1
00:00:06,774 --> 00:00:09,745
Kada je usvojen 1789. godine,

2
00:00:09,745 --> 00:00:14,154
Ustav SAD-a nije samo ustanovio vladu
koju je odabrao narod.

3
00:00:14,154 --> 00:00:19,158
Pružio je način da narod menja sam Ustav.

4
00:00:19,158 --> 00:00:24,320
Ipak, od približno 11 000 amandmana
predloženih tokom narednih vekova,

5
00:00:24,320 --> 00:00:28,392
samo 27 je imalo uspeha do 2016. godine.

6
00:00:28,392 --> 00:00:32,493
Dakle, zbog čega je Ustav
tako teško promeniti?

7
00:00:32,493 --> 00:00:35,026
Ukratko, zbog njegovih stvaralaca.

8
00:00:35,026 --> 00:00:38,808
Osnivači Sjedinjenih Država
pokušavali su da stvore ujedinjenu zemlju

9
00:00:38,808 --> 00:00:40,974
od trinaest različitih kolonija,

10
00:00:40,974 --> 00:00:42,757
za šta je bilo potrebno obezbediti se

11
00:00:42,757 --> 00:00:45,667
da se njihovi sporazumi
ne mogu lako poništiti.

12
00:00:45,667 --> 00:00:47,404
Evo šta su odlučili.

13
00:00:47,404 --> 00:00:49,964
Da bi se amandman uopšte mogao predložiti,

14
00:00:49,964 --> 00:00:52,939
mora da dobije dve trećine glasova

15
00:00:52,939 --> 00:00:55,274
u oba doma Kongresa

16
00:00:55,274 --> 00:00:58,930
ili zahtev od dve trećine
državnih zakonodavnih tela

17
00:00:58,930 --> 00:01:01,032
da se sazove nacionalna konvencija,

18
00:01:01,032 --> 00:01:02,800
a to je samo prvi korak.

19
00:01:02,800 --> 00:01:05,104
Da bi se Ustav zaista izmenio,

20
00:01:05,104 --> 00:01:09,672
amandman moraju da usvoje
tri četvrtine svih država.

21
00:01:09,672 --> 00:01:14,060
Da bi se to postiglo, u svakoj državi može
da zakonodavstvo glasa povodom amandmana,

22
00:01:14,060 --> 00:01:17,311
ili može da se održi
zasebna konvencija za usvajanje

23
00:01:17,311 --> 00:01:19,861
sa delegatima koje biraju glasači.

24
00:01:19,861 --> 00:01:22,003
Rezultat tako visokih kriterijuma

25
00:01:22,003 --> 00:01:26,305
je da je američki Ustav
danas prilično statičan.

26
00:01:26,305 --> 00:01:30,106
U mnogim drugim demokratijama
amandmani budu odobreni svakih par godina.

27
00:01:30,106 --> 00:01:34,628
U SAD-u, sa druge strane,
nijedan nije prošao od 1992. godine.

28
00:01:34,628 --> 00:01:38,864
U ovom trenutku se možda pitate
kako je uopšte bilo koji uspeo da prođe.

29
00:01:38,864 --> 00:01:41,480
Prvih deset,
poznatih kao Povelja o pravima,

30
00:01:41,480 --> 00:01:44,571
obuhvataju neke od najpoznatijih
američkih sloboda,

31
00:01:44,571 --> 00:01:46,183
kao što su sloboda govora

32
00:01:46,183 --> 00:01:47,936
i pravo na pravedno suđenje.

33
00:01:47,936 --> 00:01:49,514
Oni su svi odobreni odjednom

34
00:01:49,514 --> 00:01:53,731
da bi se razrešili neki konflikti
sa prvobitne Ustavotvorne skupštine.

35
00:01:53,731 --> 00:01:57,319
Godinama kasnije, Trinaesti amandman
koji je ukinuo ropstvo,

36
00:01:57,319 --> 00:02:00,159
kao i Četrnaesti i Petnaesti amandmani,

37
00:02:00,159 --> 00:02:03,309
doneti su tek po završetku
krvavog građanskog rata.

38
00:02:03,309 --> 00:02:05,915
Usvajanje amandmana je,
takođe, postalo teže

39
00:02:05,915 --> 00:02:09,013
kako je zemlja postajala veća
i raznovrsnija.

40
00:02:09,013 --> 00:02:11,158
Prvi amandman koji je ikada predložen,

41
00:02:11,158 --> 00:02:13,895
formula za određivanje
kongresnih predstavnika,

42
00:02:13,895 --> 00:02:17,181
bio je nadomak usvajanja 1790-ih godina.

43
00:02:17,181 --> 00:02:20,135
Međutim, kako se sve više država
pridruživalo savezu,

44
00:02:20,135 --> 00:02:24,274
takođe se povećao i potreban broj
da se dostigne prag od tri četvrtine,

45
00:02:24,274 --> 00:02:26,977
zbog čega je ostao neusvojen
do današnjeg dana.

46
00:02:26,977 --> 00:02:29,383
Danas postoji mnogo predloženih amandmana,

47
00:02:29,383 --> 00:02:31,834
uključujući zabranjivanje
spaljivanja zastave,

48
00:02:31,834 --> 00:02:33,525
ograničavanje kongresnih mandata,

49
00:02:33,525 --> 00:02:35,788
pa čak i ukidanje Drugog amandmana.

50
00:02:35,788 --> 00:02:40,511
Mada mnogi uživaju jaku podršku,
verovatnoća njihovog donošenja je slaba.

51
00:02:40,511 --> 00:02:45,148
Amerikanci su danas politički
najpolarizovaniji od Građanskog rata,

52
00:02:45,148 --> 00:02:48,812
što gotovo da onemogućava
dolaženje do šireg konsenzusa.

53
00:02:48,812 --> 00:02:53,262
Zapravo, sudija Vrhovnog suda,
Antonin Skalija, jednom je izračunao

54
00:02:53,262 --> 00:02:56,543
da usled američkog
predstavničkog sistema vladavine,

55
00:02:56,543 --> 00:03:02,300
može biti dovoljno svega 2 posto
ukupnog stanovništva da blokira amandman.

56
00:03:02,300 --> 00:03:07,200
Naravno, najjednostavnije rešenje bilo bi
učiniti da bude lakše vršiti izmene Ustava

57
00:03:07,200 --> 00:03:11,161
snižavanjem praga koji je potreban
za predlaganje i usvajanje.

58
00:03:11,161 --> 00:03:14,282
To bi, međutim,
zahtevalo sopstveni amandman.

59
00:03:14,282 --> 00:03:19,140
Namesto toga, progres je kroz istoriju
uglavnom dolazio iz Vrhovnog suda SAD-a,

60
00:03:19,140 --> 00:03:23,512
koji je proširio svoje tumačenje
postojećih ustavnih zakona

61
00:03:23,512 --> 00:03:25,242
da bi održao korak sa vremenom.

62
00:03:25,242 --> 00:03:28,345
Budući da sudije Vrhovnog suda
nisu izabrani

63
00:03:28,345 --> 00:03:30,661
i služe doživotno nakon što su imenovani,

64
00:03:30,661 --> 00:03:33,388
ovo je daleko od najdemokratičnije opcije.

65
00:03:33,388 --> 00:03:38,239
Zanimljivo je da su sami osnivači
možda na početku predvideli ovaj problem.

66
00:03:38,239 --> 00:03:40,003
U pismu Džejmsu Medisonu,

67
00:03:40,003 --> 00:03:45,122
Tomas Džeferson je napisao da bi trebalo
da zakoni zastarevaju svakih 19 godina

68
00:03:45,122 --> 00:03:47,855
umesto da moraju da se menjaju ili ukidaju

69
00:03:47,855 --> 00:03:51,166
jer je svaki politički proces pun prepreka

70
00:03:51,166 --> 00:03:53,168
koje narušavaju volju naroda.

71
00:03:53,168 --> 00:03:54,236
Iako je verovao

72
00:03:54,236 --> 00:03:57,344
da će se osnovni principi Ustava održati,

73
00:03:57,344 --> 00:04:00,174
naglasio je da Zemlja pripada živima,

74
00:04:00,174 --> 00:04:01,577
a ne mrtvima.