1
00:00:07,155 --> 00:00:11,650
Dugo pre nego što je Dekart slavno izjavio
"Mislim, dakle postojim,"

2
00:00:11,650 --> 00:00:13,251
i još dugo posle toga,

3
00:00:13,251 --> 00:00:15,282
slični naučnici i filozofi

4
00:00:15,282 --> 00:00:19,095
uporno pokušavaju da odgonetnu
zagonetku um-telo.

5
00:00:19,095 --> 00:00:23,562
Da li je um neki zaseban, nematerijalni
entitet koji upravlja mašinom od mesa?

6
00:00:23,562 --> 00:00:27,321
Ili je samo naročito nedostižan deo
našeg fizičkog tela,

7
00:00:27,321 --> 00:00:30,323
kako može da prevede ulazne jedinice
naših životinjskih čula

8
00:00:30,323 --> 00:00:34,771
u neka naizgled nefizička iskustva
koja nazivamo mislima?

9
00:00:34,771 --> 00:00:37,215
Ali iako su odgovori predmet
beskrajne debate,

10
00:00:37,215 --> 00:00:39,884
novija istraživanja navode
da deo problema leži u tome

11
00:00:39,884 --> 00:00:42,549
kako formulišemo pitanja na prvom mestu,

12
00:00:42,549 --> 00:00:46,614
pretpostavljajući razliku između
čulne percepcije i ideja

13
00:00:46,614 --> 00:00:48,872
koja možda i ne postoji.

14
00:00:48,872 --> 00:00:51,074
Tradicionalni model naše mentalne funkcije

15
00:00:51,074 --> 00:00:54,778
kaže da čula obezbeđuju zasebne podatke
našem mozgu

16
00:00:54,778 --> 00:00:58,725
koji se onda prevode u prikladne
mentalne fenomene:

17
00:00:58,725 --> 00:01:04,509
vizualne slike u drveće, audio doživljaje
u pesmu ptica, i tako dalje.

18
00:01:04,509 --> 00:01:06,793
Ali povremeno, srećemo ljude

19
00:01:06,793 --> 00:01:10,914
čija se čula međusobno mešaju,
omogućavajući im da čuju boje,

20
00:01:10,914 --> 00:01:12,771
ili da osete ukus zvuka.

21
00:01:12,771 --> 00:01:15,901
Do skoro, opšte poimanje ovog fenomena

22
00:01:15,901 --> 00:01:17,061
zvanog sinestezija,

23
00:01:17,061 --> 00:01:19,905
bilo je da postoji direktna veza
između delova mozga

24
00:01:19,905 --> 00:01:22,039
odgovornih za čulne podsticaje kao što je

25
00:01:22,039 --> 00:01:26,825
sposobnost da se vidi žuta boja
nakon što se čuje ravan b ton.

26
00:01:26,825 --> 00:01:29,095
Ali novije studije su pokazale
da se sinestezija

27
00:01:29,095 --> 00:01:31,742
u stvari događa posredstvom
našeg razumevanja

28
00:01:31,742 --> 00:01:36,193
oblika, boja i zvukova
koje naša čula shvataju.

29
00:01:36,193 --> 00:01:39,060
Kako bi se ovi doživljaji
ukrštenih čula dogodili,

30
00:01:39,060 --> 00:01:43,032
ideje i koncepti viših nivoa
koje naš um povezuje

31
00:01:43,032 --> 00:01:46,060
sa čulnim ulaznim jedinicama
moraju biti aktivirani.

32
00:01:46,060 --> 00:01:50,831
Na primer, ovaj oblik može se protumačiti
ili kao slovo "s" ili broj "5",

33
00:01:50,831 --> 00:01:54,525
i sinestete povezuju svaki od njih
sa različitim bojama ili zvukovima

34
00:01:54,525 --> 00:01:56,437
na osnovu toga kako ih interpretiraju

35
00:01:56,437 --> 00:02:00,615
bez obzira na to što vizuelni nadražaj
ostaje identičan.

36
00:02:00,615 --> 00:02:04,484
U drugoj studiji, sinesteti su stvorili
nove asocijacije sa bojama

37
00:02:04,484 --> 00:02:08,488
za nepoznata slova, nakon što su saznali
šta slova predstavljaju.

38
00:02:08,488 --> 00:02:12,433
Tako da, iz razloga što se zasniva na vezi
između ideja i čula,

39
00:02:12,433 --> 00:02:15,321
ova mentalna pojava
koja je osnova sinestezije

40
00:02:15,321 --> 00:02:18,187
poznata je kao ideastezija.

41
00:02:18,187 --> 00:02:20,467
Sinestezija se dešava
samo kod nekih ljudi,

42
00:02:20,467 --> 00:02:23,179
iako bi mogla biti češća
nego što se ranije verovalo.

43
00:02:23,179 --> 00:02:26,890
Ali sama ideastezija je
ključni deo naših života.

44
00:02:26,890 --> 00:02:32,336
Skoro svi mi povezujemo crvenu boju
sa toplotom, a plavu sa hladnoćom.

45
00:02:32,336 --> 00:02:35,920
Mnogi bi se složili da su svetle boje,
slova u kurzivu, i tanke linije

46
00:02:35,920 --> 00:02:37,066
visokog tona,

47
00:02:37,066 --> 00:02:39,439
dok su zemljane nijanse niskog tona.

48
00:02:39,439 --> 00:02:43,348
I dok su mnoge od ovih asocijacija
usvojene kroz izloženost kulturi,

49
00:02:43,348 --> 00:02:47,241
neke su pronađene kod
novorođenčadi i majmuna,

50
00:02:47,241 --> 00:02:51,021
odakle sledi da se bar sa nekim
od ovih asocijacija rađamo.

51
00:02:51,021 --> 00:02:54,263
Kada su upitani da izaberu između
dva moguća imena za ova dva oblika,

52
00:02:54,263 --> 00:02:57,480
ljudi iz potpuno drugačijih kulturoloških
i jezičkih pozadina,

53
00:02:57,480 --> 00:03:00,976
u većini slučajeva složili su se
da je "kiki" šiljata zvezda,

54
00:03:00,976 --> 00:03:03,654
dok je "buba" okrugla grudvica,

55
00:03:03,654 --> 00:03:06,875
oba zbog samih zvukova,
i oblika naših usana

56
00:03:06,875 --> 00:03:08,050
dok ih izgovaramo.

57
00:03:08,050 --> 00:03:09,923
I ovo dovodi do još više asocijacija

58
00:03:09,923 --> 00:03:12,069
unutar bogate semantičke mreže.

59
00:03:12,069 --> 00:03:14,390
Kiki je opisan kao nervozan i pametan,

60
00:03:14,390 --> 00:03:17,896
dok je buba doživljavan kao lenj i spor.

61
00:03:17,896 --> 00:03:20,873
Sve ovo ukazuje na to da
naša svakodnevna iskustva

62
00:03:20,873 --> 00:03:25,889
boja, zvukova i drugih nadražaja
ne stanuju na odvojenim čulnim ostrvima

63
00:03:25,889 --> 00:03:28,627
već da su organizovana u mreže asocijacija

64
00:03:28,627 --> 00:03:30,837
slične mreži jezika.

65
00:03:30,837 --> 00:03:33,102
To nam omogućava da razumemo metafore

66
00:03:33,102 --> 00:03:35,033
iako one nemaju logičkog smisla,

67
00:03:35,033 --> 00:03:38,244
kao što je poređenje snega
sa belim pokrivačem,

68
00:03:38,244 --> 00:03:41,555
na osnovu zajedničkog
osećaja mekoće i lakoće.

69
00:03:41,555 --> 00:03:44,385
Ideastezija je možda presudna za umetnost,

70
00:03:44,385 --> 00:03:48,196
koja se zasniva na sintezi
konceptulanog i emocionalnog.

71
00:03:48,196 --> 00:03:52,023
Kod velike umetnosti, ideja i osećaj
međusobno se upotpunjuju,

72
00:03:52,023 --> 00:03:54,894
bilo da li se tekst pesme
savršeno uklapa sa melodijom,

73
00:03:54,894 --> 00:03:56,690
tematski sadržaj slike

74
00:03:56,690 --> 00:03:59,058
pojačan korišćenjem boja
i pokreta četkice,

75
00:03:59,058 --> 00:04:01,135
ili dobro osmišljen zaplet romana

76
00:04:01,135 --> 00:04:03,555
prenesen perfektno izrađenim rečenicama.

77
00:04:03,555 --> 00:04:07,968
Najvažnije, mreža asocijacija
formirana ideastezijom

78
00:04:07,968 --> 00:04:10,731
možda nije samo slična
našoj jezičkoj mreži

79
00:04:10,731 --> 00:04:13,457
već, u stvari, može biti
njen sastavni deo.

80
00:04:13,457 --> 00:04:15,075
Pre nego tradicionalni pogled,

81
00:04:15,075 --> 00:04:18,226
gde naša čula prvo opažaju
niz boja i oblika,

82
00:04:18,226 --> 00:04:19,769
ili neke vibracije u vazduhu,

83
00:04:19,769 --> 00:04:22,884
i naš um ih onda klasifikuje
kao drvo ili sirenu,

84
00:04:22,884 --> 00:04:27,523
ideastezija sugeriše da se ova dva procesa
dešavaju simultano.

85
00:04:27,523 --> 00:04:32,526
Naša čulna percepcija oblikovana je našim
konceptualnim razumevanjem sveta.

86
00:04:32,526 --> 00:04:36,284
I tako su povezani da jedan
ne može da postoji bez drugog.

87
00:04:36,284 --> 00:04:39,777
Ako je ovaj model koji ideastezija
predlaže tačan,

88
00:04:39,777 --> 00:04:42,311
može imati značajne implikacije
na neke od najvećih

89
00:04:42,311 --> 00:04:46,578
naučnih i filozofskih pitanja
u vezi sa naukom o umu.

90
00:04:46,578 --> 00:04:48,739
Bez već postojećeg koncepta sebe,

91
00:04:48,739 --> 00:04:52,761
Dekart ne bi imao "ja"
kojem bi pripisao mišljenje.

92
00:04:52,761 --> 00:04:56,856
I bez već postojeće mreže međusobno
povezanih i različitih koncepata,

93
00:04:56,856 --> 00:05:00,969
naša čulna iskustva sveta bila bi
nediferencirana masa

94
00:05:00,969 --> 00:05:04,751
pre nego izolovani objekti
koje zapravo razumemo.

95
00:05:04,751 --> 00:05:08,232
Za nauku, zadatak je pronaći
gde se ova mreža nalazi,

96
00:05:08,232 --> 00:05:11,950
kako se formira i kako međusobno deluje
sa eksternim nadražajima.

97
00:05:11,950 --> 00:05:14,572
Za filozofiju, izazov je promisliti

98
00:05:14,572 --> 00:05:18,601
šta ovaj novi model svesti znači
za naše razumevanje sebe

99
00:05:18,601 --> 00:05:21,107
i naše veze sa svetom koji nas okružuje.