1
00:00:06,539 --> 00:00:09,958
Prostor je: ono gde se nešto dešava.

2
00:00:09,958 --> 00:00:12,575
Vreme je: ono kada se nešto dešava.

3
00:00:12,575 --> 00:00:14,324
Možemo izmeriti gde se nešto nalazi

4
00:00:14,324 --> 00:00:15,658
i kada se nešto dešava,

5
00:00:15,658 --> 00:00:17,157
ali u modernoj fizici

6
00:00:17,157 --> 00:00:18,993
vidimo da su "kada" i "gde"

7
00:00:18,993 --> 00:00:22,467
u stvari delovi jednog istog pitanja.

8
00:00:22,467 --> 00:00:24,679
Jer kad se radi o razumevanju svemira,

9
00:00:24,679 --> 00:00:28,055
treba da zamenimo
trodimenzionalni prostor plus vreme

10
00:00:28,055 --> 00:00:29,847
jednim pojmom:

11
00:00:29,847 --> 00:00:33,644
četvorodimenzionalnim prostorvremenom.

12
00:00:33,644 --> 00:00:35,773
Istražićemo i objasniti prostorvreme

13
00:00:35,773 --> 00:00:38,273
u ovom nizu animacija.

14
00:00:38,273 --> 00:00:39,234
Animacija?

15
00:00:39,234 --> 00:00:40,317
Da.

16
00:00:40,317 --> 00:00:42,523
Pa, nismo baš animirani, zar ne?

17
00:00:42,523 --> 00:00:46,859
Naravno da jesmo. Vidi,
mogu da odem odavde dovde.

18
00:00:46,859 --> 00:00:48,659
Kako si stigao odavde do tamo?

19
00:00:48,659 --> 00:00:50,024
Koliko brzo si išao?

20
00:00:50,024 --> 00:00:51,689
Jesi li trčao? Hodao?

21
00:00:51,689 --> 00:00:53,357
Jesi li uopšte išao pravolinijski?

22
00:00:53,357 --> 00:00:57,108
Da bih na to odgovorio, moramo da
napravimo našu animiranu fiziku

23
00:00:57,108 --> 00:00:59,543
da izgleda više kao prava fizika.

24
00:00:59,543 --> 00:01:02,107
Trebaće vam više sličica.

25
00:01:02,107 --> 00:01:05,301
Još sličica molim!

26
00:01:05,301 --> 00:01:10,096
Dobro. Na svakoj sličici, Endru je
na malo drugačijem mestu.

27
00:01:10,096 --> 00:01:11,975
Tako da ja vidim da svaka pokazuje

28
00:01:11,975 --> 00:01:14,892
gde je Endru u različitom trenutku.

29
00:01:14,892 --> 00:01:18,981
To je odlično. Ali, bilo bi lakše videti
šta se dešava

30
00:01:18,981 --> 00:01:20,440
kad bismo isekli

31
00:01:20,440 --> 00:01:22,773
sve te stotine sličica i složili ih

32
00:01:22,773 --> 00:01:26,069
kao kineograf.

33
00:01:26,069 --> 00:01:28,155
Tako, a sada da ga izlistamo

34
00:01:28,155 --> 00:01:30,607
da bismo videli sličice jednu za drugom

35
00:01:30,607 --> 00:01:34,358
kako prolaze, 24 u sekundi.

36
00:01:34,358 --> 00:01:36,439
Vidite! Rekao sam vam da je to animacija.

37
00:01:36,439 --> 00:01:39,376
Sada možete da me vidite kako hodam.

38
00:01:39,376 --> 00:01:42,046
Crtanje svih ovih sličica
i njihovo slaganje u kineograf

39
00:01:42,046 --> 00:01:45,757
samo je jedan način prikazivanja
toga kako se krećem.

40
00:01:45,757 --> 00:01:49,773
Tako animacije, ili čak
i filmovi, funkcionišu.

41
00:01:49,773 --> 00:01:52,346
Kako vidimo, brzinom kojom ja hodam,

42
00:01:52,346 --> 00:01:55,691
potrebno je dve sekunde
da prođem svaki stubić ograde,

43
00:01:55,691 --> 00:01:58,521
a razmak između njih je 4 metra.

44
00:01:58,521 --> 00:02:00,648
Tako da možemo izračunati
da je moja brzina -

45
00:02:00,648 --> 00:02:02,482
koliko brzo se krećem kroz prostor -

46
00:02:02,482 --> 00:02:05,484
dva metra u sekundi.

47
00:02:05,484 --> 00:02:08,238
Ali do toga sam mogao
da dođem pomoću sličica

48
00:02:08,238 --> 00:02:11,156
bez njihovog listanja.

49
00:02:11,156 --> 00:02:12,493
Gledajući kineograf odozgo

50
00:02:12,493 --> 00:02:14,608
možete videti sve primerke stubića

51
00:02:14,608 --> 00:02:16,440
i sve primerke Endrua,

52
00:02:16,440 --> 00:02:20,124
a on je na svakom od njih
na malo drugačijem mestu.

53
00:02:20,124 --> 00:02:23,230
Možemo predvideti
sve što će se desiti Endruu

54
00:02:23,230 --> 00:02:26,265
ako okrećemo 24 stranice svake sekunde,

55
00:02:26,265 --> 00:02:28,132
uključujući i njegovu brzinu kretanja,

56
00:02:28,132 --> 00:02:30,343
samo posmatranjem.

57
00:02:30,343 --> 00:02:33,387
Ne moramo uopšte da okrećemo strane.

58
00:02:33,387 --> 00:02:35,138
Pogled odozgo na ovaj kineograf

59
00:02:35,138 --> 00:02:37,701
je poznat kao prostorvremenski dijagram

60
00:02:37,701 --> 00:02:40,066
Endruovog putovanja kroz, pogodili ste,

61
00:02:40,066 --> 00:02:42,067
prostor i vreme.

62
00:02:42,067 --> 00:02:45,151
Liniju koja predstavlja
Endruov put nazivamo

63
00:02:45,151 --> 00:02:47,510
njegovom svetskom linijom.

64
00:02:47,510 --> 00:02:49,865
Ako trčim umesto da hodam,

65
00:02:49,865 --> 00:02:54,454
možda ću prolaziti
pored stubića za 1 sekundu.

66
00:02:54,454 --> 00:02:56,037
On nije baš sportski tip.

67
00:02:56,037 --> 00:02:59,207
Svejedno, ako posmatramo odozgo
ovaj novi kineograf,

68
00:02:59,207 --> 00:03:02,260
možemo da uradimo
istu analizu kao malopre.

69
00:03:02,260 --> 00:03:04,027
Svetska linija Endrua koji džogira

70
00:03:04,027 --> 00:03:05,297
je nakrivljenija

71
00:03:05,297 --> 00:03:07,759
nego svetska linija Endrua kad hoda.

72
00:03:07,759 --> 00:03:10,926
Možemo da vidimo da se kreće dvaput brže

73
00:03:10,926 --> 00:03:14,395
bez listanja sličica.

74
00:03:14,395 --> 00:03:16,638
Ali evo domišljatog dela.

75
00:03:16,638 --> 00:03:20,361
U fizici je uvek dobro pogledati stvari
iz drugih perspektiva.

76
00:03:20,361 --> 00:03:22,226
Ipak, fizički zakoni

77
00:03:22,226 --> 00:03:23,861
treba da budu isti za svakoga

78
00:03:23,861 --> 00:03:26,277
ili ih niko neće poštovati.

79
00:03:26,277 --> 00:03:29,066
Da razmotrimo onda ponovo naš crtać

80
00:03:29,066 --> 00:03:31,652
i stavimo kameru da
prati Endrua kako džogira

81
00:03:31,652 --> 00:03:35,237
dok prolazi stubiće ograde.

82
00:03:35,237 --> 00:03:37,777
Gedajući ga još uvek kao kineograf,

83
00:03:37,777 --> 00:03:39,777
ne moramo ništa ponovo da crtamo.

84
00:03:39,777 --> 00:03:42,832
Samo malo pomerimo sve sličice zajedno

85
00:03:42,832 --> 00:03:45,110
dok Endruova iskošena svetska linija

86
00:03:45,110 --> 00:03:48,003
ne postane potpuno vertikalna.

87
00:03:48,003 --> 00:03:50,695
Da bismo videli zašto, hajde da izlistamo.

88
00:03:50,695 --> 00:03:54,424
Da, sad sam u jednom mestu,
samo trčim na tački

89
00:03:54,424 --> 00:03:56,051
u centru sličice.

90
00:03:56,051 --> 00:03:57,552
Gledajući kineograf odozgo,

91
00:03:57,552 --> 00:04:00,361
moja svetska linija je išla pravo nagore.

92
00:04:00,361 --> 00:04:03,027
Stubići prolaze pored mene.

93
00:04:03,027 --> 00:04:06,312
Sada su njihove svetske linije iskošene.

94
00:04:06,312 --> 00:04:09,438
Ovo preuređivanje sličica je poznato kao

95
00:04:09,438 --> 00:04:11,649
Galilejeva transformacija

96
00:04:11,649 --> 00:04:16,240
i dopušta nam da analiziramo fiziku
iz tuđe perspektive.

97
00:04:16,240 --> 00:04:18,574
U ovom slučaju - moje.

98
00:04:18,574 --> 00:04:21,945
Uvek je dobro videti stvari
iz perspektive drugih,

99
00:04:21,945 --> 00:04:24,694
naročito kad se posmatrači kreću

100
00:04:24,694 --> 00:04:26,693
različitim brzinama.

101
00:04:26,693 --> 00:04:30,529
Sve dok brzine ne postanu suviše velike.

102
00:04:30,529 --> 00:04:33,278
Ako ste kosmički zrak
koji se kreće brzinom svetlosti,

103
00:04:33,278 --> 00:04:38,028
naš kineograf vaše tačke posmatranja
se raspada.

104
00:04:38,028 --> 00:04:39,805
Da bismo to sprečili,

105
00:04:39,805 --> 00:04:42,140
moramo da slepimo sličice.

106
00:04:42,140 --> 00:04:44,612
Umesto hrpe odvojenih sličica,

107
00:04:44,612 --> 00:04:47,977
trebaće nam homogen blok prostorvremena,

108
00:04:47,977 --> 00:04:50,694
do čega ćemo doći u sledećoj animaciji.