WEBVTT

00:00:07.069 --> 00:00:10.558
Хэрвээ та Мари Кюригийн гар бичмэлийг 
харахыг хүсвэл

00:00:10.558 --> 00:00:13.409
өргөдөл гаргаж, цацраг идэвхит туяанаас
хамгаалахын тулд

00:00:13.409 --> 00:00:16.718
хамгаалалтын хувцас өмсөх ёстой.

00:00:16.718 --> 00:00:21.187
Хатагтай Кюригийн цогцос ч хүртэл
зэсээр бүрсэн авсанд

00:00:21.187 --> 00:00:24.052
түүний судалгааны үндэс, магадгүй үхлийн
шалтгаан нь болсон

00:00:24.052 --> 00:00:27.858
цацраг идэвхийг нь хадгалдаг.

00:00:27.858 --> 00:00:31.078
Оросын эзэмшил дэх Польш улсын
Варшав хотод өссөн

00:00:31.078 --> 00:00:34.671
анх Мари Склодовска гэх
нэртэй байсан тэрээр

00:00:34.671 --> 00:00:38.868
гайхалтай сайн сурагч байсан ч
хэцүү бэрхшээлүүдтэй нүүр тулжээ.

00:00:38.868 --> 00:00:42.498
Эмэгтэй хүн болохоор
дээд боловсрол эзэмшихийг нь

00:00:42.498 --> 00:00:44.519
хориглосныг эсэргүүцэн

00:00:44.519 --> 00:00:47.479
Польш хүүхдүүдэд нууцаар
боловсрол олгодог

00:00:47.479 --> 00:00:52.859
Флоутинг их сургуульд орсон юм.

00:00:52.859 --> 00:00:55.679
Багш, хүмүүжүүлэгчээр ажиллан мөнгө
хуримтлуулснаар

00:00:55.679 --> 00:01:00.549
Парис руу нүүж алдартай
Сорбонн Их Сургуульд сурах болов.

00:01:00.549 --> 00:01:03.660
Тэнд Мари физик болон математикийн
зэрэг хамгаалсан бөгөөд

00:01:03.660 --> 00:01:05.940
ихэнхдээ талх цайгаар амьдарч,

00:01:05.940 --> 00:01:09.010
заримдаа хэт өлссөнөөсөө болж
ухаан алддаг байжээ.

00:01:09.010 --> 00:01:11.840
Парист байхдаа
физикч Пиер Кюритэй танилцан

00:01:11.840 --> 00:01:15.099
лаборатори болон сэтгэл зүрхээ
хуваалцах болжээ.

00:01:15.099 --> 00:01:17.620
Гэхдээ Мари Польш руу
буцахыг хүссээр байв.

00:01:17.620 --> 00:01:19.239
Варшавт эргэн ирээд

00:01:19.239 --> 00:01:21.879
эмэгтэй хүнд судалгааны ажил олох нь

00:01:21.879 --> 00:01:23.620
хэцүү хэвээр байгааг ойлгожээ.

00:01:23.620 --> 00:01:25.020
Бүх зүйл ингэж дууссангүй.

00:01:25.020 --> 00:01:27.401
Парист түүнийг хүлээн суусан
Пиер дээр эргэн ирж

00:01:27.401 --> 00:01:31.141
удалгүй гэрлэн, гайхалтай
шинжлэх ухааны баг боллоо.

00:01:31.141 --> 00:01:35.119
Өөр нэгэн физикчийн ажил Мари Кюригийн 
сонирхлыг татсан нь

00:01:35.119 --> 00:01:41.181
1896 онд Анри Беккерель, уран гэх элемент
гэрэл зургийн хальстай урвалд орж

00:01:41.181 --> 00:01:47.070
рентген туяа мэт цацраг 
ялгаруулдгийг нээсэн байв.

00:01:47.070 --> 00:01:51.551
Кюри удалгүй тори элемент ч 
мөн төстэй цацраг ялгаруулдгийг олжээ.

00:01:51.551 --> 00:01:55.001
Хамгийн гол нь цацрагийн хэмжээ нь зөвхөн

00:01:55.001 --> 00:01:57.262
элементийн хэмжээнээс хамаарч байсан ба

00:01:57.262 --> 00:02:00.781
үүнд нь физик эсвэл химийн
өөрчлөлт нөлөөлсөнгүй.

00:02:00.781 --> 00:02:04.492
Энэ нь цацраг туяа элементийн атомаас

00:02:04.492 --> 00:02:07.371
ялгарч байна гэсэн дүгнэлтэнд хүргэв.

00:02:07.371 --> 00:02:08.663
Энэхүү санаа нь атомуудыг

00:02:08.663 --> 00:02:14.041
хуваагдашгүй биет гэх онолыг
няцаахад тусалсан юм.

00:02:14.041 --> 00:02:18.442
Дараагаар нь, маш их цацраг идэвхит
төмөрлөг болох ураны давирхайг судалж

00:02:18.442 --> 00:02:23.914
уран нь дангаараа бүх цацраг туяаг 
ялгаруулахгүй байгааг анзаарчээ.

00:02:23.914 --> 00:02:28.524
Тэгэхээр өөр цацраг идэвхит бодисууд
нөлөөлж байв уу?

00:02:28.524 --> 00:02:32.455
1898 онд тэд хоёр шинэ элемент нээсэн нь

00:02:32.455 --> 00:02:35.407
Маригийн төрсөн нутаг
Польшийг илэрхийлсэн поли,

00:02:35.407 --> 00:02:38.433
Латинаар цацраг гэсэн
утгатай ради байв.

00:02:38.433 --> 00:02:42.384
Тэд мөн радио идэвхит чанар гэх 
нэр томъёог санаачилсан.

00:02:42.384 --> 00:02:46.455
1902 он гэхэд тэд нэлээд хэдэн тонн ураны

00:02:46.455 --> 00:02:50.627
давирхайнаас 0.1 грамм цэвэр
ради хлорид давс гаргаж авсан ба

00:02:50.637 --> 00:02:53.536
энэ нь тухайн үедээ 
гайхалтай явдал байлаа.

00:02:53.536 --> 00:02:56.476
Тухайн оны сүүлээр Пиер Кюри
болон Анри Беккерель нар

00:02:56.476 --> 00:02:59.336
физикийн салбарын Нобелийн
шагналд нэр дэвшсэн ч

00:02:59.336 --> 00:03:01.105
Мариг орхисон байлаа.

00:03:01.105 --> 00:03:04.767
Пиер эхнэрийнхээ зүй ёсны
эрхийн талаар саналаа илэрхийлэн

00:03:04.767 --> 00:03:11.226
1903 оны Нобелийн шагналыг эхнэр, нөхөр
Кюри болон Беккерель нар хамтдаа хүртэж,

00:03:11.226 --> 00:03:16.116
ингэснээр Мари анхны Нобелийн шагнал
хүртсэн эмэгтэй болсон байна.

00:03:16.116 --> 00:03:20.047
Сайн санхүүжилт болон өндөр нэр хүндийг
олсон Кюригийнхэн шаргуу ажиллаж байв.

00:03:20.047 --> 00:03:24.686
Гэвч уй гашуу тохиож 1906 онд
Пиер хөл үймээнтэй замаар гарч явахдаа

00:03:24.686 --> 00:03:27.037
морин тэрэгт дайруулж нас баржээ.

00:03:27.037 --> 00:03:29.887
Гутралд орсон Мари бүх анхаарлаа 
судалгаандаа төвлөрүүлж,

00:03:29.887 --> 00:03:32.816
Пиерийн оронд Сорбоннд багшилснаар

00:03:32.816 --> 00:03:36.057
сургуулийн анхны эмэгтэй профессор болжээ.

00:03:36.057 --> 00:03:38.356
Түүний бие даасан ажил үр өгөөжтэй байлаа.

00:03:38.356 --> 00:03:40.728
1911 онд тэр дахин
Нобелийн шагнал хүртсэн ба

00:03:40.728 --> 00:03:44.867
энэ удаад өмнөх ради, поли элементүүдийг
олж нээн цэвэр ради

00:03:44.867 --> 00:03:49.348
гарган авсанд нь химийн салбарт өгчээ.

00:03:49.348 --> 00:03:51.527
Энэ нь түүнийг анхны бөгөөд одоог хүртэлх

00:03:51.527 --> 00:03:56.368
Нобелийн шагналыг хоёр өөр салбарт 
авсан цорын ганц хүн болгожээ.

00:03:56.368 --> 00:03:58.959
Профессор Кюри нээлтүүдээ ашиглан

00:03:58.959 --> 00:04:02.218
анагаахын салбарын шинжилгээ, 
эмчилгээг өөрчилсөн.

00:04:02.218 --> 00:04:05.567
Дэлхийн Нэгдүгээр Дайны үеэр 
хөдөлгөөнт рентген аппаратууд бүтээж,

00:04:05.567 --> 00:04:08.779
цацраг идэвхийн хорт хавдарт 
үзүүлэх нөлөөг нь судалсан.

00:04:08.779 --> 00:04:12.768
Гэвч эдгээр ач тус нь том
золиостойгоор ирсэн юм.

00:04:12.768 --> 00:04:15.979
Кюри 1934 онд ясны чөмөгний
өвчнөөс болж нас барсан ба

00:04:15.979 --> 00:04:19.679
үүнийг цацраг идэвхит бодистой ажиллаж
байсантай нь одоо ч холбож үздэг.

00:04:19.679 --> 00:04:22.764
Мари Кюригийн судалгаа нь

00:04:22.764 --> 00:04:26.016
бидний хими, физикийн
ойлголтын суурь болж,

00:04:26.016 --> 00:04:31.319
хавдар судлал, технологи,
анагаах ухаан, цөмийн физик

00:04:31.319 --> 00:04:33.423
гэх мэт салбаруудын эхлэлийг тавьж өгчээ.

00:04:33.423 --> 00:04:37.334
Үр дүн нь сайн, муу аль нь ч байсан, 
түүний цацраг идэвхийн нээлтүүд

00:04:37.339 --> 00:04:41.339
шинэ эринг эхлүүлж, шинжлэх ухааны
зарим гайхалтай нууцуудыг нээсэн юм.