[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.35,0:00:11.05,Default,,0000,0000,0000,,Als je alle bloedvaten in je lichaam\Nachter elkaar zou leggen,
Dialogue: 0,0:00:11.05,0:00:15.01,Default,,0000,0000,0000,,zouden ze 95.000 kilometer lang zijn.
Dialogue: 0,0:00:15.01,0:00:21.70,Default,,0000,0000,0000,,Dagelijks transporteren ze het equivalent\Nvan meer dan 7.500 liter bloed,
Dialogue: 0,0:00:21.70,0:00:27.18,Default,,0000,0000,0000,,hoewel dat in feite dezelfde vier\Nof vijf liter is, die hergebruikt wordt.
Dialogue: 0,0:00:27.18,0:00:30.04,Default,,0000,0000,0000,,Het brengt zuurstof\Nen waardevolle voedingsstoffen,
Dialogue: 0,0:00:30.04,0:00:34.21,Default,,0000,0000,0000,,zoals glucose en aminozuren,\Nnaar de lichaamsweefsels.
Dialogue: 0,0:00:34.21,0:00:40.24,Default,,0000,0000,0000,,Al dat bloed oefent kracht uit op de\Ngespierde celwanden van de bloedvaten.
Dialogue: 0,0:00:40.24,0:00:42.70,Default,,0000,0000,0000,,Die kracht wordt bloeddruk genoemd
Dialogue: 0,0:00:42.70,0:00:46.62,Default,,0000,0000,0000,,en stijgt en daalt met elke hartslag.
Dialogue: 0,0:00:46.62,0:00:48.100,Default,,0000,0000,0000,,Hij is het hoogst tijdens de systole,
Dialogue: 0,0:00:48.100,0:00:52.62,Default,,0000,0000,0000,,als het hart samentrekt\Nom het bloed door de vaten te persen.
Dialogue: 0,0:00:52.62,0:00:54.89,Default,,0000,0000,0000,,Dat is je systolische druk.
Dialogue: 0,0:00:54.89,0:00:57.69,Default,,0000,0000,0000,,Als het hart in rust is tussen de slagen,
Dialogue: 0,0:00:57.69,0:01:02.30,Default,,0000,0000,0000,,daalt de bloeddruk naar zijn\Nlaagste waarde, de diastolische druk.
Dialogue: 0,0:01:02.30,0:01:05.86,Default,,0000,0000,0000,,Als je gezond bent, is je systolische druk
Dialogue: 0,0:01:05.86,0:01:09.97,Default,,0000,0000,0000,,tussen de 90 en 120 millimeter kwikdruk
Dialogue: 0,0:01:09.97,0:01:13.89,Default,,0000,0000,0000,,en je diastolische druk\Ntussen de 60 en 80.
Dialogue: 0,0:01:13.89,0:01:19.22,Default,,0000,0000,0000,,Samengevat is een normale waarde\Niets minder dan 120 over 80.
Dialogue: 0,0:01:19.22,0:01:21.89,Default,,0000,0000,0000,,Het bloed reist het hele lichaam door
Dialogue: 0,0:01:21.89,0:01:24.65,Default,,0000,0000,0000,,via de vaten van de bloedsomloop.
Dialogue: 0,0:01:24.65,0:01:27.17,Default,,0000,0000,0000,,Ik elk buizenstelsel kunnen diverse dingen
Dialogue: 0,0:01:27.17,0:01:29.94,Default,,0000,0000,0000,,de kracht op de buiswanden verhogen:
Dialogue: 0,0:01:29.94,0:01:31.49,Default,,0000,0000,0000,,de vloeistofeigenschappen,
Dialogue: 0,0:01:31.49,0:01:32.62,Default,,0000,0000,0000,,extra vloeistof,
Dialogue: 0,0:01:32.62,0:01:34.45,Default,,0000,0000,0000,,of nauwere buizen.
Dialogue: 0,0:01:34.45,0:01:35.97,Default,,0000,0000,0000,,Als het bloed dikker wordt,
Dialogue: 0,0:01:35.97,0:01:38.63,Default,,0000,0000,0000,,is er meer druk nodig\Nom het erdoor te duwen.
Dialogue: 0,0:01:38.63,0:01:41.19,Default,,0000,0000,0000,,Het hart gaat dan harder pompen.
Dialogue: 0,0:01:41.19,0:01:44.62,Default,,0000,0000,0000,,Een zoutrijk dieet leidt tot hetzelfde.
Dialogue: 0,0:01:44.62,0:01:46.73,Default,,0000,0000,0000,,Het zout bevordert\Nhet vasthouden van vocht
Dialogue: 0,0:01:46.73,0:01:51.40,Default,,0000,0000,0000,,en die extra vloeistof verhoogt\Nhet bloedvolume en de bloeddruk.
Dialogue: 0,0:01:51.40,0:01:54.46,Default,,0000,0000,0000,,Door stress, zoals bij\Nvecht- of vluchtreacties,
Dialogue: 0,0:01:54.46,0:01:58.30,Default,,0000,0000,0000,,komen hormonen vrij,\Nzoals adrenaline en noradrenaline,
Dialogue: 0,0:01:58.30,0:02:00.55,Default,,0000,0000,0000,,die de belangrijke vaten \Ndoen samentrekken,
Dialogue: 0,0:02:00.55,0:02:04.94,Default,,0000,0000,0000,,wat zorgt voor grotere weerstand\Nen de druk stroomopwaarts verhoogt.
Dialogue: 0,0:02:04.94,0:02:08.77,Default,,0000,0000,0000,,Bloedvaten kunnen deze\Nveranderingen meestal makkelijk aan.
Dialogue: 0,0:02:08.77,0:02:13.07,Default,,0000,0000,0000,,Door elastische vezels in hun wanden\Nzijn ze veerkrachtig,
Dialogue: 0,0:02:13.07,0:02:18.61,Default,,0000,0000,0000,,maar als je bloeddruk regelmatig\Nboven ongeveer 140 over 90 komt,
Dialogue: 0,0:02:18.61,0:02:21.56,Default,,0000,0000,0000,,wat we hoge bloedruk noemen,\Nen dat blijft zo,
Dialogue: 0,0:02:21.56,0:02:23.79,Default,,0000,0000,0000,,kan dat ernstige problemen veroorzaken.
Dialogue: 0,0:02:23.79,0:02:26.69,Default,,0000,0000,0000,,Dat komt omdat extra druk op de aderwand
Dialogue: 0,0:02:26.69,0:02:28.46,Default,,0000,0000,0000,,kleine scheurtjes kan veroorzaken.
Dialogue: 0,0:02:28.46,0:02:30.62,Default,,0000,0000,0000,,Als het aangedane weefsel opzwelt,
Dialogue: 0,0:02:30.62,0:02:33.21,Default,,0000,0000,0000,,kunnen substanties\Nop de ontsteking reageren,
Dialogue: 0,0:02:33.21,0:02:36.58,Default,,0000,0000,0000,,zoals witte bloedlichaampjes,\Nen zich rond de scheuren verzamelen.
Dialogue: 0,0:02:36.58,0:02:40.76,Default,,0000,0000,0000,,Vet en cholesterol dat in\Nhet bloed drijft, koekt ook aan,
Dialogue: 0,0:02:40.76,0:02:43.59,Default,,0000,0000,0000,,tot zich een soort plaque vormt
Dialogue: 0,0:02:43.59,0:02:47.41,Default,,0000,0000,0000,,die de binnenwand van het vat\Ndikker en stugger maakt.
Dialogue: 0,0:02:47.41,0:02:50.27,Default,,0000,0000,0000,,Dit heet atheromatose of aderverkalking
Dialogue: 0,0:02:50.27,0:02:52.59,Default,,0000,0000,0000,,en kan gevaarlijke consequenties hebben.
Dialogue: 0,0:02:52.59,0:02:56.69,Default,,0000,0000,0000,,Als de plaque scheurt,\Nvormt zich een bloedprop op de scheur
Dialogue: 0,0:02:56.69,0:02:59.46,Default,,0000,0000,0000,,die de al vernauwde buis\Nnog meer verstopt.
Dialogue: 0,0:02:59.46,0:03:00.92,Default,,0000,0000,0000,,Als de prop groot genoeg is,
Dialogue: 0,0:03:00.92,0:03:06.40,Default,,0000,0000,0000,,kan die de aanvoer van zuurstof en \Nbrandstof naar cellen volledig blokkeren.
Dialogue: 0,0:03:06.40,0:03:10.14,Default,,0000,0000,0000,,In de hartvaten\Nveroorzaakt dat een hartaanval
Dialogue: 0,0:03:10.14,0:03:14.89,Default,,0000,0000,0000,,als spierweefsel met zuurstoftekort\Naf begint te sterven.
Dialogue: 0,0:03:14.89,0:03:17.58,Default,,0000,0000,0000,,Als de prop de bloedtoevoer\Nnaar de hersenen belemmert,
Dialogue: 0,0:03:17.58,0:03:20.07,Default,,0000,0000,0000,,veroorzaakt dat een beroerte.
Dialogue: 0,0:03:20.07,0:03:22.99,Default,,0000,0000,0000,,Gevaarlijk verstopte bloedvaten\Nkunnen verwijd worden
Dialogue: 0,0:03:22.99,0:03:25.80,Default,,0000,0000,0000,,met een techniek die angioplastiek \Nof dotteren heet.
Dialogue: 0,0:03:25.80,0:03:28.87,Default,,0000,0000,0000,,Artsen leiden dan een draad door het vat
Dialogue: 0,0:03:28.87,0:03:30.61,Default,,0000,0000,0000,,naar de belemmerde plek
Dialogue: 0,0:03:30.61,0:03:34.66,Default,,0000,0000,0000,,en schuiven dan een lege ballonkatheter\Nover de draad heen.
Dialogue: 0,0:03:34.66,0:03:38.89,Default,,0000,0000,0000,,Als de ballon opgeblazen is,\Nduwt die de toevoer weer open.
Dialogue: 0,0:03:38.89,0:03:41.83,Default,,0000,0000,0000,,Soms wordt een stijve buis,\Nstent genaamd,
Dialogue: 0,0:03:41.83,0:03:44.69,Default,,0000,0000,0000,,in het vat geplaatst\Nom dat open te houden,
Dialogue: 0,0:03:44.69,0:03:46.56,Default,,0000,0000,0000,,en het bloed te laten stromen
Dialogue: 0,0:03:46.56,0:03:50.11,Default,,0000,0000,0000,,om weer zuurstof bij de snakkende cellen\Nstroomafwaarts te brengen.
Dialogue: 0,0:03:50.11,0:03:53.91,Default,,0000,0000,0000,,Flexibel blijven onder druk\Nis een zware klus voor slagaders.
Dialogue: 0,0:03:53.91,0:03:56.67,Default,,0000,0000,0000,,De vloeistof die ze pompen,\Nbestaat uit substanties
Dialogue: 0,0:03:56.67,0:03:59.17,Default,,0000,0000,0000,,die plakkerig kunnen worden\Nen kunnen klonteren.
Dialogue: 0,0:03:59.17,0:04:02.93,Default,,0000,0000,0000,,Je hart zal ongeveer\N70 keer per minuut slaan.
Dialogue: 0,0:04:02.93,0:04:07.72,Default,,0000,0000,0000,,Minstens 2,5 miljard keer\Ntijdens een gemiddeld leven.
Dialogue: 0,0:04:07.72,0:04:10.90,Default,,0000,0000,0000,,Dat klinkt misschien als een\Nonoverkomelijke hoeveelheid druk,
Dialogue: 0,0:04:10.90,0:04:15.11,Default,,0000,0000,0000,,maar maak je geen zorgen, je slagaders\Nzijn goed uitgerust voor deze uitdaging.