WEBVTT

00:00:06.658 --> 00:00:10.791
Không cần nói bạn cũng biết
bộ não của chúng ta quan trọng thế nào.

00:00:10.791 --> 00:00:13.174
Suy cho cùng,
mỗi điều chúng ta trải nghiệm,

00:00:13.174 --> 00:00:14.708
mọi suy nghĩ và hành động,

00:00:14.708 --> 00:00:17.123
cũng như nhận thức và trí nhớ

00:00:17.123 --> 00:00:20.354
đều được xử lý tại đây,
trung tâm điều khiển của cơ thể.

00:00:20.354 --> 00:00:23.935
Nhưng nếu như thế này
đã là quá nhiều việc cho một cơ quan xử lý

00:00:23.935 --> 00:00:27.783
thì thực chất, đây chỉ là một phần nhỏ
những gì não bộ phải thực hiện.

00:00:27.783 --> 00:00:31.209
Bạn không hề biết về 
hầu hết các hoạt động của não bộ,

00:00:31.209 --> 00:00:33.913
trừ khi chúng đột ngột dừng lại.

00:00:33.913 --> 00:00:36.144
Bộ não được hình thành từ hàng tỷ nơ-ron,

00:00:36.144 --> 00:00:38.206
và hàng nghìn tỷ liên kết.

00:00:38.206 --> 00:00:41.363
Các nơ-ron được kích hoạt bởi
các chất xúc tác hoặc suy nghĩ nhất định,

00:00:41.363 --> 00:00:44.749
nhưng bản thân chúng
cũng thường xuyên hoạt động tự phát.

00:00:44.749 --> 00:00:47.262
Một số nơ-ron có các pha giật 
thực hiện theo chu kỳ.

00:00:47.262 --> 00:00:51.642
Một số khác lại giật liên tục 
rồi ngừng hoạt động,

00:00:51.642 --> 00:00:54.011
hoặc “im hơi lặng tiếng”
trong một thời gian dài.

00:00:54.011 --> 00:01:00.054
đến khi hàng nghìn thông tin
từ các nơ-ron khác sắp xếp đúng thứ tự.

00:01:00.054 --> 00:01:01.223
Trên diện rộng,

00:01:01.223 --> 00:01:05.555
điều này dẫn tới những nhịp điệu tỉ mỉ
của hoạt động bên trong não bộ,

00:01:05.555 --> 00:01:07.404
ngâm nga một cách lặng lẽ

00:01:07.404 --> 00:01:09.188
bất kể là chúng ta ngủ, thức,

00:01:09.188 --> 00:01:12.492
hay kể cả khi ta cố gắng
không nghĩ về bất kì điều gì.

00:01:12.492 --> 00:01:15.038
Và những chức năng não tự phát này

00:01:15.038 --> 00:01:20.388
hình thành nên nền tảng
cho các chức năng khác.

00:01:20.388 --> 00:01:23.583
Hoạt động quan trọng nhất
trong những hoạt động tự phát này

00:01:23.583 --> 00:01:25.831
là những cái giúp duy trì sự sống.

00:01:25.831 --> 00:01:28.752
Ví dụ, trong khi bạn tập trung
xem đoạn phim này,

00:01:28.752 --> 00:01:32.661
hoạt động tự phát trong não bạn
vẫn duy trì việc hô hấp

00:01:32.661 --> 00:01:38.008
từ 12 đến 16 nhịp một phút.
đảm bảo rằng bạn không bị ngạt thở.

00:01:38.008 --> 00:01:39.558
Không cần tới bất kì nỗ lực nào,

00:01:39.558 --> 00:01:43.243
các tín hiệu từ các bộ phận ở thân não
đều được truyền qua tủy sống,

00:01:43.243 --> 00:01:45.766
tới các cơ có chức năng bơm căng phổi,

00:01:45.766 --> 00:01:50.452
khiến chúng giãn ra và co lại,
mặc dù bạn có để ý hay không.

00:01:50.452 --> 00:01:54.601
Các mạch nơ-ron hình thành nên 
loại hoạt động tự phát theo chu kỳ này

00:01:54.601 --> 00:01:57.614
được gọi là các máy phát sinh
mô hình trung ương,

00:01:57.614 --> 00:02:00.442
và điều khiển nhiều hoạt động
lặp đi lặp lại đơn giản,

00:02:00.442 --> 00:02:01.314
như hô hấp,

00:02:01.314 --> 00:02:02.399
đi lại,

00:02:02.399 --> 00:02:03.622
hay nhai.

00:02:03.622 --> 00:02:07.733
Các hoạt động thần kinh tiếp diễn
cũng làm nền cho tri giác của chúng ta.

00:02:07.733 --> 00:02:08.781
Có vẻ như

00:02:08.781 --> 00:02:12.084
các nơ-ron ở võng mạc phiên dịch ánh sáng 
thành tín hiệu thần kinh

00:02:12.084 --> 00:02:14.219
sẽ không hoạt động trong bóng tối,

00:02:14.219 --> 00:02:15.259
nhưng thực chất,

00:02:15.259 --> 00:02:18.567
các tế bào hạch ở võng mạc
liên kết với não bộ

00:02:18.567 --> 00:02:20.349
vẫn luôn hoạt động.

00:02:20.349 --> 00:02:25.331
Và tín hiệu chúng chuyển về tăng hay giảm
phụ thuộc vào mức độ hoạt động,

00:02:25.331 --> 00:02:27.329
chứ không phải là từng pha giật riêng lẻ.

00:02:27.329 --> 00:02:31.648
Ở mỗi cấp độ, hệ thần kinh của chúng ta
lúc nào cũng có đầy hoạt động tự phát.

00:02:31.648 --> 00:02:36.253
giúp ta diễn dịch hoặc phản hồi
bất kì tín hiệu nào nó nhận được.

00:02:36.253 --> 00:02:40.882
Chế độ tự điều khiển của não bộ không chỉ
giới hạn ở các chức năng sinh học cơ bản.

00:02:40.882 --> 00:02:42.524
Bạn đã bao giờ vừa đi về nhà,

00:02:42.524 --> 00:02:44.748
vừa nghĩ về việc tối nay sẽ ăn gì,

00:02:44.748 --> 00:02:48.378
và sau đó nhận ra rằng mình đã ngừng đi bộ
trong năm phút vừa qua?

00:02:48.378 --> 00:02:50.911
Dù chúng ta chưa thể hiểu rõ mọi chi tiết,

00:02:50.911 --> 00:02:54.663
chúng ta đã biết được các hoạt động
diễn ra tại nhiều phần của não bộ

00:02:54.663 --> 00:02:58.625
bằng cách nào đó phối hợp thực hiện
cái thực chất là một hoạt động phức tạp,

00:02:58.625 --> 00:03:02.120
bao gồm chức năng tri giác
và chức năng vận động,

00:03:02.120 --> 00:03:04.592
vừa đưa bạn đi đúng hướng
vừa di chuyển chân của bạn

00:03:04.592 --> 00:03:06.781
trong khi bạn còn đang suy nghĩ 
tối nay ăn gì.

00:03:06.781 --> 00:03:10.070
Nhưng có lẽ điều tuyệt vời nhất
ở chức năng não tự phát

00:03:10.070 --> 00:03:12.578
nằm ở một trong những hiện tượng 
kỳ bí nhất

00:03:12.578 --> 00:03:16.920
và ít được biết đến nhất 
của cơ thể con người: ngủ.

00:03:16.920 --> 00:03:20.036
Về đêm bạn có thể ngừng hoạt động,

00:03:20.036 --> 00:03:22.239
nhưng bộ não của bạn thì không hề.

00:03:22.239 --> 00:03:23.286
Khi bạn ngủ,

00:03:23.286 --> 00:03:28.264
các hoạt động tự phát tiếp diễn
càng ngày càng trở nên đồng bộ,

00:03:28.264 --> 00:03:32.623
và cuối cùng phát triển thành
các dao động thần kinh lớn và đồng điệu

00:03:32.623 --> 00:03:34.933
phủ kín não bộ của bạn.

00:03:34.933 --> 00:03:38.044
Sự chuyển tiếp sang một loại giấc ngủ
có nhịp điệu tổ chức hơn

00:03:38.044 --> 00:03:42.885
bắt đầu với một nhóm 
các dây thần kinh nằm tại vùng dưới đồi.

00:03:42.885 --> 00:03:44.588

Bất chấp số lượng nhỏ bé của mình,


00:03:44.588 --> 00:03:46.518
các dây thần kinh này có tác động to lớn

00:03:46.518 --> 00:03:51.097
trong việc tắt các vùng trên thân não
mà ban ngày vẫn giúp bạn tỉnh táo

00:03:51.097 --> 00:03:53.485
cho phép các bộ phận khác
như vỏ não và đồi thị,

00:03:53.485 --> 00:03:57.231
dần đi vào nhịp độ hoạt động
mặc định của mình.

00:03:57.231 --> 00:03:58.741
Chúng ta ngủ càng sâu,

00:03:58.741 --> 00:04:02.729
các nhịp vận động
càng đồng bộ hóa và chậm hơn.

00:04:02.729 --> 00:04:09.303
với giai đoạn ngủ sâu nhất diễn ra với
các sóng delta tần suất thấp, biên độ lớn

00:04:09.303 --> 00:04:12.562
Nhưng bất ngờ thay, giữa giai đoạn ngủ sâu
với bước sóng chậm này,

00:04:12.562 --> 00:04:15.564
các hoạt động tự phát
được đồng bộ hóa của bộ não

00:04:15.564 --> 00:04:19.129
liên tục chuyển hóa thành
các pha giật khác nhau

00:04:19.129 --> 00:04:21.417
chỉ xảy ra khi chúng ta thức.

00:04:21.417 --> 00:04:24.241
Giai đoạn ngủ này có tên là
giấc ngủ REM,

00:04:24.241 --> 00:04:28.516
khi mắt của chúng ta liên tục di chuyển 
qua lại trong khi chúng ta mơ.

00:04:28.516 --> 00:04:30.833
Các nhà thần kinh học
vẫn đang cố tìm câu trả lời

00:04:30.833 --> 00:04:33.413
cho nhiều câu hỏi quan trọng
xoay quanh giấc ngủ

00:04:33.413 --> 00:04:36.649
chẳng hạn như vai trò của nó trong việc 
phục hồi khả năng nhận thức,

00:04:36.649 --> 00:04:38.358
cân bằng nội môi tế bào,

00:04:38.358 --> 00:04:40.182
và tăng cường trí nhớ.

00:04:40.182 --> 00:04:41.953
Rộng hơn nữa, họ cũng đang tìm hiểu

00:04:41.953 --> 00:04:46.688
làm thế nào bộ não có thể hoàn thành được
nhiệm vụ phức tạp và quan trọng như vậy,

00:04:46.688 --> 00:04:51.137
như lái xe, hay thậm chí là hô hấp
mà chúng ta không hề hay biết.

00:04:51.137 --> 00:04:53.225
Nhưng tạm thời,
cho đến khi chúng ta có thể

00:04:53.225 --> 00:04:57.067
hiểu rõ hơn về phương thức hoạt động
của các chức năng tự phát của bộ não,

00:04:57.067 --> 00:05:00.154
chúng ta cần tự tán thưởng bộ não của mình

00:05:00.154 --> 00:05:02.276
vì nó thông minh hơn ta nghĩ rất nhiều.