1
00:00:07,155 --> 00:00:11,650
Descartes "Düşünüyorum, öyleyse
varım" demeden uzun zaman önce

2
00:00:11,650 --> 00:00:13,251
ve bundan uzun zaman sonra,

3
00:00:13,251 --> 00:00:15,282
benzer bilim adamları ve filozoflar

4
00:00:15,282 --> 00:00:19,095
zihin-beden problemi adını
verdikleri şey üzerinde çok düşündüler.

5
00:00:19,095 --> 00:00:23,562
Zihin ayrı, maddesel olmayan ve bir
et makinasını yöneten bir varlık mıdır?

6
00:00:23,562 --> 00:00:27,321
Değilse ve fiziksel bedenimizin
anlaşılmaz bir parçasıysa eğer,

7
00:00:27,321 --> 00:00:30,323
hayvani hislerimizin
girdisini, düşünceler adını verdiğimiz

8
00:00:30,323 --> 00:00:34,771
fiziksel olmayan
deneyimlere nasıl dönüştürebiliyor?

9
00:00:34,771 --> 00:00:37,215
Cevaplar durmadan
tartışılsa da, yeni bir araştırma

10
00:00:37,215 --> 00:00:39,884
problemin bir kısmının
öncelikle duyusal algımız ile

11
00:00:39,884 --> 00:00:42,549
fikirlerimiz arasında
aslında var olmayan bir ayrım

12
00:00:42,549 --> 00:00:46,614
olduğunu varsayarak, soruyu ortaya koyma

13
00:00:46,614 --> 00:00:48,872
biçimimizde yattığını öne sürüyor.

14
00:00:48,872 --> 00:00:51,074
Zihinsel işlevimize dair geleneksel model,

15
00:00:51,074 --> 00:00:54,778
hislerimizin beynimize,
sonrasında uygun zihinsel

16
00:00:54,778 --> 00:00:58,725
olaylara dönüştürülen
ayrı veriler sağladığını belirtmektedir:

17
00:00:58,725 --> 00:01:04,509
Görsel imgeleri ağaçlara, işitsel
tecrübeleri kuş şarkılarına dönüştürme vb.

18
00:01:04,509 --> 00:01:06,793
Fakat bazen hisleri
karışan ve bunun da renkleri

19
00:01:06,793 --> 00:01:10,914
duymalarını ya da sesleri
tatmalarını sağlayan insanlarla

20
00:01:10,914 --> 00:01:12,771
karşılaşabiliyoruz.

21
00:01:12,771 --> 00:01:15,901
Son zamanlara dek, sinestezi
adı verilen bu olaya dair ortak

22
00:01:15,901 --> 00:01:17,061
anlayış, bunun beyinde

23
00:01:17,061 --> 00:01:19,905
duyusal uyaranlardan
sorumlu kısımlar arasında doğrudan

24
00:01:19,905 --> 00:01:22,039
bir bağlantının var
olduğunu belirtmektedir,

25
00:01:22,039 --> 00:01:26,825
örneğin si bemol tonunu
duyar duymaz sarı rengi görmek gibi.

26
00:01:26,825 --> 00:01:29,095
Fakat daha yeni
çalışmalar sinestezinin aslında

27
00:01:29,095 --> 00:01:31,742
duyularımızın kavradığı
şekiller, renkler ve seslerin

28
00:01:31,742 --> 00:01:36,193
anlaşılması aracılığıyla
sağlandığını göstermektedir.

29
00:01:36,193 --> 00:01:39,060
Çapraz duyusal
tecrübelerin gerçekleşmesi için,

30
00:01:39,060 --> 00:01:43,032
zihinlerimizin duyusal girdi ile
birleştirdiği daha yüksek seviyedeki

31
00:01:43,032 --> 00:01:46,060
fikir ve kavramların
aktifleştirilmesi gerekmektedir.

32
00:01:46,060 --> 00:01:50,831
Örneğin; bu şekil hem "s" harfi olarak
hem de "5" rakamı olarak görülebilir

33
00:01:50,831 --> 00:01:54,525
ve sinestezi de farksız olarak
kalan görsel uyarıcılara rağmen,

34
00:01:54,525 --> 00:01:56,437
yorumlama biçimlerine bağlı olarak

35
00:01:56,437 --> 00:02:00,615
her birini farklı renkler
veya seslerle ilişkilendirir.

36
00:02:00,615 --> 00:02:04,484
Başka bir çalışmada
sineztezi, harfler öğrenildikten sonra

37
00:02:04,484 --> 00:02:08,488
bilinmeyen harfler için yeni
renk çağrışımları üretmiştir.

38
00:02:08,488 --> 00:02:12,433
Bu da fikirler ve duyular arasındaki
bir bağlantıya dayalı olduğu için,

39
00:02:12,433 --> 00:02:15,321
sineztezi altında
yatan bu zihinsel olay,

40
00:02:15,321 --> 00:02:18,187
idestezi olarak bilinmektedir.

41
00:02:18,187 --> 00:02:20,467
Sinestezi, daha önce düşünüldüğünden

42
00:02:20,467 --> 00:02:23,179
daha yaygın olsa da,
yalnızca bazı insanlarda gerçekleşir.

43
00:02:23,179 --> 00:02:26,890
Fakat idestezi,
yaşamlarımızın temel bir kısmıdır.

44
00:02:26,890 --> 00:02:32,336
Aslında hepimiz kırmızı rengi
sıcak, maviyi ise soğuk olarak algılarız.

45
00:02:32,336 --> 00:02:35,920
Çoğu insan açık renklerin,
italik harflerin ve ince çizgilerin

46
00:02:35,920 --> 00:02:37,066
tiz olduğunu, toprak

47
00:02:37,066 --> 00:02:39,439
renklerinin ise kalın
olduğunu kabul eder.

48
00:02:39,439 --> 00:02:43,348
Bu çağrışımların çoğu
kültürel etki aracılığıyla kazanılsa da,

49
00:02:43,348 --> 00:02:47,241
diğerleri bebeklerde ve maymunlarda
bile ortaya çıkar ve en azından

50
00:02:47,241 --> 00:02:51,021
bazı çağrışımların
doğuştan olduğunu öne sürer.

51
00:02:51,021 --> 00:02:54,263
Bu şekiller için iki olası
isimden birisinin seçilmesi istendiğinde,

52
00:02:54,263 --> 00:02:57,480
tamamen farklı kültüre ve
dile sahip insanlar, sivri uçlu yıldızın

53
00:02:57,480 --> 00:03:00,976
"kiki" olduğu ve
yuvarlak şeklin de "bouba"

54
00:03:00,976 --> 00:03:03,654
olduğu konusunda hemfikirler;

55
00:03:03,654 --> 00:03:06,875
bunun nedeni hem sesler,
hem de sesleri çıkarırken ağzımızın

56
00:03:06,875 --> 00:03:08,050
girdiği şekil.

57
00:03:08,050 --> 00:03:09,923
Bu da, zengin bir anlamsal ağ içinde

58
00:03:09,923 --> 00:03:12,069
daha fazla çağrışım ortaya çıkarıyor.

59
00:03:12,069 --> 00:03:14,390
Kiki sinirli ve zeki olarak, bouba ise

60
00:03:14,390 --> 00:03:17,896
tembel ve yavaş olarak tanımlanıyor.

61
00:03:17,896 --> 00:03:20,873
Tüm bunların ortaya çıkardığı
şey ise, gün içerisindeki renk,

62
00:03:20,873 --> 00:03:25,889
ses ve diğer uyarıcı deneyimlerimizin
ayrı duyusal adalarda bulunmadıkları,

63
00:03:25,889 --> 00:03:28,627
fakat dil ağımıza benzer
bir çağrışım ağında toplu

64
00:03:28,627 --> 00:03:30,837
olarak bulunduğudur.

65
00:03:30,837 --> 00:03:33,102
Bu da metaforları, mantıklı olmasalar bile

66
00:03:33,102 --> 00:03:35,033
anlamamızı sağlayan şeydir,

67
00:03:35,033 --> 00:03:38,244
tıpkı benzer yumuşaklık ve
aydınlık hissine bağlı olarak

68
00:03:38,244 --> 00:03:41,555
karın, beyaz bir örtüyle
kıyaslanması gibi.

69
00:03:41,555 --> 00:03:44,385
İdestezi, kavramsallık ve duygusallığın

70
00:03:44,385 --> 00:03:48,196
bir sentezine dayalı olan
sanatta bile önem taşıyabilir.

71
00:03:48,196 --> 00:03:52,023
Sanatta fikir ve estezi
birbirlerini desteklerler,

72
00:03:52,023 --> 00:03:54,894
bu, bir melodiyle muhteşem
bir şekilde birleşen şarkı sözü de

73
00:03:54,894 --> 00:03:56,690
olabilir, bir resmin renk ve fırça

74
00:03:56,690 --> 00:03:59,058
kullanımıyla yükseltilen
tema içeriği de olabilir

75
00:03:59,058 --> 00:04:01,135
veya cümleler aracılığıyla mükemmel bir

76
00:04:01,135 --> 00:04:03,555
şekilde oluşturulmuş
romanın konusu da olabilir.

77
00:04:03,555 --> 00:04:07,968
En önemlisi, idestezi
tarafından oluşturulan çağrışım ağlarının

78
00:04:07,968 --> 00:04:10,731
yalnızca dile ait ağımıza
benzer olmaması, fakat aslında

79
00:04:10,731 --> 00:04:13,457
onun ayrılmaz bir parçası olabileceğidir.

80
00:04:13,457 --> 00:04:15,075
Geleneksel görüşün aksine,

81
00:04:15,075 --> 00:04:18,026
duyularımız bir renk ve şekil
koleksiyonunu ya da havadaki

82
00:04:18,026 --> 00:04:19,769
bazı titreşimleri ilk yakaladığında

83
00:04:19,769 --> 00:04:22,884
ve zihnimiz onları bir ağaç
veya siren olarak sınıflandırdığında,

84
00:04:22,884 --> 00:04:27,523
idestezi, iki sürecin de eş
zamanlı olarak gerçekleştiğini öne sürer.

85
00:04:27,523 --> 00:04:32,526
Duyusal algılarımızı, kavramsal
dünya anlayışımız şekillendirir ve

86
00:04:32,526 --> 00:04:36,284
ikisi birbirine öyle bağlıdır ki,
birisi diğeri olmadan var olamaz.

87
00:04:36,284 --> 00:04:39,777
Eğer idestezi tarafından
öne sürülen bu model doğruysa,

88
00:04:39,777 --> 00:04:42,311
zihin çalışmalarına ait
büyük bilimsel ve felsefi

89
00:04:42,311 --> 00:04:46,578
meselelerin bazıları için
büyük sonuçlar ortaya koyabilir.

90
00:04:46,578 --> 00:04:48,739
Benlik kavramı önceden var olmasaydı,

91
00:04:48,739 --> 00:04:52,761
Descartes'ın da düşünme
eylemine atfedeceği bir "ben"i olmazdı.

92
00:04:52,761 --> 00:04:56,856
Birbirine bağlı ve farklı
kavramlar ağı var olmasaydı,

93
00:04:56,856 --> 00:05:00,969
duyusal dünya deneyimimiz,
kavradığımız ayrı nesnelerden çok,

94
00:05:00,969 --> 00:05:04,751
ayırt edilmemiş bir
nesneler kütlesi olurdu.

95
00:05:04,751 --> 00:05:08,232
Bilimin görevi ağın nerede olduğunu,

96
00:05:08,232 --> 00:05:11,950
nasıl oluştuğunu ve dış
uyarıcılarla etkileşimini bulmaktır.

97
00:05:11,950 --> 00:05:14,572
Felsefenin mücadelesi
ise, kendimizi anlayış biçimimiz

98
00:05:14,572 --> 00:05:18,601
ve dünyayla olan bağımız
için bu yeni bilinçlilik modelinin

99
00:05:18,601 --> 00:05:21,107
ne anlama geldiğini düşünmektir.