1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Tôi sinh ra ở Den Bosch,

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
nơi mà họa sỹ Hieronymus Bosch đã lấy làm tên ông sau này.

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
Và tôi luôn luôn thích người họa sỹ này

4
00:00:07,000 --> 00:00:10,000
ông sống và làm việc ở thế kỷ 15

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
Và điều thú vị về ông liên quan đến đạo đức

6
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
là ông sống tại thời điểm nơi mà sự ảnh hưởng của tôn giáo đã suy tàn,

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
và tôi nghĩ rằng ông đã phần nào tự hỏi

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
điều gì sẽ xảy ra với xã hội

9
00:00:19,000 --> 00:00:22,000
nếu không còn tôn giáo hoặc có ít tôn giáo hơn.

10
00:00:22,000 --> 00:00:25,000
Và vì vậy, ông đã vẽ nên tác phẩm nổi tiếng này "The Garden of Earthly Delights" (tạm dịch "Khu vườn hưởng lạc trần tục")

11
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
mà một số người đã diễn giải rằng

12
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
nó miêu tả con người trước khi bị mắc tội tổ tông,

13
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
hay con người nếu không hề bị mắc tội tổ tông.

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
Và vì vậy nó khiến các bạn tự hỏi,

15
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta đã không nếm trái cấm của tri thức, như một cách nói,

16
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
và rằng chúng ta sẽ có kiểu đạo đức gì?

17
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
Nhiều năm sau đó, khi còn là một sinh viên,

18
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
tôi đã đến một khu vườn rất khác,

19
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
một vườn bách thú ở Arnhem

20
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
nơi mà chúng tôi nuôi giữ loài tinh tinh.

21
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
Đây là tôi thời còn trẻ với một chú tinh tinh con.

22
00:00:51,000 --> 00:00:54,000
(Cười)

23
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
Và ở đó tôi phát hiện ra rằng

24
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
loài tinh tinh rất đói quyền lực và tôi đã viết sách về điều này.

25
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
Lúc này trọng tâm trong nhiều nghiên cứu ở các loài động vật

26
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
là về tính bạo lực và sự cạnh tranh.

27
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
Tôi đã vẽ cả một bức tranh về vương quốc các loài động vật,

28
00:01:06,000 --> 00:01:08,000
và bao gồm cả loài người,

29
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
mà ở đó về cơ bản chúng ta là những kẻ cạnh trạnh,

30
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
chúng ta rất hung hăng,

31
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
chúng ta cơ bản đều vì lợi ích của bản thân.

32
00:01:15,000 --> 00:01:17,000
Đây là buổi ra mắt quyển sách của tôi

33
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
Tôi không chắc những chú tinh tinh sẽ đọc nó như thế nào,

34
00:01:19,000 --> 00:01:22,000
nhưng chắc chắc là chúng dường như rất có hứng thú với quyển sách.

35
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
Trong quá trình

36
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
thực hiện toàn bộ nghiên cứu về quyền lực và sự thống trị

37
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
tính bạo lực và vân vân,

38
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
tôi phát hiện ra rằng những con tinh tinh làm hòa với nhau sau khi đánh nhau.

39
00:01:33,000 --> 00:01:36,000
Và các bạn đang thấy đây là hai con đực mà trước đó chúng đã đánh nhau.

40
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
Chúng làm hòa với nhau trên một cái cây, và một con chìa tay ra với con còn lại.

41
00:01:39,000 --> 00:01:42,000
Và không lâu sau khi tôi chụp bức ảnh này, chúng cùng nhau đến rẽ nhánh của cái cây này

42
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
và rồi chúng hôn và ôm nhau.

43
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
Điều này rất thú vị

44
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
vì tại thời điểm mọi thứ đều về sự cạnh tranh và bạo lực,

45
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
thì điều này chẳng hợp lý chút nào.

46
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Điều quan trọng duy nhất là bạn thắng hay thua.

47
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Nhưng tại sao chúng lại làm hòa sau khi đánh nhau?

48
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Điều này chẳng hợp lý chút nào.

49
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
Đây là cách mà loài khỉ bonobo làm. Loài khỉ bonobo làm tất cả mọi thứ với việc giao phối.

50
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Và vì vậy chúng làm hòa với nhau bằng cách giao phối.

51
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
Nhưng về nguyên lý là như nhau.

52
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
Nguyên lý là bạn có

53
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
một mối quan hệ có giá trị

54
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
bị phá vỡ bởi mâu thuẫn,

55
00:02:10,000 --> 00:02:12,000
và bạn cần phải làm điều gì đó cho nó.

56
00:02:12,000 --> 00:02:14,000
Vì vậy cả bức tranh vương quốc động vật của tôi

57
00:02:14,000 --> 00:02:16,000
bao gồm cả loài người,

58
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
bắt đầu thay đổi từ lúc đó.

59
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
Chúng ta có hình ảnh này

60
00:02:20,000 --> 00:02:22,000
trong khoa học chính trị, kinh tế và nhân văn,

61
00:02:22,000 --> 00:02:24,000
triết học về một vấn đề là,

62
00:02:24,000 --> 00:02:26,000
"Man is a wolf to another man" (tạm dịch: người đối xử với người như lang sói)

63
00:02:26,000 --> 00:02:29,000
Và bản chất con người chúng ta thực sự xấu xa.

64
00:02:29,000 --> 00:02:32,000
Tôi nghĩ đây là một hình ảnh rất không công bằng cho loài sói.

65
00:02:32,000 --> 00:02:34,000
Loài sói xét cho cùng

66
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
là một loài động vật rất có tính hợp tác.

67
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Và đó là lý do vì sao nhiều người trong số các bạn nuôi chó ở nhà,

68
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
chó cũng có những đặc điểm tương tự như vậy.

69
00:02:40,000 --> 00:02:42,000
Và thật không công bằng đối với con người,

70
00:02:42,000 --> 00:02:46,000
bởi vì loài người thực sự có tính hợp tác và đồng cảm hơn nhiều

71
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
so với những ghi nhận.

72
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
Do đó tôi bắt đầu quan tâm nhiều hơn về những vấn đề đó

73
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
và nghiên cứu về điều này ở các loài động vật khác.

74
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
Đây là những cột trụ đạo đức.

75
00:02:54,000 --> 00:02:58,000
Nếu các bạn hỏi bất kỳ ai "Đạo đức dựa trên điều gì?"

76
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
đây là hai yếu tố luôn luôn được trả lời.

77
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
Một là tính tương hỗ,

78
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
và đi kèm với nó công lý và tính công bằng.

79
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
Và điều còn lại là sự đồng cảm và tình thương.

80
00:03:07,000 --> 00:03:10,000
Và đạo đức con người còn hơn cả điều này,

81
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
nhưng nếu bạn loại bỏ hai cột trụ này,

82
00:03:12,000 --> 00:03:14,000
tôi nghĩ sẽ không còn lại nhiều.

83
00:03:14,000 --> 00:03:16,000
Và vì vậy chúng hoàn toàn là cần thiết.

84
00:03:16,000 --> 00:03:18,000
Để tôi cho các bạn một vài ví dụ ở đây.

85
00:03:18,000 --> 00:03:20,000
Đây là một đoạn phim rất lâu từ Trung tâm nghiên cứu Động vật linh trưởng khu vực Yerkeys

86
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
nơi họ huấn luyện loài tinh tinh biết hợp tác.

87
00:03:23,000 --> 00:03:26,000
Và đây là vào cách đây khoảng một trăm năm về trước

88
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
chúng ta đã thực hiện một cuộc thí nghiệm về sự hợp tác.

89
00:03:29,000 --> 00:03:32,000
Các bạn có ở đây hai con tinh tinh trưởng thành, chúng có một cái hộp,

90
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
và cái hộp này quá nặng để một con có thể kéo được.

91
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
Và dĩ nhiên là có thức ăn trong chiếc hộp này.

92
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Nếu không thì chúng sẽ không cố gắng kéo nó.

93
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Và vì vậy chúng đang mang cái hộp lại.

94
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Bạn có thể thấy là chúng thực hiện rất nhịp nhàng.

95
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Bạn có thể thấy là chúng làm việc cùng nhau, kéo chiếc hộp vào cùng một lúc.

96
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
Đây thực sự là một sự tiến bộ lớn so với các loài động vật khác

97
00:03:49,000 --> 00:03:51,000
, những loài mà không thể làm được điều này.

98
00:03:51,000 --> 00:03:53,000
Và bây giờ bạn sẽ thấy một hình ảnh thú vị hơn,

99
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
vì lúc này một trong hai con tinh tinh đã được cho ăn.

100
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
Vì thế nó không còn thực sự hứng thú

101
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
vào nhiệm vụ này nữa.

102
00:04:01,000 --> 00:04:04,000
(Cười)

103
00:04:08,000 --> 00:04:13,000
(Cười)

104
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
(Cười)

105
00:04:35,000 --> 00:04:38,000
Hãy xem chuyện gì sẽ xảy ra vào cuối đoạn phim.

106
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
(Cười)

107
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
Nó, trên cơ bản, lấy hết tất cả mọi thứ.

108
00:04:54,000 --> 00:04:57,000
(Cười)

109
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
Có hai phần thú vị về điều này.

110
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
Một là con tinh tinh bên phải

111
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
hoàn toàn nhận thức được rằng nó cần một cộng sự --

112
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
đây là một nhận thức hoàn chỉnh về nhu cầu hợp tác.

113
00:05:05,000 --> 00:05:08,000
Thứ hai là một cộng sự sẵn sàng làm việc

114
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
mặc dù nó không quan tâm đến thức ăn.

115
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
Tại sao lại như vậy? Điều này có thể làm được với nguyên tắc tương hỗ.

116
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
Thực sự có rất nhiều bằng chứng ở các loài linh trưởng và động vật khác

117
00:05:15,000 --> 00:05:17,000
rằng chúng trả ơn nhau.

118
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
Như vậy nó sẽ được trả ơn

119
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
ở một lúc nào đó trong tương lai.

120
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Và đó là cách mà tất cả điều này hoạt động.

121
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
Chúng tôi thực hiện thí nghiệm tương tự đối với loài voi.

122
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
Đối với voi, thật nguy hiểm khi làm việc với loài voi.

123
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
Một vấn đề khác với loài voi

124
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
là bạn không thể làm một dụng cụ

125
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
mà quá nặng đối với một con voi.

126
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
Bây giờ bạn có thể làm được nó,

127
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
nhưng tôi nghĩ đó sẽ là một dụng cụ khá là mỏng manh

128
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
Và đây là những gì chúng tôi đã làm trong trường hợp đó --

129
00:05:40,000 --> 00:05:43,000
chúng tôi thực hiện những nghiên cứu này ở Thái Lan cho Josh Plotnik --

130
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
chúng tôi có một dụng cụ mà bao quanh là một sợi dây thừng, một sợi dây thừng đơn

131
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Và nếu bạn kéo đầu này của sợi dây,

132
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
thì nó biến mất ở đầu bên kia.

133
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
Vì vậy hai con voi này cần phải nhấc sợi dây thừng lên cùng một lúc và kéo.

134
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
Nếu không thì sẽ chẳng có điều gì xảy ra

135
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
và sợi dây thừng biến mất.

136
00:05:57,000 --> 00:05:59,000
Và ở đoạn băng đầu tiên bạn sẽ thấy

137
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
rằng hai con voi này đều được thả

138
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
đến chỗ dụng cụ.

139
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
Dụng cụ này ở bên trái và có thức ăn trên đó.

140
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
Và vì vậy chúng cùng đi và cùng đến,

141
00:06:09,000 --> 00:06:11,000
chúng nhấc dây thừng lên cùng lúc và cùng nhau kéo.

142
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
Điều này thực sự khá là đơn giản so với chúng.

143
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
Đây là chúng.

144
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Và đây là cách mà chúng thực hiện nó.

145
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
Nhưng bây giờ chúng tôi sẽ làm nó khó hơn.

146
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
Vì mục đích chính của thí nghiệm này

147
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
là để xem chúng hiểu về việc hợp tác như thế nào.

148
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
LIệu chúng có hiểu việc đó tốt như loài tinh tinh không, chẳng hạn?

149
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
Và vì vậy điều mà chúng tôi thực hiện ở bước tiếp theo

150
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
là thả một con voi trước con còn lại

151
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
và con voi này cần phải đủ thông minh

152
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
để đứng ở đó đợi mà không kéo sợi dây --

153
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
vì nếu nó kéo một đầu sợi dây thì sợi dây sẽ biến mất và thí nghiệm coi như xong.

154
00:06:46,000 --> 00:06:48,000
Giờ đây, con voi này làm một điều không hợp pháp

155
00:06:48,000 --> 00:06:50,000
mà chúng tôi đã không hề dạy cho nó.

156
00:06:50,000 --> 00:06:52,000
Nhưng đã cho thấy được nó hiểu việc này như thế nào

157
00:06:52,000 --> 00:06:55,000
vì nó đặt bàn chân to của nó lên sợi dây thừng,

158
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
đứng trên sợi dây và ở đó đợi con còn lại,

159
00:06:57,000 --> 00:07:00,000
và rồi con còn lại sẽ thực hiện tất cả công việc cho nó.

160
00:07:00,000 --> 00:07:03,000
Vì vậy chúng tôi gọi nó là ăn chực.

161
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
(Cười)

162
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
Nhưng điều này cho thấy loài voi thông minh như thế nào.

163
00:07:08,000 --> 00:07:11,000
Chúng phát triển một vài kỹ năng thay thế như thế này

164
00:07:11,000 --> 00:07:14,000
mà chúng tôi không nhất thiết phải chấp nhận.

165
00:07:14,000 --> 00:07:19,000
Con voi còn lại bây giờ đang tiến đến

166
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
và sẽ kéo sợi dây.

167
00:07:38,000 --> 00:07:41,000
Bây giờ hãy xem con còn lại. Dĩ nhiên là con kia không quên ăn thức ăn.

168
00:07:41,000 --> 00:07:45,000
(Cười)

169
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
Đó gọi là sự hợp tác, hỗ trợ.

170
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
Bây giờ là về sự đồng cảm.

171
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Sự đồng cảm là chủ đề chính của tôi tại thời điểm nghiên cứu.

172
00:07:51,000 --> 00:07:53,000
Và sự đồng cảm có hai loại phẩm chất.

173
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
Một là sự hiểu biết về nó. Đây chỉ là một định nghĩa thông thường:

174
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
khả năng hiểu và chia sẻ với cảm xúc của người khác.

175
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
Và hai là phần xúc cảm.

176
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
Vì vậy về cơ bản sự đồng cảm có hai kênh.

177
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
Một là kênh cơ thể.

178
00:08:04,000 --> 00:08:06,000
Nếu bạn nói chuyện với một người nào đó đang buồn,

179
00:08:06,000 --> 00:08:09,000
bạn sẽ nhận thấy sự biểu lộ tâm trạng buồn và một cử chỉ buồn,

180
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
và trước khi bạn biết điều đó thì bạn đã cảm thấy buồn.

181
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
Và đó phần nào là kênh cơ thể của sự đồng cảm về cảm xúc,

182
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
khả năng mà nhiều loài động vật có được.

183
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
Chú chó nhà các bạn cũng có khả năng này.

184
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
Đó thực sự là lý do vì sao người ta nuôi các động vật có vú ở trong nhà

185
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
chứ không phải rùa hay rắn hay một loài nào khác tương tự

186
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
mà không có kiểu đồng cảm đó.

187
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Và thứ hai, đó là kênh nhận thức,

188
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
là việc bạn có thể hiểu quan điểm của người khác.

189
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
Và điều này thì hạn chế hơn.

190
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Chỉ có một số ít loài động vật có khả năng này -- Tôi nghĩ voi và tinh tinh có thể làm điều này --

191
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
nhưng chỉ có một số ít động vật có khả năng như thế.

192
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
Sự đồng bộ hóa,

193
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
một phần của toàn bộ cơ chế đồng cảm

194
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
là một điều rất cổ xưa trong thế giới loài vật.

195
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
Và ở loài người dĩ nhiên chúng ta có thể nghiên cứu điều đó

196
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
thông qua việc ngáp lây lan.

197
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
Con người ngáp khi những người khác ngáp.

198
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
Và nó có liên quan đến sự đồng cảm.

199
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
Nó kích hoạt những khu vực giống nhau trong não.

200
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
Cũng như vậy, chúng ta biết rằng người mà hay bị ngáp lây

201
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
thì rất đồng cảm.

202
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
Những người có vấn đề với sự đồng cảm, như là trẻ em bị chứng tự kỷ

203
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
họ không có khă năng ngáp lây lan.

204
00:08:59,000 --> 00:09:01,000
Và vì thế chúng có liên quan với nhau.

205
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
Và chúng tôi nghiên cứu vấn đề này ở loài tinh tinh bằng cách cho chúng thấy cái đầu hoạt hình.

206
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
Đó là những gì các bạn nhìn thấy ở bên trên phía trái

207
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
là một cái đầu hoạt hình đang ngáp.

208
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
Và có một con tinh tinh đang xem hoạt động này,

209
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
một con tinh tinh thật đang xem qua màn ảnh máy tính

210
00:09:13,000 --> 00:09:16,000
mà trên đó chúng tôi cho chạy hình ảnh động này.

211
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
(Cười)

212
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
Ngáp lây lan

213
00:09:24,000 --> 00:09:26,000
, các bạn có thể đều đã quen với việc này --

214
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
và có thể bạn cũng sẽ bắt đầu ngáp sớm thôi --

215
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
là điều gì đó mà bạn có thể chia sẻ với các loài động vật khác.

216
00:09:32,000 --> 00:09:35,000
Và nó liên quan đến toàn bộ kênh cơ thể của sự đồng bộ hóa

217
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
là nền tảng cho sự đồng cảm

218
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
và điều này cơ bản rất phổ biến ở các loài động vật có vú.

219
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
Bây giờ chúng ta sẽ nghiên cứu những thể hiện phức tạp hơn. Đó là sự an ủi.

220
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Đây là một con tinh tinh đực vừa thua trận và nó đang la hét,

221
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
và một con tinh tinh nhỏ khác đến và đặt một cánh tay vòng qua con tinh tinh đực này

222
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
và an ủi nó.

223
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Đó là sự an ủi. Nó rất giống với sự an ủi ở con người.

224
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
Và hành vi an ủi,

225
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
được điều khiển bởi sự đồng cảm.

226
00:09:58,000 --> 00:10:01,000
Thực sự thì phương pháp nghiên cứu sự đồng cảm ở trẻ em

227
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
là hướng dẫn một thành viên trong gia đình hành động như đang thất vọng

228
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
và rồi chúng thấy những gì mà đứa trẻ nhỏ làm.

229
00:10:05,000 --> 00:10:07,000
Và vì thế nó liên quan đến sự đồng cảm,

230
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
và đó là những biểu hiện mà chúng ta thấy.

231
00:10:10,000 --> 00:10:13,000
Gần đây chúng tôi cũng đã công bố một thí nghiệm mà các bạn có thể đã nghe nói đến.

232
00:10:13,000 --> 00:10:16,000
Đó là về lòng vị tha và loài tinh tinh

233
00:10:16,000 --> 00:10:18,000
mà câu hỏi đặt ra ở đó là, tinh tinh có quan tâm đến

234
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
lợi ích của ai đó khác hay không?

235
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
Và qua hàng thế kỷ, người ta cho rằng

236
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
chỉ có duy nhất loài người có thể làm được điều đó,

237
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
chỉ có duy nhất con người quan tâm đến lợi ích của một ai đó khác.

238
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
Chúng tôi đã thực hiện một thí nghiệm rất đơn giản.

239
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
Chúng tôi làm điều này trên loài tinh tinh sống ở Lawrnceville,

240
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
ở trạm thực địa Yerkes.

241
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
Và đó là cách chúng sống.

242
00:10:36,000 --> 00:10:39,000
Chúng tôi mang chúng đến một căn phòng và thực hiện thí nghiệm với chúng.

243
00:10:39,000 --> 00:10:41,000
Trong trường hợp này, chúng tôi để hai con tinh tinh kế bên nhau.

244
00:10:41,000 --> 00:10:44,000
và một con có một giỏ đầy token, và những token này có ý nghĩa khác nhau.

245
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
Một loại token nghĩa là chỉ cho duy nhất con tinh tinh đã thực hiện lựa chọn được ăn,

246
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
loại token còn lại là cho ăn cả hai.

247
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
Đây là nghiên cứu chúng tôi đã làm với Vicky Horner.

248
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
Và bạn có ở đây token với hai màu khác nhau.

249
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
Chúng có một giỏ đầy token

250
00:10:57,000 --> 00:11:00,000
và chúng phải chọn một trong số 2 màu.

251
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
Các bạn sẽ thấy chúng sẽ hành xử như thế nào.

252
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
Nếu con tinh tinh này có một sự lựa chọn ích kỷ

253
00:11:06,000 --> 00:11:09,000
trong trường hợp này là chọn lấy token màu đỏ

254
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
nó cần phải đưa token cho chúng tôi.

255
00:11:11,000 --> 00:11:14,000
Chúng tôi sẽ lấy token và đặt trên bàn nơi để hai phần thưởng thức ăn,

256
00:11:14,000 --> 00:11:17,000
nhưng trong trường hợp này chỉ có con bên phải có thức ăn.

257
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
Con bên trái bỏ đi vì nó đã biết

258
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
rằng thí nghiệm này không có lợi cho nó.

259
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Tiếp theo con tinh tinh lựa chọn token "ủng hộ xã hội".

260
00:11:24,000 --> 00:11:27,000
Con tinh tinh thực hiện lựa chọn -- phần thú vị là ở đây --

261
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
đối với con thực hiện lựa chọn,

262
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
điều này thực sự không quan trọng.

263
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
Nó đưa cho chúng tôi token "ủng hộ xã hội" và cả hai con đều được ăn.

264
00:11:34,000 --> 00:11:37,000
Con thực hiện lựa chọn luôn nhận được thức ăn.

265
00:11:37,000 --> 00:11:39,000
Vì vậy điều này thực sự không quan trọng.

266
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
Và vì vậy, nó thực sự chỉ cần lựa chọn ngẫu nhiên.

267
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
Nhưng điều mà chúng tôi nhận thấy là

268
00:11:43,000 --> 00:11:45,000
phần lớn chúng chọn những token mang ý nghĩa ủng hộ tính xã hội.

269
00:11:45,000 --> 00:11:48,000
Đây là hàng 50% thể hiện ước tính ngẫu nhiên.

270
00:11:48,000 --> 00:11:51,000
Và đặc biệt nếu con cộng sự gây chú ý, chúng sẽ chọn nhiều hơn.

271
00:11:51,000 --> 00:11:54,000
và nếu con cộng sự gây áp lực đối với chúng --

272
00:11:54,000 --> 00:11:57,000
nếu con cộng sự bắt đầu phun nước và uy hiếp chúng --

273
00:11:57,000 --> 00:12:00,000
thì lựa chọn sẽ giảm.

274
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
Như thể là chúng nói,

275
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
"Nếu bạn không cư xử cho phải phép thì hôm nay tôi sẽ không ủng hộ bạn đâu."

276
00:12:04,000 --> 00:12:06,000
Và đây là những gì xảy ra khi không có con cộng sự,

277
00:12:06,000 --> 00:12:08,000
khi không có con cộng sự ngồi ở đó.

278
00:12:08,000 --> 00:12:10,000
Và vì vậy chúng tôi nhận thấy rằng những con tinh tinh có quan tâm

279
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
đến lợi ích của ai đó --

280
00:12:12,000 --> 00:12:15,000
đặc biệt khi đó là những thành viên trong nhóm của chúng.

281
00:12:15,000 --> 00:12:18,000
Và thí nghiệm cuối cùng mà tôi muốn đề cập đến

282
00:12:18,000 --> 00:12:20,000
là nghiên cứu của chúng tôi về sự công bằng.

283
00:12:20,000 --> 00:12:23,000
Thí nghiệm này đã trở nên rất nổi tiếng.

284
00:12:23,000 --> 00:12:25,000
Và hiện tại đang được nhân rộng hơn nữa,

285
00:12:25,000 --> 00:12:27,000
vì sau khi chúng tôi thực hiện thí nghiệm này cách đây khoảng 10 năm trước,

286
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
nó đã trở nên rất nổi tiếng.

287
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
Ban đầu chúng tôi thực hiện thí nghiệm này với loài khỉ mũ.

288
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
Tôi sẽ cho các bạn thấy thí nghiệm đầu tiên mà chúng tôi đã tiến hành.

289
00:12:34,000 --> 00:12:37,000
Bây giờ nó được thực hiện với loài chó và chim

290
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
và tinh tinh.

291
00:12:39,000 --> 00:12:43,000
Nhưng cùng với Sarah Brosnan, chúng tôi đã bắt đầu với loài khỉ mũ.

292
00:12:43,000 --> 00:12:45,000
Và để thực hiện,

293
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
chúng tôi đặt hai con khỉ mũ ngồi kế bên nhau.

294
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
Một lần nữa, loài động vật này, chúng sinh sống theo bầy đàn, và chúng biết nhau.

295
00:12:49,000 --> 00:12:52,000
Chúng tôi tách chúng ra khỏi nhóm và mang chúng đến phòng thử nghiệm.

296
00:12:52,000 --> 00:12:54,000
Và có một nhiệm vụ rất đơn giản

297
00:12:54,000 --> 00:12:56,000
mà chúng phải thực hiện.

298
00:12:56,000 --> 00:12:59,000
Ở nhiệm vụ này, nếu bạn đưa cho cả hai con dưa leo

299
00:12:59,000 --> 00:13:01,000
hai con khỉ mũ ngồi kế bên nhau này,

300
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
sẵn sàng làm điều này 25 lần liên tiếp.

301
00:13:03,000 --> 00:13:07,000
Mặc dù thực sự thì dưa leo chỉ có nước, theo quan điểm của tôi,

302
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
nhưng dưa leo thì hoàn toàn ổn với chúng.

303
00:13:10,000 --> 00:13:13,000
Nếu các bạn đưa nho cho một con --

304
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
thức ăn yêu thích của loài khỉ mũ

305
00:13:15,000 --> 00:13:18,000
tương ứng chính xác với mức giá trong siêu thị --

306
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
và nếu bạn đưa cho chúng nho -- loại thức ăn ngon gấp nhiều lần --

307
00:13:21,000 --> 00:13:24,000
thì bạn sẽ tạo ra sự không công bằng giữa chúng.

308
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
Và đó là thí nghiệm mà chúng tôi đã thực hiện.

309
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
Gần đây chúng tôi ghi hình thí nghiệm này với những con khỉ mới chưa bao giờ thực hiện nhiệm vụ kể trên,

310
00:13:29,000 --> 00:13:31,000
với ý nghĩ rằng có thể chúng sẽ phản ứng mạnh hơn,

311
00:13:31,000 --> 00:13:33,000
và hóa ra là đúng như vậy.

312
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Con khỉ bên trái là con nhận được dưa leo

313
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
Con khỉ bên phải là con nhận được nho.

314
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
Con khỉ nhận được dưa leo

315
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
nhận thấy rằng miếng dưa leo đầu tiên là hoàn toàn ổn.

316
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
Nó ăn miếng đầu tiên.

317
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
Rồi nó thấy con kia nhận được nho, và các bạn sẽ thấy điều gì xảy ra.

318
00:13:48,000 --> 00:13:51,000
Nó đưa cho chúng tôi viên đá. Đó là nhiệm vụ.

319
00:13:51,000 --> 00:13:54,000
Và chúng tôi đưa cho nó một miếng dưa leo và nó ăn.

320
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
Con kia cần phải đưa cho chúng tôi một viên đá.

321
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Và đó là những gì nó làm.

322
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
Nó lấy nho rồi ăn.

323
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
Con kia thấy điều đó.

324
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
Nó đưa cho chúng tôi viên đá.

325
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
nhận được, lại một lần nữa, dưa leo

326
00:14:12,000 --> 00:14:27,000
(Cười)

327
00:14:27,000 --> 00:14:30,000
Nó thử ném viên đá vào tường.

328
00:14:30,000 --> 00:14:32,000
Nó cần đưa viên đá cho chúng tôi.

329
00:14:32,000 --> 00:14:35,000
Và nó nhận được dưa leo tiếp.

330
00:14:37,000 --> 00:14:41,000
(Cười)

331
00:14:43,000 --> 00:14:47,000
Đây cơ bản là sự phản đối Wall Street mà bạn thấy ở đây.

332
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
(Cười)

333
00:14:50,000 --> 00:14:53,000
(Vỗ tay)

334
00:14:53,000 --> 00:14:55,000
Để tôi kể cho các bạn nghe --

335
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
Tôi vẫn còn hai phút nữa và cho phép tôi kể cho các bạn nghe một câu chuyện vui.

336
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
Nghiên cứu này đã trở nên rất nổi tiếng

337
00:14:59,000 --> 00:15:01,000
và chúng tôi nhận được rất nhiều ý kiến,

338
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
đặc biệt là từ các nhà nhân chủng học, các nhà kinh tế,

339
00:15:03,000 --> 00:15:05,000
và các triết gia.

340
00:15:05,000 --> 00:15:07,000
Họ không thích thí nghiệm này chút nào.

341
00:15:07,000 --> 00:15:10,000
Vì họ đã định trong đầu mình rằng, tôi tin,

342
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
rằng sự công bằng là một vấn đề rất phức tạp

343
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
và rằng động vật không thể có khả năng này.

344
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
Và một nhà triết học thậm chí viết cho chúng tôi rằng

345
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
loài khỉ không thể nào có tính công bằng được.

346
00:15:19,000 --> 00:15:22,000
vì tính công bằng chỉ được phát hiện trong Cách Mạng Pháp.

347
00:15:22,000 --> 00:15:24,000
(Cười)

348
00:15:24,000 --> 00:15:27,000
Một người khác đã viết cả một chương

349
00:15:27,000 --> 00:15:31,000
nói rằng anh ta tin rằng phải có cái gì đó liên quan đến sự công bằng

350
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
nếu con khỉ nhận được nho từ chối lấy nho.

351
00:15:33,000 --> 00:15:35,000
Điều thú vị là Sarah Brosnan

352
00:15:35,000 --> 00:15:37,000
người thực hiện thí nghiệm này với loài tinh tinh,

353
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
đã kết hợp một cặp tinh tinh

354
00:15:39,000 --> 00:15:42,000
mà, con tinh tinh nhận được nho thực sự sẽ từ chối lấy nho

355
00:15:42,000 --> 00:15:44,000
cho đến khi con kia cũng nhận được nho.

356
00:15:44,000 --> 00:15:47,000
Vì vậy, chúng ta đang tiến rất gần đến với tính công bằng ở loài người.

357
00:15:47,000 --> 00:15:51,000
Và tôi nghĩ rằng các nhà triết học cần suy nghĩ lại triết lý của họ một chút.

358
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
Thế nên cho phép tôi được tóm tắt lại.

359
00:15:53,000 --> 00:15:55,000
Tôi tin rằng có một sự tiến hóa về đạo đức.

360
00:15:55,000 --> 00:15:57,000
Tôi nghĩ rằng đạo đức còn to lớn hơn nhiều những gì mà tôi đã nói,

361
00:15:57,000 --> 00:16:00,000
nhưng sẽ không thể nếu thiếu những yếu tố

362
00:16:00,000 --> 00:16:02,000
mà chúng ta thấy ở những loài động vật linh trưởng khác

363
00:16:02,000 --> 00:16:04,000
đó chính là sự đồng cảm và an ủi,

364
00:16:04,000 --> 00:16:07,000
xu hướng ủng hộ xã hội, sự tương hỗ và tính công bằng.

365
00:16:07,000 --> 00:16:10,000
Và vì vậy chúng tôi nghiên cứu về những vấn đề đặc biệt này

366
00:16:10,000 --> 00:16:13,000
để thấy rằng chúng ta có thể tạo ra một nền đạo đức từ dưới lên, có thể nói như vậy,

367
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
không nhất thiết phải có liên hệ đến Chúa trời và tôn giáo,

368
00:16:15,000 --> 00:16:18,000
và để thấy làm thế nào mà chúng ta có thể có một sự tiến hóa về đạo đức.

369
00:16:18,000 --> 00:16:21,000
Cảm ơn các bạn đã chú ý lắng nghe.

370
00:16:21,000 --> 00:16:30,000
(Vỗ tay)