[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:08.02,0:00:10.38,Default,,0000,0000,0000,,Pewien organizm zmienił świat,
Dialogue: 0,0:00:10.38,0:00:13.68,Default,,0000,0000,0000,,powodując pierwsze masowe\Nwymieranie w historii Ziemi
Dialogue: 0,0:00:13.68,0:00:16.55,Default,,0000,0000,0000,,i torując drogę złożonym formom życia.
Dialogue: 0,0:00:16.55,0:00:17.52,Default,,0000,0000,0000,,Jak?
Dialogue: 0,0:00:17.52,0:00:21.67,Default,,0000,0000,0000,,Emitując pierwsze wolne \Ncząsteczki tlenu do atmosfery,
Dialogue: 0,0:00:21.67,0:00:25.14,Default,,0000,0000,0000,,jako proste jednokomórkowce.
Dialogue: 0,0:00:25.14,0:00:26.78,Default,,0000,0000,0000,,Sinice.
Dialogue: 0,0:00:26.78,0:00:28.68,Default,,0000,0000,0000,,Historia tych organizmów,
Dialogue: 0,0:00:28.68,0:00:31.55,Default,,0000,0000,0000,,nie posiadających jądra\Nani innych organelli,
Dialogue: 0,0:00:31.55,0:00:34.86,Default,,0000,0000,0000,,to kluczowy rozdział\Nw historii życia na Ziemi.
Dialogue: 0,0:00:34.86,0:00:39.49,Default,,0000,0000,0000,,Ziemska atmosfera nie zawsze była\Nbogatą w tlen mieszanką.
Dialogue: 0,0:00:39.49,0:00:43.08,Default,,0000,0000,0000,,3,5 miliarda lat temu \Nskładała się głównie z azotu,
Dialogue: 0,0:00:43.08,0:00:44.21,Default,,0000,0000,0000,,dwutlenku węgla
Dialogue: 0,0:00:44.21,0:00:45.51,Default,,0000,0000,0000,,i metanu.
Dialogue: 0,0:00:45.51,0:00:48.01,Default,,0000,0000,0000,,Niemal cały tlen \Nnie unosił się w powietrzu,
Dialogue: 0,0:00:48.01,0:00:50.60,Default,,0000,0000,0000,,ale był uwięziony \Nw cząsteczkach takich jak woda,
Dialogue: 0,0:00:50.60,0:00:53.46,Default,,0000,0000,0000,,Oceany były pełne beztlenowców,
Dialogue: 0,0:00:53.46,0:00:57.50,Default,,0000,0000,0000,,prostych jednokomórkowych formy życia,\Nrozwijających się bez tlenu
Dialogue: 0,0:00:57.50,0:01:00.63,Default,,0000,0000,0000,,i czerpiących energię\Nze zjadanych cząsteczek.
Dialogue: 0,0:01:00.63,0:01:04.47,Default,,0000,0000,0000,,Ale między 2,5 a 3,5 miliarda lat temu,
Dialogue: 0,0:01:04.47,0:01:06.51,Default,,0000,0000,0000,,jeden z tych mikrobowych gatunków
Dialogue: 0,0:01:06.51,0:01:08.83,Default,,0000,0000,0000,,być może żyjący na powierzchni oceanu,
Dialogue: 0,0:01:08.83,0:01:12.01,Default,,0000,0000,0000,,wykształcił nową zdolność: fotosyntezę.
Dialogue: 0,0:01:12.01,0:01:15.50,Default,,0000,0000,0000,,Struktury w błonie komórkowej \Nmogły czerpać energię ze słońca,
Dialogue: 0,0:01:15.50,0:01:20.30,Default,,0000,0000,0000,,żeby dwutlenek węgla i wodę\Nzmienić w tlen i cukry,
Dialogue: 0,0:01:20.30,0:01:21.99,Default,,0000,0000,0000,,z których czerpały energię.
Dialogue: 0,0:01:21.99,0:01:26.88,Default,,0000,0000,0000,,Te organizmy to przodkowie \Nznanych nam dziś sinic.
Dialogue: 0,0:01:26.88,0:01:29.41,Default,,0000,0000,0000,,Swój kolor zawdzięczają\Nniebiesko-zielonym pigmentom,
Dialogue: 0,0:01:29.41,0:01:31.59,Default,,0000,0000,0000,,pochłaniającym potrzebne im\Nświatło słoneczne.
Dialogue: 0,0:01:31.59,0:01:36.09,Default,,0000,0000,0000,,Fotosynteza dała tym prastarym bakteriom\Ndużą przewagę nad innymi gatunkami.
Dialogue: 0,0:01:36.09,0:01:37.99,Default,,0000,0000,0000,,Mogły produkować własną energię
Dialogue: 0,0:01:37.99,0:01:40.99,Default,,0000,0000,0000,,z niemal nieskończonego źródła surowców.
Dialogue: 0,0:01:40.99,0:01:43.18,Default,,0000,0000,0000,,Ich populacja ogromnie wzrosła
Dialogue: 0,0:01:43.18,0:01:47.55,Default,,0000,0000,0000,,i zaczęła zanieczyszczać atmosferę\Nnowym produktem przemiany materii: tlenem.
Dialogue: 0,0:01:47.55,0:01:52.09,Default,,0000,0000,0000,,Najpierw strużkę dodatkowego tlenu\Npochłaniały reakcje z żelazem
Dialogue: 0,0:01:52.09,0:01:53.91,Default,,0000,0000,0000,,czy rozkładającymi się komórkami,
Dialogue: 0,0:01:53.91,0:01:55.72,Default,,0000,0000,0000,,ale po kilkuset milionach lat,
Dialogue: 0,0:01:55.72,0:01:59.67,Default,,0000,0000,0000,,sinice produkowały tlen szybciej\Nniż mógł być wchłaniany,
Dialogue: 0,0:01:59.67,0:02:02.03,Default,,0000,0000,0000,,więc zaczął się gromadzić w atmosferze.
Dialogue: 0,0:02:02.03,0:02:04.98,Default,,0000,0000,0000,,To był nie lada problem\Ndla innych mieszkańców Ziemi.
Dialogue: 0,0:02:04.98,0:02:07.74,Default,,0000,0000,0000,,Powietrze bogate w tlen \Nbyło dla nich zabójcze.
Dialogue: 0,0:02:07.74,0:02:08.63,Default,,0000,0000,0000,,Co z tego wynikło?
Dialogue: 0,0:02:08.63,0:02:13.97,Default,,0000,0000,0000,,Około 2,5 miliarda lat temu \Nwymarło niemal całe życie na Ziemi,
Dialogue: 0,0:02:13.97,0:02:16.27,Default,,0000,0000,0000,,co ledwo przeżyły jedynie sinice.
Dialogue: 0,0:02:16.27,0:02:19.35,Default,,0000,0000,0000,,Geolodzy nazywają to rewolucją tlenową
Dialogue: 0,0:02:19.35,0:02:21.86,Default,,0000,0000,0000,,czy nawet katastrofą tlenową.
Dialogue: 0,0:02:21.86,0:02:23.31,Default,,0000,0000,0000,,To nie był jedyny problem.
Dialogue: 0,0:02:23.31,0:02:26.91,Default,,0000,0000,0000,,Metan był potężnym gazem cieplarnianym, \Nutrzymującym ciepło na planecie,
Dialogue: 0,0:02:26.91,0:02:32.92,Default,,0000,0000,0000,,a dodatkowy tlen zareagował z nim\Ni utworzył dwutlenek węgla i wodę,
Dialogue: 0,0:02:32.92,0:02:34.66,Default,,0000,0000,0000,,które nie utrzymują tak dużo ciepła.
Dialogue: 0,0:02:34.66,0:02:36.29,Default,,0000,0000,0000,,Cieńsza warstwa atmosferyczna
Dialogue: 0,0:02:36.29,0:02:39.87,Default,,0000,0000,0000,,spowodowała pierwszą\Ni chyba najdłuższą epokę lodowcową,
Dialogue: 0,0:02:39.87,0:02:41.76,Default,,0000,0000,0000,,zlodowacenie hurońskie.
Dialogue: 0,0:02:41.76,0:02:43.90,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia była wielką kulą śnieżną
Dialogue: 0,0:02:43.90,0:02:46.12,Default,,0000,0000,0000,,przez kilkaset milionów lat.
Dialogue: 0,0:02:46.12,0:02:48.04,Default,,0000,0000,0000,,W końcu życie dostosowało się.
Dialogue: 0,0:02:48.04,0:02:51.36,Default,,0000,0000,0000,,Organizmy tlenowe, \Nwykorzystujące tlen jako energię,
Dialogue: 0,0:02:51.36,0:02:54.90,Default,,0000,0000,0000,,zaczęły wchłaniać nadmiar\Ntego gazu z atmosfery.
Dialogue: 0,0:02:54.90,0:02:57.02,Default,,0000,0000,0000,,Stężenie tlenu rosło i malało,
Dialogue: 0,0:02:57.02,0:03:01.10,Default,,0000,0000,0000,,aż osiągnęło obecny poziom 21%.
Dialogue: 0,0:03:01.10,0:03:03.88,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki wykorzystaniu\Nchemicznej energii z tlenu,
Dialogue: 0,0:03:03.88,0:03:06.83,Default,,0000,0000,0000,,organizmy rozwijały się i różnicowały,
Dialogue: 0,0:03:06.83,0:03:09.22,Default,,0000,0000,0000,,tworząc bardziej złożone formy.
Dialogue: 0,0:03:09.22,0:03:12.42,Default,,0000,0000,0000,,Sinice odegrały też\Nważną rolę w tej historii.
Dialogue: 0,0:03:12.42,0:03:14.20,Default,,0000,0000,0000,,Setki milionów lat temu
Dialogue: 0,0:03:14.20,0:03:18.74,Default,,0000,0000,0000,,inna prehistoryczna bakteria\Npochłonęła sinice w całości
Dialogue: 0,0:03:18.74,0:03:21.56,Default,,0000,0000,0000,,w procesie zwanym endosymbiozą.
Dialogue: 0,0:03:21.56,0:03:26.04,Default,,0000,0000,0000,,Ten organizm posiadł własną\Nwewnętrzną fabrykę fotosyntezy.
Dialogue: 0,0:03:26.04,0:03:29.01,Default,,0000,0000,0000,,Był to przodek komórek roślinnych.
Dialogue: 0,0:03:29.01,0:03:32.14,Default,,0000,0000,0000,,Sinica stała się chloroplastem,
Dialogue: 0,0:03:32.14,0:03:35.33,Default,,0000,0000,0000,,organellum, które dziś\Nwykonuje fotosyntezę.
Dialogue: 0,0:03:35.33,0:03:39.47,Default,,0000,0000,0000,,Sinice wciąż są obecne \Nw niemal każdym środowisku.
Dialogue: 0,0:03:39.47,0:03:40.31,Default,,0000,0000,0000,,W oceanach,
Dialogue: 0,0:03:40.31,0:03:41.20,Default,,0000,0000,0000,,słodkiej wodzie,
Dialogue: 0,0:03:41.20,0:03:42.02,Default,,0000,0000,0000,,glebie,
Dialogue: 0,0:03:42.02,0:03:43.17,Default,,0000,0000,0000,,skałach Antarktydy,
Dialogue: 0,0:03:43.17,0:03:44.36,Default,,0000,0000,0000,,futrze leniwca.
Dialogue: 0,0:03:44.36,0:03:46.40,Default,,0000,0000,0000,,Wciąż pompują tlen do atmosfery,
Dialogue: 0,0:03:46.40,0:03:51.04,Default,,0000,0000,0000,,pobierają też azot, by nawozić rośliny,\Nktóre pomogły stworzyć.
Dialogue: 0,0:03:51.04,0:03:53.22,Default,,0000,0000,0000,,Bez nich Ziemia byłaby nie do poznania.
Dialogue: 0,0:03:53.22,0:03:54.44,Default,,0000,0000,0000,,Jednak również dzięki nim
Dialogue: 0,0:03:54.44,0:03:56.60,Default,,0000,0000,0000,,omal nie mielibyśmy życia na Ziemi.