WEBVTT 00:00:08.019 --> 00:00:10.377 Pewien organizm zmienił świat, 00:00:10.377 --> 00:00:13.678 powodując pierwsze masowe wymieranie w historii Ziemi 00:00:13.678 --> 00:00:16.547 i torując drogę złożonym formom życia. 00:00:16.547 --> 00:00:17.518 Jak? 00:00:17.518 --> 00:00:21.670 Emitując pierwsze wolne cząsteczki tlenu do atmosfery, 00:00:21.670 --> 00:00:25.139 jako proste jednokomórkowce. 00:00:25.139 --> 00:00:26.779 Sinice. 00:00:26.779 --> 00:00:28.676 Historia tych organizmów, 00:00:28.676 --> 00:00:31.553 nie posiadających jądra ani innych organelli, 00:00:31.553 --> 00:00:34.859 to kluczowy rozdział w historii życia na Ziemi. 00:00:34.859 --> 00:00:39.489 Ziemska atmosfera nie zawsze była bogatą w tlen mieszanką. 00:00:39.489 --> 00:00:43.079 3,5 miliarda lat temu składała się głównie z azotu, 00:00:43.079 --> 00:00:44.211 dwutlenku węgla 00:00:44.211 --> 00:00:45.510 i metanu. 00:00:45.510 --> 00:00:48.012 Niemal cały tlen nie unosił się w powietrzu, 00:00:48.012 --> 00:00:50.599 ale był uwięziony w cząsteczkach takich jak woda, 00:00:50.599 --> 00:00:53.460 Oceany były pełne beztlenowców, 00:00:53.460 --> 00:00:57.501 prostych jednokomórkowych formy życia, rozwijających się bez tlenu 00:00:57.501 --> 00:01:00.630 i czerpiących energię ze zjadanych cząsteczek. 00:01:00.630 --> 00:01:04.472 Ale między 2,5 a 3,5 miliarda lat temu, 00:01:04.472 --> 00:01:06.510 jeden z tych mikrobowych gatunków 00:01:06.510 --> 00:01:08.830 być może żyjący na powierzchni oceanu, 00:01:08.830 --> 00:01:12.011 wykształcił nową zdolność: fotosyntezę. 00:01:12.011 --> 00:01:15.502 Struktury w błonie komórkowej mogły czerpać energię ze słońca, 00:01:15.502 --> 00:01:20.301 żeby dwutlenek węgla i wodę zmienić w tlen i cukry, 00:01:20.301 --> 00:01:21.992 z których czerpały energię. 00:01:21.992 --> 00:01:26.881 Te organizmy to przodkowie znanych nam dziś sinic. 00:01:26.881 --> 00:01:29.413 Swój kolor zawdzięczają niebiesko-zielonym pigmentom, 00:01:29.413 --> 00:01:31.594 pochłaniającym potrzebne im światło słoneczne. 00:01:31.594 --> 00:01:36.092 Fotosynteza dała tym prastarym bakteriom dużą przewagę nad innymi gatunkami. 00:01:36.092 --> 00:01:37.992 Mogły produkować własną energię 00:01:37.992 --> 00:01:40.991 z niemal nieskończonego źródła surowców. 00:01:40.991 --> 00:01:43.182 Ich populacja ogromnie wzrosła 00:01:43.182 --> 00:01:47.552 i zaczęła zanieczyszczać atmosferę nowym produktem przemiany materii: tlenem. 00:01:47.552 --> 00:01:52.087 Najpierw strużkę dodatkowego tlenu pochłaniały reakcje z żelazem 00:01:52.087 --> 00:01:53.914 czy rozkładającymi się komórkami, 00:01:53.914 --> 00:01:55.722 ale po kilkuset milionach lat, 00:01:55.722 --> 00:01:59.672 sinice produkowały tlen szybciej niż mógł być wchłaniany, 00:01:59.672 --> 00:02:02.033 więc zaczął się gromadzić w atmosferze. 00:02:02.033 --> 00:02:04.979 To był nie lada problem dla innych mieszkańców Ziemi. 00:02:04.979 --> 00:02:07.743 Powietrze bogate w tlen było dla nich zabójcze. 00:02:07.743 --> 00:02:08.631 Co z tego wynikło? 00:02:08.631 --> 00:02:13.971 Około 2,5 miliarda lat temu wymarło niemal całe życie na Ziemi, 00:02:13.971 --> 00:02:16.273 co ledwo przeżyły jedynie sinice. 00:02:16.273 --> 00:02:19.353 Geolodzy nazywają to rewolucją tlenową 00:02:19.353 --> 00:02:21.862 czy nawet katastrofą tlenową. 00:02:21.862 --> 00:02:23.314 To nie był jedyny problem. 00:02:23.314 --> 00:02:26.914 Metan był potężnym gazem cieplarnianym, utrzymującym ciepło na planecie, 00:02:26.914 --> 00:02:32.925 a dodatkowy tlen zareagował z nim i utworzył dwutlenek węgla i wodę, 00:02:32.925 --> 00:02:34.665 które nie utrzymują tak dużo ciepła. 00:02:34.665 --> 00:02:36.294 Cieńsza warstwa atmosferyczna 00:02:36.294 --> 00:02:39.874 spowodowała pierwszą i chyba najdłuższą epokę lodowcową, 00:02:39.874 --> 00:02:41.765 zlodowacenie hurońskie. 00:02:41.765 --> 00:02:43.896 Ziemia była wielką kulą śnieżną 00:02:43.896 --> 00:02:46.123 przez kilkaset milionów lat. 00:02:46.123 --> 00:02:48.045 W końcu życie dostosowało się. 00:02:48.045 --> 00:02:51.365 Organizmy tlenowe, wykorzystujące tlen jako energię, 00:02:51.365 --> 00:02:54.897 zaczęły wchłaniać nadmiar tego gazu z atmosfery. 00:02:54.897 --> 00:02:57.015 Stężenie tlenu rosło i malało, 00:02:57.015 --> 00:03:01.095 aż osiągnęło obecny poziom 21%. 00:03:01.095 --> 00:03:03.875 Dzięki wykorzystaniu chemicznej energii z tlenu, 00:03:03.875 --> 00:03:06.826 organizmy rozwijały się i różnicowały, 00:03:06.826 --> 00:03:09.215 tworząc bardziej złożone formy. 00:03:09.215 --> 00:03:12.417 Sinice odegrały też ważną rolę w tej historii. 00:03:12.417 --> 00:03:14.195 Setki milionów lat temu 00:03:14.195 --> 00:03:18.738 inna prehistoryczna bakteria pochłonęła sinice w całości 00:03:18.738 --> 00:03:21.556 w procesie zwanym endosymbiozą. 00:03:21.556 --> 00:03:26.036 Ten organizm posiadł własną wewnętrzną fabrykę fotosyntezy. 00:03:26.036 --> 00:03:29.006 Był to przodek komórek roślinnych. 00:03:29.006 --> 00:03:32.136 Sinica stała się chloroplastem, 00:03:32.136 --> 00:03:35.328 organellum, które dziś wykonuje fotosyntezę. 00:03:35.328 --> 00:03:39.467 Sinice wciąż są obecne w niemal każdym środowisku. 00:03:39.467 --> 00:03:40.307 W oceanach, 00:03:40.307 --> 00:03:41.205 słodkiej wodzie, 00:03:41.205 --> 00:03:42.016 glebie, 00:03:42.016 --> 00:03:43.167 skałach Antarktydy, 00:03:43.167 --> 00:03:44.359 futrze leniwca. 00:03:44.359 --> 00:03:46.398 Wciąż pompują tlen do atmosfery, 00:03:46.398 --> 00:03:51.037 pobierają też azot, by nawozić rośliny, które pomogły stworzyć. 00:03:51.037 --> 00:03:53.217 Bez nich Ziemia byłaby nie do poznania. 00:03:53.217 --> 00:03:54.437 Jednak również dzięki nim 00:03:54.437 --> 00:03:56.598 omal nie mielibyśmy życia na Ziemi.