1
00:00:08,019 --> 00:00:10,377
Pewien organizm zmienił świat,

2
00:00:10,377 --> 00:00:13,678
powodując pierwsze masowe
wymieranie w historii Ziemi

3
00:00:13,678 --> 00:00:16,547
i torując drogę złożonym formom życia.

4
00:00:16,547 --> 00:00:17,518
Jak?

5
00:00:17,518 --> 00:00:21,670
Emitując pierwsze wolne 
cząsteczki tlenu do atmosfery,

6
00:00:21,670 --> 00:00:25,139
jako proste jednokomórkowce.

7
00:00:25,139 --> 00:00:26,779
Sinice.

8
00:00:26,779 --> 00:00:28,676
Historia tych organizmów,

9
00:00:28,676 --> 00:00:31,553
nie posiadających jądra
ani innych organelli,

10
00:00:31,553 --> 00:00:34,859
to kluczowy rozdział
w historii życia na Ziemi.

11
00:00:34,859 --> 00:00:39,489
Ziemska atmosfera nie zawsze była
bogatą w tlen mieszanką.

12
00:00:39,489 --> 00:00:43,079
3,5 miliarda lat temu 
składała się głównie z azotu,

13
00:00:43,079 --> 00:00:44,211
dwutlenku węgla

14
00:00:44,211 --> 00:00:45,510
i metanu.

15
00:00:45,510 --> 00:00:48,012
Niemal cały tlen 
nie unosił się w powietrzu,

16
00:00:48,012 --> 00:00:50,599
ale był uwięziony 
w cząsteczkach takich jak woda,

17
00:00:50,599 --> 00:00:53,460
Oceany były pełne beztlenowców,

18
00:00:53,460 --> 00:00:57,501
prostych jednokomórkowych formy życia,
rozwijających się bez tlenu

19
00:00:57,501 --> 00:01:00,630
i czerpiących energię
ze zjadanych cząsteczek.

20
00:01:00,630 --> 00:01:04,472
Ale między 2,5 a 3,5 miliarda lat temu,

21
00:01:04,472 --> 00:01:06,510
jeden z tych mikrobowych gatunków

22
00:01:06,510 --> 00:01:08,830
być może żyjący na powierzchni oceanu,

23
00:01:08,830 --> 00:01:12,011
wykształcił nową zdolność: fotosyntezę.

24
00:01:12,011 --> 00:01:15,502
Struktury w błonie komórkowej 
mogły czerpać energię ze słońca,

25
00:01:15,502 --> 00:01:20,301
żeby dwutlenek węgla i wodę
zmienić w tlen i cukry,

26
00:01:20,301 --> 00:01:21,992
z których czerpały energię.

27
00:01:21,992 --> 00:01:26,881
Te organizmy to przodkowie 
znanych nam dziś sinic.

28
00:01:26,881 --> 00:01:29,413
Swój kolor zawdzięczają
niebiesko-zielonym pigmentom,

29
00:01:29,413 --> 00:01:31,594
pochłaniającym potrzebne im
światło słoneczne.

30
00:01:31,594 --> 00:01:36,092
Fotosynteza dała tym prastarym bakteriom
dużą przewagę nad innymi gatunkami.

31
00:01:36,092 --> 00:01:37,992
Mogły produkować własną energię

32
00:01:37,992 --> 00:01:40,991
z niemal nieskończonego źródła surowców.

33
00:01:40,991 --> 00:01:43,182
Ich populacja ogromnie wzrosła

34
00:01:43,182 --> 00:01:47,552
i zaczęła zanieczyszczać atmosferę
nowym produktem przemiany materii: tlenem.

35
00:01:47,552 --> 00:01:52,087
Najpierw strużkę dodatkowego tlenu
pochłaniały reakcje z żelazem

36
00:01:52,087 --> 00:01:53,914
czy rozkładającymi się komórkami,

37
00:01:53,914 --> 00:01:55,722
ale po kilkuset milionach lat,

38
00:01:55,722 --> 00:01:59,672
sinice produkowały tlen szybciej
niż mógł być wchłaniany,

39
00:01:59,672 --> 00:02:02,033
więc zaczął się gromadzić w atmosferze.

40
00:02:02,033 --> 00:02:04,979
To był nie lada problem
dla innych mieszkańców Ziemi.

41
00:02:04,979 --> 00:02:07,743
Powietrze bogate w tlen 
było dla nich zabójcze.

42
00:02:07,743 --> 00:02:08,631
Co z tego wynikło?

43
00:02:08,631 --> 00:02:13,971
Około 2,5 miliarda lat temu 
wymarło niemal całe życie na Ziemi,

44
00:02:13,971 --> 00:02:16,273
co ledwo przeżyły jedynie sinice.

45
00:02:16,273 --> 00:02:19,353
Geolodzy nazywają to rewolucją tlenową

46
00:02:19,353 --> 00:02:21,862
czy nawet katastrofą tlenową.

47
00:02:21,862 --> 00:02:23,314
To nie był jedyny problem.

48
00:02:23,314 --> 00:02:26,914
Metan był potężnym gazem cieplarnianym, 
utrzymującym ciepło na planecie,

49
00:02:26,914 --> 00:02:32,925
a dodatkowy tlen zareagował z nim
i utworzył dwutlenek węgla i wodę,

50
00:02:32,925 --> 00:02:34,665
które nie utrzymują tak dużo ciepła.

51
00:02:34,665 --> 00:02:36,294
Cieńsza warstwa atmosferyczna

52
00:02:36,294 --> 00:02:39,874
spowodowała pierwszą
i chyba najdłuższą epokę lodowcową,

53
00:02:39,874 --> 00:02:41,765
zlodowacenie hurońskie.

54
00:02:41,765 --> 00:02:43,896
Ziemia była wielką kulą śnieżną

55
00:02:43,896 --> 00:02:46,123
przez kilkaset milionów lat.

56
00:02:46,123 --> 00:02:48,045
W końcu życie dostosowało się.

57
00:02:48,045 --> 00:02:51,365
Organizmy tlenowe, 
wykorzystujące tlen jako energię,

58
00:02:51,365 --> 00:02:54,897
zaczęły wchłaniać nadmiar
tego gazu z atmosfery.

59
00:02:54,897 --> 00:02:57,015
Stężenie tlenu rosło i malało,

60
00:02:57,015 --> 00:03:01,095
aż osiągnęło obecny poziom 21%.

61
00:03:01,095 --> 00:03:03,875
Dzięki wykorzystaniu
chemicznej energii z tlenu,

62
00:03:03,875 --> 00:03:06,826
organizmy rozwijały się i różnicowały,

63
00:03:06,826 --> 00:03:09,215
tworząc bardziej złożone formy.

64
00:03:09,215 --> 00:03:12,417
Sinice odegrały też
ważną rolę w tej historii.

65
00:03:12,417 --> 00:03:14,195
Setki milionów lat temu

66
00:03:14,195 --> 00:03:18,738
inna prehistoryczna bakteria
pochłonęła sinice w całości

67
00:03:18,738 --> 00:03:21,556
w procesie zwanym endosymbiozą.

68
00:03:21,556 --> 00:03:26,036
Ten organizm posiadł własną
wewnętrzną fabrykę fotosyntezy.

69
00:03:26,036 --> 00:03:29,006
Był to przodek komórek roślinnych.

70
00:03:29,006 --> 00:03:32,136
Sinica stała się chloroplastem,

71
00:03:32,136 --> 00:03:35,328
organellum, które dziś
wykonuje fotosyntezę.

72
00:03:35,328 --> 00:03:39,467
Sinice wciąż są obecne 
w niemal każdym środowisku.

73
00:03:39,467 --> 00:03:40,307
W oceanach,

74
00:03:40,307 --> 00:03:41,205
słodkiej wodzie,

75
00:03:41,205 --> 00:03:42,016
glebie,

76
00:03:42,016 --> 00:03:43,167
skałach Antarktydy,

77
00:03:43,167 --> 00:03:44,359
futrze leniwca.

78
00:03:44,359 --> 00:03:46,398
Wciąż pompują tlen do atmosfery,

79
00:03:46,398 --> 00:03:51,037
pobierają też azot, by nawozić rośliny,
które pomogły stworzyć.

80
00:03:51,037 --> 00:03:53,217
Bez nich Ziemia byłaby nie do poznania.

81
00:03:53,217 --> 00:03:54,437
Jednak również dzięki nim

82
00:03:54,437 --> 00:03:56,598
omal nie mielibyśmy życia na Ziemi.