1
00:00:06,828 --> 00:00:11,248
Eğer vücudunuzdaki bütün damarları uç uca

2
00:00:11,248 --> 00:00:14,959
eklerseniz, 95,000 km uzunluğunda olur.

3
00:00:15,429 --> 00:00:18,984
Damarlarınız her gün yaklaşık 7,500 litre

4
00:00:18,984 --> 00:00:21,984
civarında kan taşır, ve bu dolaşım aslında

5
00:00:21,984 --> 00:00:24,508
vücununuzdaki 4-5 litre kanın

6
00:00:24,508 --> 00:00:27,298
tekrar tekrar taşınmasıyla olur.

7
00:00:27,298 --> 00:00:28,508
Kan ve okijen ile

8
00:00:28,508 --> 00:00:30,041
amino asit ve glikoz gibi

9
00:00:30,041 --> 00:00:31,960
değerli besin maddeleri

10
00:00:31,960 --> 00:00:34,960
vücut dokularına taşınır.

11
00:00:34,960 --> 00:00:37,780
Bütün bu kan, kaslı damar duvarlarına

12
00:00:37,780 --> 00:00:40,240
kuvvet uygular.

13
00:00:40,240 --> 00:00:42,836
Bu kuvvete, kan basıncı denir

14
00:00:42,836 --> 00:00:44,817
ve bu basınç kalp atışının evrelerine

15
00:00:44,817 --> 00:00:46,508
göre artar ve azalır.

16
00:00:46,849 --> 00:00:48,585
Sistol evresinde en yüksektir,

17
00:00:48,585 --> 00:00:50,925
Sistol, kalbin kasılarak kanı damarlara

18
00:00:50,925 --> 00:00:52,854
pompaladığı evredir.

19
00:00:52,854 --> 00:00:55,116
Bu basınca, sistolik kan basıncı denir.

20
00:00:55,116 --> 00:00:58,046
Kalbin atışlar arasında gevşeme evresindeyken,

21
00:00:58,046 --> 00:00:59,916
kan basıncı en düşüktür,

22
00:00:59,916 --> 00:01:02,436
buna diyastolik basınç denir.

23
00:01:03,406 --> 00:01:06,192
Sağlıklı bir bireyin sistolik

24
00:01:06,192 --> 00:01:09,918
kan basıncı 90 ile 120 milimetre civa, ve

25
00:01:09,918 --> 00:01:14,110
diyastolik kan basıncı 60-80 aralığındadır

26
00:01:14,110 --> 00:01:16,572
İkisi birlikte, normal bir kalp basıncı

27
00:01:16,572 --> 00:01:19,572
120'ye 80'in biraz altındadır.

28
00:01:19,572 --> 00:01:21,641
Kan, vücudun bir ucundan diğerine

29
00:01:21,641 --> 00:01:23,371
dolaşım sisteminin boruları

30
00:01:23,371 --> 00:01:24,977
yardımıyla gider.

31
00:01:24,977 --> 00:01:26,697
Her tesisat sisteminde olduğu gibi,

32
00:01:26,697 --> 00:01:28,289
bazı faktörler borulardaki

33
00:01:28,289 --> 00:01:29,658
basıncı arttılabilir:

34
00:01:30,278 --> 00:01:31,527
sıvının özellikleri,

35
00:01:31,556 --> 00:01:32,708
ekstra sıvılar

36
00:01:32,708 --> 00:01:34,760
veya daha dar borular.

37
00:01:34,760 --> 00:01:36,190
Yani eğer kan yoğunlaşırsa,

38
00:01:36,190 --> 00:01:38,437
daha yüksek kan basıncı gerekir, yani

39
00:01:38,437 --> 00:01:41,437
kalbin kanı daha güçlü pompalaması gerekir

40
00:01:41,437 --> 00:01:42,437
Çok tuzlu bir beslenme şekli de

41
00:01:42,437 --> 00:01:44,782
benzer bir sonuca sebep olur.

42
00:01:44,782 --> 00:01:46,933
Tuz, suyun kanda tutulmasına sebep olur,

43
00:01:46,933 --> 00:01:48,617
bu ekstra sıvı kanın hacmini ve

44
00:01:48,617 --> 00:01:51,397
kan basıncını arttırır

45
00:01:51,397 --> 00:01:54,437
ve stress, savaş veya kaç tepkisi gibi,

46
00:01:54,456 --> 00:01:56,716
epinefrin ve norepinefrin hormonların

47
00:01:56,716 --> 00:01:58,255
salınımına sebep olur,

48
00:01:58,255 --> 00:01:59,755
bu da damarların kasılmasına

49
00:01:59,755 --> 00:02:00,550
sebep olur

50
00:02:00,550 --> 00:02:02,211
akıma dayanıklılığı arttırır ve

51
00:02:02,211 --> 00:02:04,761
akıntıya karşı olan basıncı arttırır.

52
00:02:04,761 --> 00:02:06,641
Kan damarları, çoğunlukla kolayca

53
00:02:06,641 --> 00:02:08,772
bu değişimlerin üstesinden gelebilir.

54
00:02:08,772 --> 00:02:10,901
Elastik lifler damarların duvarlarında

55
00:02:10,901 --> 00:02:13,521
yer alırlar ve onları dayanıklı yaparlar

56
00:02:13,521 --> 00:02:15,606
ama eğer kan basıncınız düzenli olarak

57
00:02:15,606 --> 00:02:18,606
140'a 90'ın üstüne çıkıyorsa,

58
00:02:18,606 --> 00:02:19,606
buna hipertansiyon denir,

59
00:02:19,606 --> 00:02:21,846
eğer kan basıncı bu değerde

60
00:02:21,846 --> 00:02:23,970
kalırsa ciddi sorunlara sebep olabilir.

61
00:02:23,970 --> 00:02:25,340
Çünkü atardamar duvarındaki

62
00:02:25,340 --> 00:02:26,694
bu ekstra gerginleşmesi

63
00:02:26,694 --> 00:02:28,456
küçük yırtılmalara sebep olabilir.

64
00:02:28,456 --> 00:02:30,356
Yaralandığında (yırtılma olduğunda, vb)

65
00:02:30,356 --> 00:02:31,579
doku şişer ve

66
00:02:31,579 --> 00:02:33,153
müdahele eden maddeler,

67
00:02:33,153 --> 00:02:34,376
beyaz kan hücreleri gibi

68
00:02:34,376 --> 00:02:36,179
yırtığın etrafına toplanırlar.

69
00:02:36,179 --> 00:02:38,184
Yağ ve kolestrol gibi kanda yüzen maddeler

70
00:02:38,184 --> 00:02:40,039
de hasarın oluştuğu bölgeye yapışırlar,

71
00:02:40,039 --> 00:02:42,810
bir süre sonra bu biriken maddeler

72
00:02:42,810 --> 00:02:43,593
bir tabaka oluştururlar.

73
00:02:43,593 --> 00:02:45,934
Bu tabaka damar duvarının iç kısmını

74
00:02:45,934 --> 00:02:47,904
kalınlaştırır ve sertleştirir

75
00:02:47,904 --> 00:02:50,498
Bu olaya ateroskleroz (damar sertliği) denir

76
00:02:50,498 --> 00:02:52,646
ve ciddi yan etkileri olabilir

77
00:02:52,646 --> 00:02:54,732
Eğer bu tabaka koparsa, tabakanın

78
00:02:54,732 --> 00:02:56,732
yüzeyindeki bir kan pıhtısı

79
00:02:56,732 --> 00:02:59,855
zaten dar olan boruyu tıkar.

80
00:02:59,855 --> 00:03:03,222
Eğer kan pıhtısı yeterince büyükse,

81
00:03:03,222 --> 00:03:06,563
oksijen ve besin akışını tamamen kesebilir

82
00:03:06,563 --> 00:03:08,523
Eğer tıkanan damar kalbi besleyen

83
00:03:08,523 --> 00:03:09,955
damarlardan biriyse, bu durum

84
00:03:09,955 --> 00:03:11,388
kalp krizine sebep olur,

85
00:03:11,388 --> 00:03:13,432
oksijensiz kalan kalp kası hücreleri

86
00:03:13,432 --> 00:03:14,892
ölmeye başlarlar.

87
00:03:14,892 --> 00:03:17,576
Eğer kan pıhtısı beyine giden kan akışını

88
00:03:17,576 --> 00:03:20,266
kesiyorsa, felçe sebep olur.

89
00:03:20,266 --> 00:03:22,886
Tehlikeli şekilde tıkanan damarlar,

90
00:03:22,886 --> 00:03:25,681
anjiyoplasti adlı bir yöntemle açılabilir.

91
00:03:26,561 --> 00:03:27,961
Bu işlemde, doktorlar

92
00:03:27,961 --> 00:03:30,940
daralmış damardan ince bir tel geçirirler,

93
00:03:30,940 --> 00:03:33,886
sonra bu tele balon kateter yerleştirilir.

94
00:03:34,893 --> 00:03:37,123
Balon şişirildiğinde uygulanan basınç

95
00:03:37,123 --> 00:03:38,894
geçişi açılmaya zorlar.

96
00:03:39,174 --> 00:03:41,154
Bazen damara stent denen

97
00:03:41,154 --> 00:03:43,003
sert bir tüp yerleştirilir,

98
00:03:43,003 --> 00:03:44,678
amacı damarı açık tutmak ve

99
00:03:44,678 --> 00:03:46,877
kan akışının devamlılığını sağlamaktır.

100
00:03:46,877 --> 00:03:48,457
Böylece oksijensiz kalan hücreler

101
00:03:48,457 --> 00:03:50,070
tekrar oksijen almaya başlarlar.

102
00:03:50,070 --> 00:03:51,800
Basınç altında esnek kalmak

103
00:03:51,800 --> 00:03:53,911
atardamarlar için zor bir görevdir.

104
00:03:53,911 --> 00:03:56,441
Pompaladıkları sıvı yapışkan ve onları

105
00:03:56,443 --> 00:03:59,278
tıkayabilecek maddeler içerir,

106
00:03:59,278 --> 00:04:02,930
ve normal kalp atışı dakikada 70 defadır,

107
00:04:02,930 --> 00:04:04,723
yani ortalama bir hayat boyunca

108
00:04:04,723 --> 00:04:07,723
en az 2.5 milyar defa.

109
00:04:07,723 --> 00:04:10,899
Bu dayanılamaz büyüklükte bir basınç gibi

110
00:04:10,899 --> 00:04:13,771
gelebilir ama merak etmeyin, damarlarınız

111
00:04:13,771 --> 00:04:15,781
bu meydan okumaya hazırlıklıdır.