:12:49.705,0:12:51.895
ama bu yolculuk daha yeni başladı,

0:12:51.895,0:12:56.005
o nedenle, ilk sonuçları görmek[br]için beklememiz gerekiyor.

0:12:57.764,0:13:01.154
Benim düşünceme göre [br]yine de büyük bir sorun var.

0:13:01.634,0:13:07.064
Finans, ekonomi, siyaset ve[br]toplumla ilgili fikirleri

0:13:07.884,0:13:12.644
insanlar çoğu kez şahsi ideolojileri[br]yüzünden çarpıtıyor.

0:13:13.378,0:13:17.378
Umuyorum ki[br]bu karmaşıklık bakış açısı

0:13:17.445,0:13:21.755
bizim bir ortak zemin[br]bulmamızı sağlayacaktır.

0:13:22.877,0:13:27.107
Eğer güç, küreselleşen[br]dünyamızı felç eden

0:13:27.107,0:13:31.107
fikir çatışmalarının[br]yarattığı tıkanıklıkları

0:13:31.107,0:13:35.107
aşmaya yardım edebilirse[br]bu çok güzel bir şey olur.

0:13:35.525,0:13:40.125
Gerçeklik çok karmaşık,[br]dogmalardan uzaklaşmamız gerekiyor.

0:13:40.435,0:13:43.635
Fakat bu da sadece benim şahsi ideolojim.

0:13:43.635,0:13:45.175
Teşekkürler.

0:13:45.175,0:13:49.515
(Alkışlar)