0:00:07.155,0:00:11.650
Descartes "Düşünüyorum, öyleyse[br]varım" demeden uzun zaman önce

0:00:11.650,0:00:13.251
ve bundan uzun zaman sonra,

0:00:13.251,0:00:15.282
benzer bilim adamları ve filozoflar

0:00:15.282,0:00:19.095
zihin-beden problemi adını[br]verdikleri şey üzerinde çok düşündüler.

0:00:19.095,0:00:23.562
Zihin ayrı, maddesel olmayan ve bir[br]et makinasını yöneten bir varlık mıdır?

0:00:23.562,0:00:27.321
Değilse ve fiziksel bedenimizin[br]anlaşılmaz bir parçasıysa eğer,

0:00:27.321,0:00:30.323
hayvani hislerimizin[br]girdisini, düşünceler adını verdiğimiz

0:00:30.323,0:00:34.771
fiziksel olmayan[br]deneyimlere nasıl dönüştürebiliyor?

0:00:34.771,0:00:37.215
Cevaplar durmadan[br]tartışılsa da, yeni bir araştırma

0:00:37.215,0:00:39.884
problemin bir kısmının[br]öncelikle duyusal algımız ile

0:00:39.884,0:00:42.549
fikirlerimiz arasında[br]aslında var olmayan bir ayrım

0:00:42.549,0:00:46.614
olduğunu varsayarak, soruyu ortaya koyma

0:00:46.614,0:00:48.872
biçimimizde yattığını öne sürüyor.

0:00:48.872,0:00:51.074
Zihinsel işlevimize dair geleneksel model,

0:00:51.074,0:00:54.778
hislerimizin beynimize,[br]sonrasında uygun zihinsel

0:00:54.778,0:00:58.725
olaylara dönüştürülen[br]ayrı veriler sağladığını belirtmektedir:

0:00:58.725,0:01:04.509
Görsel imgeleri ağaçlara, işitsel[br]tecrübeleri kuş şarkılarına dönüştürme vb.

0:01:04.509,0:01:06.793
Fakat bazen hisleri[br]karışan ve bunun da renkleri

0:01:06.793,0:01:10.914
duymalarını ya da sesleri[br]tatmalarını sağlayan insanlarla

0:01:10.914,0:01:12.771
karşılaşabiliyoruz.

0:01:12.771,0:01:15.901
Son zamanlara dek, sinestezi[br]adı verilen bu olaya dair ortak

0:01:15.901,0:01:17.061
anlayış, bunun beyinde

0:01:17.061,0:01:19.905
duyusal uyaranlardan[br]sorumlu kısımlar arasında doğrudan

0:01:19.905,0:01:22.039
bir bağlantının var[br]olduğunu belirtmektedir,

0:01:22.039,0:01:26.825
örneğin si bemol tonunu[br]duyar duymaz sarı rengi görmek gibi.

0:01:26.825,0:01:29.095
Fakat daha yeni[br]çalışmalar sinestezinin aslında

0:01:29.095,0:01:31.742
duyularımızın kavradığı[br]şekiller, renkler ve seslerin

0:01:31.742,0:01:36.193
anlaşılması aracılığıyla[br]sağlandığını göstermektedir.

0:01:36.193,0:01:39.060
Çapraz duyusal[br]tecrübelerin gerçekleşmesi için,

0:01:39.060,0:01:43.032
zihinlerimizin duyusal girdi ile[br]birleştirdiği daha yüksek seviyedeki

0:01:43.032,0:01:46.060
fikir ve kavramların[br]aktifleştirilmesi gerekmektedir.

0:01:46.060,0:01:50.831
Örneğin; bu şekil hem "s" harfi olarak[br]hem de "5" rakamı olarak görülebilir

0:01:50.831,0:01:54.525
ve sinestezi de farksız olarak[br]kalan görsel uyarıcılara rağmen,

0:01:54.525,0:01:56.437
yorumlama biçimlerine bağlı olarak

0:01:56.437,0:02:00.615
her birini farklı renkler[br]veya seslerle ilişkilendirir.

0:02:00.615,0:02:04.484
Başka bir çalışmada[br]sineztezi, harfler öğrenildikten sonra

0:02:04.484,0:02:08.488
bilinmeyen harfler için yeni[br]renk çağrışımları üretmiştir.

0:02:08.488,0:02:12.433
Bu da fikirler ve duyular arasındaki[br]bir bağlantıya dayalı olduğu için,

0:02:12.433,0:02:15.321
sineztezi altında[br]yatan bu zihinsel olay,

0:02:15.321,0:02:18.187
idestezi olarak bilinmektedir.

0:02:18.187,0:02:20.467
Sinestezi, daha önce düşünüldüğünden

0:02:20.467,0:02:23.179
daha yaygın olsa da,[br]yalnızca bazı insanlarda gerçekleşir.

0:02:23.179,0:02:26.890
Fakat idestezi,[br]yaşamlarımızın temel bir kısmıdır.

0:02:26.890,0:02:32.336
Aslında hepimiz kırmızı rengi[br]sıcak, maviyi ise soğuk olarak algılarız.

0:02:32.336,0:02:35.920
Çoğu insan açık renklerin,[br]italik harflerin ve ince çizgilerin

0:02:35.920,0:02:37.066
tiz olduğunu, toprak

0:02:37.066,0:02:39.439
renklerinin ise kalın[br]olduğunu kabul eder.

0:02:39.439,0:02:43.348
Bu çağrışımların çoğu[br]kültürel etki aracılığıyla kazanılsa da,

0:02:43.348,0:02:47.241
diğerleri bebeklerde ve maymunlarda[br]bile ortaya çıkar ve en azından

0:02:47.241,0:02:51.021
bazı çağrışımların[br]doğuştan olduğunu öne sürer.

0:02:51.021,0:02:54.263
Bu şekiller için iki olası[br]isimden birisinin seçilmesi istendiğinde,

0:02:54.263,0:02:57.480
tamamen farklı kültüre ve[br]dile sahip insanlar, sivri uçlu yıldızın

0:02:57.480,0:03:00.976
"kiki" olduğu ve[br]yuvarlak şeklin de "bouba"

0:03:00.976,0:03:03.654
olduğu konusunda hemfikirler;

0:03:03.654,0:03:06.875
bunun nedeni hem sesler,[br]hem de sesleri çıkarırken ağzımızın

0:03:06.875,0:03:08.050
girdiği şekil.

0:03:08.050,0:03:09.923
Bu da, zengin bir anlamsal ağ içinde

0:03:09.923,0:03:12.069
daha fazla çağrışım ortaya çıkarıyor.

0:03:12.069,0:03:14.390
Kiki sinirli ve zeki olarak, bouba ise

0:03:14.390,0:03:17.896
tembel ve yavaş olarak tanımlanıyor.

0:03:17.896,0:03:20.873
Tüm bunların ortaya çıkardığı[br]şey ise, gün içerisindeki renk,

0:03:20.873,0:03:25.889
ses ve diğer uyarıcı deneyimlerimizin[br]ayrı duyusal adalarda bulunmadıkları,

0:03:25.889,0:03:28.627
fakat dil ağımıza benzer[br]bir çağrışım ağında toplu

0:03:28.627,0:03:30.837
olarak bulunduğudur.

0:03:30.837,0:03:33.102
Bu da metaforları, mantıklı olmasalar bile

0:03:33.102,0:03:35.033
anlamamızı sağlayan şeydir,

0:03:35.033,0:03:38.244
tıpkı benzer yumuşaklık ve[br]aydınlık hissine bağlı olarak

0:03:38.244,0:03:41.555
karın, beyaz bir örtüyle[br]kıyaslanması gibi.

0:03:41.555,0:03:44.385
İdestezi, kavramsallık ve duygusallığın

0:03:44.385,0:03:48.196
bir sentezine dayalı olan[br]sanatta bile önem taşıyabilir.

0:03:48.196,0:03:52.023
Sanatta fikir ve estezi[br]birbirlerini desteklerler,

0:03:52.023,0:03:54.894
bu, bir melodiyle muhteşem[br]bir şekilde birleşen şarkı sözü de

0:03:54.894,0:03:56.690
olabilir, bir resmin renk ve fırça

0:03:56.690,0:03:59.058
kullanımıyla yükseltilen[br]tema içeriği de olabilir

0:03:59.058,0:04:01.135
veya cümleler aracılığıyla mükemmel bir

0:04:01.135,0:04:03.555
şekilde oluşturulmuş[br]romanın konusu da olabilir.

0:04:03.555,0:04:07.968
En önemlisi, idestezi[br]tarafından oluşturulan çağrışım ağlarının

0:04:07.968,0:04:10.731
yalnızca dile ait ağımıza[br]benzer olmaması, fakat aslında

0:04:10.731,0:04:13.457
onun ayrılmaz bir parçası olabileceğidir.

0:04:13.457,0:04:15.075
Geleneksel görüşün aksine,

0:04:15.075,0:04:18.026
duyularımız bir renk ve şekil[br]koleksiyonunu ya da havadaki

0:04:18.026,0:04:19.769
bazı titreşimleri ilk yakaladığında

0:04:19.769,0:04:22.884
ve zihnimiz onları bir ağaç[br]veya siren olarak sınıflandırdığında,

0:04:22.884,0:04:27.523
idestezi, iki sürecin de eş[br]zamanlı olarak gerçekleştiğini öne sürer.

0:04:27.523,0:04:32.526
Duyusal algılarımızı, kavramsal[br]dünya anlayışımız şekillendirir ve

0:04:32.526,0:04:36.284
ikisi birbirine öyle bağlıdır ki,[br]birisi diğeri olmadan var olamaz.

0:04:36.284,0:04:39.777
Eğer idestezi tarafından[br]öne sürülen bu model doğruysa,

0:04:39.777,0:04:42.311
zihin çalışmalarına ait[br]büyük bilimsel ve felsefi

0:04:42.311,0:04:46.578
meselelerin bazıları için[br]büyük sonuçlar ortaya koyabilir.

0:04:46.578,0:04:48.739
Benlik kavramı önceden var olmasaydı,

0:04:48.739,0:04:52.761
Descartes'ın da düşünme[br]eylemine atfedeceği bir "ben"i olmazdı.

0:04:52.761,0:04:56.856
Birbirine bağlı ve farklı[br]kavramlar ağı var olmasaydı,

0:04:56.856,0:05:00.969
duyusal dünya deneyimimiz,[br]kavradığımız ayrı nesnelerden çok,

0:05:00.969,0:05:04.751
ayırt edilmemiş bir[br]nesneler kütlesi olurdu.

0:05:04.751,0:05:08.232
Bilimin görevi ağın nerede olduğunu,

0:05:08.232,0:05:11.950
nasıl oluştuğunu ve dış[br]uyarıcılarla etkileşimini bulmaktır.

0:05:11.950,0:05:14.572
Felsefenin mücadelesi[br]ise, kendimizi anlayış biçimimiz

0:05:14.572,0:05:18.601
ve dünyayla olan bağımız[br]için bu yeni bilinçlilik modelinin

0:05:18.601,0:05:21.107
ne anlama geldiğini düşünmektir.