WEBVTT

00:00:08.805 --> 00:00:12.363
Ndoshta e mbani mend
kete foto te Angela Merkel

00:00:12.363 --> 00:00:15.653
qe ben nje selfie me nje refugjat.

00:00:15.653 --> 00:00:17.829
Kjo foto dhe te tjera si keto

00:00:17.829 --> 00:00:20.865
kane shqetesuar parlamentin gjerman

00:00:20.865 --> 00:00:22.980
dhe parlamente te tjera evropiane

00:00:22.980 --> 00:00:25.900
dhe e kane vene bashkimin evropian
ne pozite te veshtire.

00:00:25.970 --> 00:00:29.771
Qe nga fillimi nuk ka pasur
nje konsensus ne Gjermani

00:00:29.771 --> 00:00:32.634
ne lidhje me lumin e refugjateve

00:00:32.634 --> 00:00:35.634
qe vinin nga Lindja e Mesme drejt Europes.

00:00:35.634 --> 00:00:39.698
Ambjenti mikprites i krijuar
nga Angela Merkel ne fillim

00:00:39.698 --> 00:00:41.651
nuk u pelqye nga te gjithe.

00:00:41.651 --> 00:00:44.356
Qe nga fillimi disa e mbeshteten ate,

00:00:44.356 --> 00:00:45.946
disa jo.

00:00:45.962 --> 00:00:49.138
Personat kunder saj po shtohen

00:00:49.138 --> 00:00:51.587
si dhe numri i kundershtareve,

00:00:51.587 --> 00:00:54.834
sigurisht ky fakt demton Angela Merkel.

00:00:54.834 --> 00:00:58.892
Nuk dua te hyj ne detaje
rreth te ardhmes politike te Merkel

00:00:58.892 --> 00:01:02.157
por dua te permend qe, per mua,

00:01:02.157 --> 00:01:04.837
ajo eshte nje nga figurat politike sot

00:01:04.837 --> 00:01:08.297
qe ka autoritet moral,
pavaresisht nga gabimet,

00:01:08.310 --> 00:01:13.070
qe eshte dicka qe i mungon
politikaneve te sotem.

00:01:13.872 --> 00:01:17.443
Ky grafik tregon numrin e refugjateve

00:01:18.541 --> 00:01:21.207
qe hyne ne Gjermani vitin e shkuar.

00:01:21.207 --> 00:01:26.257
Grupi i pare eshte nga Siria,
i ndjekur nga grupi nga Iraku,

00:01:26.304 --> 00:01:28.374
dhe grupi Afgan.

00:01:28.374 --> 00:01:32.734
Sipas raportit te UNICEF
publikuar dy jave me pare,

00:01:33.314 --> 00:01:36.081
gjysma e atyre qe ikin nga lufta

00:01:36.081 --> 00:01:37.676
jane femije.

00:01:39.215 --> 00:01:42.748
Diskutimi anti-refugjat
eshte me se i njohur:

00:01:43.547 --> 00:01:48.187
"Ata do te na islamizojne"
"Po leme te na hyjne terroristet".

00:01:48.256 --> 00:01:50.406
"Po humbasim identitetin".

00:01:50.418 --> 00:01:54.708
Po ashtu, eshte e vertete 
qe ka njerez qe i mbeshtesin

00:01:54.812 --> 00:01:57.900
ose qe jane te ndjeshem
ndaj atyre qe ikin nga lufta

00:01:57.900 --> 00:02:00.931
por konstatoj se midis tyre

00:02:00.931 --> 00:02:07.163
mundohen qe te mbrohen
nga gabimeve politike

00:02:08.323 --> 00:02:09.441
te mos veprojne,

00:02:09.441 --> 00:02:13.342
te mos marrin pjese ne iniciativat

00:02:13.342 --> 00:02:18.382
qe do te lehtesojne sadopak
dramat personale kaq te renda.

00:02:18.855 --> 00:02:21.946
Ne diskutimet zyrtare dhe jozyrtare

00:02:21.946 --> 00:02:27.256
si element themelore per integrimin
e refugjateve

00:02:27.265 --> 00:02:29.235
eshte mesimi i gjermanishtes.

00:02:29.414 --> 00:02:31.839
Une jam nje gjuhetare nga Barcelona.

00:02:31.839 --> 00:02:34.939
Jetoj prej kater vjetesh
ne Keln te Gjermanise.

00:02:34.952 --> 00:02:39.342
Te mesuarit e gjuhes eshte
faktor kyç per mua po ashtu,

00:02:39.367 --> 00:02:40.845
qe te mund te integrohem,

00:02:40.845 --> 00:02:44.861
por nuk eshte themelore
vetem per refugjatet,

00:02:44.861 --> 00:02:47.123
eshte per gjithe emigrantet
ne pergjithesi.

00:02:48.045 --> 00:02:52.138
Kam bere kerkime per aspekte
te ndryshme ne ambjente poliglote

00:02:52.138 --> 00:02:53.182
per 4 vjet.

00:02:53.182 --> 00:02:57.562
Sipas meje gjuha nuk eshte produkti final

00:02:57.608 --> 00:02:59.575
qe mund te arrish.

00:02:59.575 --> 00:03:05.613
Per mua, gjuha eshte nje proces
qe ndryshon gjate gjithe jetes,

00:03:05.613 --> 00:03:08.926
gjate eksperiencave personale qe kemi.

00:03:09.518 --> 00:03:12.838
Gjuha eshte nje mjet i fuqishem

00:03:12.838 --> 00:03:15.632
per integrim, per tu perfshire,

00:03:15.632 --> 00:03:18.882
por gjithashtu mjet i fuqishem
per mosperfshirje sociale.

00:03:18.970 --> 00:03:22.883
Nese, per shembull,
keni aftesi te pakta gjuhesore

00:03:22.883 --> 00:03:28.488
ose keni aksent te huaj apo dialektin
e nje zone te caktuar,

00:03:29.033 --> 00:03:32.793
ose nese keni nje paaftesi

00:03:32.793 --> 00:03:36.453
qe ndikon ne prodhimin e te folurit,

00:03:36.453 --> 00:03:38.362
per shembull, ju merret goja,

00:03:38.362 --> 00:03:42.079
te gjitha jane shembuj qe influencojne
menyren ne te cilen njerezit

00:03:42.079 --> 00:03:45.960
ju pranojne apo refuzojne ne shoqeri.

00:03:47.603 --> 00:03:51.721
Perdorimi i gjuhes dhe
identiteti nuk eshte statik,

00:03:52.165 --> 00:03:54.015
eshte dinamik.

00:03:54.043 --> 00:03:57.562
Nuk eshte si shenjat e gishtave
qe i keni perjete.

00:03:57.562 --> 00:04:01.029
Identiteti eshte diçka qe ju e krijoni

00:04:01.029 --> 00:04:07.353
ne baze te vlerave dhe besimeve
qe ju japin familjet dhe miqte,

00:04:08.001 --> 00:04:12.231
dhe po ashtu nga se kush doni te beheni,

00:04:12.305 --> 00:04:16.135
dhe kjo e fundit eshte e lidhur
me motivacionin,

00:04:16.141 --> 00:04:21.021
nga ndjenja e perkatesise
qe keni me grupet e tjera

00:04:21.021 --> 00:04:23.405
me te cilet ndiheni te lidhur

00:04:23.405 --> 00:04:26.087
dhe po ashtu marredhenja me grupet

00:04:26.087 --> 00:04:28.722
qe jane krejt te ndryshem nga ju.

00:04:29.152 --> 00:04:31.597
Ne qendrat e refugjateve ne Gjermani,

00:04:31.597 --> 00:04:34.455
ofrohen kurse te gjermanishtes gratis,

00:04:35.952 --> 00:04:40.285
dhe ju vjen natyrale te mendoni,

00:04:40.285 --> 00:04:42.795
se keta njerez duhet te ndihen te lumtur,

00:04:42.842 --> 00:04:45.682
sepse atyre i ofrohen keto mundesi,

00:04:45.892 --> 00:04:48.526
dhe duhet te jene mirenjohes.

00:04:49.105 --> 00:04:54.447
Megjithate mungesa e vajzave 
adoleshente eshte e dukshme

00:04:55.153 --> 00:04:58.546
ne keto grupe te gjermanishtes.

00:05:00.125 --> 00:05:02.035
Mendoni:

00:05:02.647 --> 00:05:09.456
keto vajza kane nje peshe rende,
kane stres post-traumatik,

00:05:12.072 --> 00:05:17.737
prej eksodit, ne nje toke
qe nuk ia kane premtuar,

00:05:19.238 --> 00:05:22.778
Ato kane pare sesi 
i kane vraret njerezit e dashur,

00:05:23.559 --> 00:05:27.164
si i kane djegur shtepite.

00:05:28.914 --> 00:05:34.704
Disa gra, fatkeqsisht,
kane qene viktima te perdhunimit

00:05:34.718 --> 00:05:40.354
ne kete udhetim nga Afganistani,
Iraku e Siria,

00:05:40.354 --> 00:05:43.604
deri ne Evrope dhe ne kete rast,
ne Gjermani.

00:05:44.525 --> 00:05:47.116
Nese viheni ne vendin e tyre

00:05:47.126 --> 00:05:50.960
a do tju shkonte mendja
per mesim gjermanishtje

00:05:51.632 --> 00:05:53.512
apo ndonje gje si kjo?

00:05:54.594 --> 00:05:58.216
Madje,

00:05:59.799 --> 00:06:04.427
prinderit, vellezerit dhe
pjesetaret e familjes

00:06:05.097 --> 00:06:08.027
nuk i lejojne ato te marrin
pjese ne keto aktivitet

00:06:08.027 --> 00:06:12.237
sepse mendojne qe 
kjo mund ti demtoje me shume.

00:06:12.759 --> 00:06:14.509
Dhe pyetja eshte,

00:06:14.969 --> 00:06:18.803
çfare mund te bejme qe
keto vajza te nisin pjesemarrjen

00:06:18.803 --> 00:06:22.123
ne kete shoqeri te re e te integrohen?

00:06:22.306 --> 00:06:25.343
Kjo eshte pyetja qe
une me kater miq kemi bere:

00:06:25.343 --> 00:06:29.278
Sandra me trikon e kuqe, 
pastaj une, Lina dhe Peter.

00:06:29.278 --> 00:06:31.507
Ne, per arsye te ndryshme,

00:06:31.507 --> 00:06:33.517
kemi shume lidhje me adoleshencen.

00:06:33.517 --> 00:06:37.047
Peter dhe une kemi vajza 15 vjeçare,

00:06:37.240 --> 00:06:41.920
Sandra dhe Lina punojne
me nje grup adoleshentesh.

00:06:42.340 --> 00:06:46.381
Ne menduam, 
po sikur te krijojme nje projekt

00:06:47.210 --> 00:06:50.590
qe nuk do te terheqe
vetem vajzat refugjate

00:06:50.595 --> 00:06:54.146
por edhe vajzat gjermane?

00:06:54.706 --> 00:06:56.610
A mund ti lidhim ato?

00:06:56.610 --> 00:07:00.194
A mund te krijojme
nje hapsire per to qe te lidhen

00:07:00.194 --> 00:07:04.764
dhe kjo te ndihmoje ne integrimin e tyre?

00:07:04.887 --> 00:07:07.337
Keshtu lindi Hallofoto!

00:07:07.349 --> 00:07:12.469
Eshte nje projekt interkulturor
per vajzat 13-17 vjeçare.

00:07:13.084 --> 00:07:16.722
Qellimi i ketij projekti eshte:
zhvillimi

00:07:16.722 --> 00:07:19.613
filluam me krijim hapsirash
per nderlidhje

00:07:19.613 --> 00:07:23.833
qe zhvillojne aftesi komunikimi,

00:07:23.855 --> 00:07:26.984
dhe kreativitet.

00:07:26.984 --> 00:07:28.564
Ne menduam:

00:07:28.564 --> 00:07:31.994
Nese i zhvillojme te dyja,
me siguri qe i japim mundesi

00:07:32.009 --> 00:07:36.399
atyre te zhvillojne aftesi interkulturore.

00:07:38.375 --> 00:07:41.292
Por per te zhvilluar aftesi kominikimi

00:07:41.292 --> 00:07:43.751
duhet te mesonin gjermanishten

00:07:43.751 --> 00:07:45.057
s'kishte rruge tjeter.

00:07:45.057 --> 00:07:48.447
Ne perdorem nje metode inovative:
tabelat e komunikimit te amplifikuar.

00:07:48.447 --> 00:07:50.727
Keto tabela,

00:07:50.727 --> 00:07:53.432
jane mjete per njerezit qe nuk fjasin.

00:07:53.432 --> 00:07:55.947
per ata qe nuk mund te perdorin
gjuhen e folur.

00:07:55.947 --> 00:07:58.586
Kjo mund te jete qe nga lindja

00:07:58.586 --> 00:08:03.336
per shembull, autizem i theksuar,

00:08:03.353 --> 00:08:06.733
ose femije me paralize cerebrale.

00:08:06.738 --> 00:08:10.061
Ky kondicion po ashtu
mund te shfaqet edhe tek te rriturit

00:08:10.061 --> 00:08:12.852
pas nje ishemie, ose aksidenti,

00:08:12.852 --> 00:08:17.552
ose pas nje semundje neurodegjenerative

00:08:17.578 --> 00:08:19.026
si ajo e Parkinsonit.

00:08:19.026 --> 00:08:21.419
Tabelat qe ne perdorem ne projekt

00:08:21.419 --> 00:08:26.478
jane te bazuara
ne piktograma dhe fjalor bazik.

00:08:26.478 --> 00:08:31.688
Ky fjalor perfshin fjalet qe perseriten
me shpesh gjate te folurit

00:08:31.768 --> 00:08:33.596
dhe kjo ndodh jo vetem ne gjermanisht

00:08:33.596 --> 00:08:37.891
por edhe ne spanjisht, katalan,
bask, anglisht, etj.

00:08:40.014 --> 00:08:44.528
Vajzat i pranuan kto instrumenta,

00:08:45.782 --> 00:08:48.858
dhe te dhenat qe u mblodhen nga projekti

00:08:48.858 --> 00:08:50.868
treguan qe ato e vleresuan positivisht.

00:08:50.869 --> 00:08:54.416
Megjithate, per ato nuk kishin
shume rendesi

00:08:54.416 --> 00:08:58.746
mesimi i gjermanishtes, enderrat,
motivacioni,

00:08:58.784 --> 00:09:03.524
perfshimi ne shoqeri.

00:09:03.559 --> 00:09:08.049
Per ato, gjerat me te rendesishme
ishin takimet tona

00:09:08.118 --> 00:09:11.440
te organizuara te Hallofoto!
gjate projektit.

00:09:11.440 --> 00:09:13.425
Ato jane takime interkulturore

00:09:13.425 --> 00:09:17.740
sepse promovonin takime balle per balle

00:09:17.740 --> 00:09:21.380
ndermjet grupesh me kendveshtrime
krejt te ndryshme.

00:09:21.600 --> 00:09:25.220
Kjo eshte nje foto nga takimet.

00:09:25.236 --> 00:09:29.438
Ne organizuam takime
nderkulturore me tema

00:09:29.438 --> 00:09:31.271
te zgjedhura nga vajzat.

00:09:31.271 --> 00:09:34.081
Kjo teme eshte 
" Trukim dhe rregullim flokesh"

00:09:34.081 --> 00:09:36.947
Njehere tjeter shkuam
ne nje park aventurash

00:09:36.947 --> 00:09:40.157
ku kishte kalim me litar,
lojra equilibri dhe tunele.

00:09:40.565 --> 00:09:45.105
Ideja ishte jo te krijoje frike
por ta kaperceje ate.

00:09:45.229 --> 00:09:47.329
Ato i lidhen perpjekjet dhe,

00:09:47.334 --> 00:09:50.072
nuk na interesonte kush kishte
me pak a me shume frike,

00:09:50.072 --> 00:09:52.565
cili grup,

00:09:52.565 --> 00:09:55.569
ishte thjeshte sesi
gjithsecili shprehte vetveten.

00:09:55.569 --> 00:09:57.136
Ju e shikoni ne fytyrat e tyre,

00:09:57.136 --> 00:10:00.506
nuk duket se kush ka frike.

00:10:00.506 --> 00:10:04.026
Qellimi yne ne mbledhjet qe beme,
ishte qe vajzat-

00:10:04.026 --> 00:10:06.412
ketu p.sh. ato po gatuajne-

00:10:06.412 --> 00:10:07.781
te kuptonin domethenien.

00:10:07.781 --> 00:10:10.431
Dhe te ndertosh kete domethenie

00:10:10.439 --> 00:10:14.629
eshte te krijosh ndjenjen
e nje kulture mikste,

00:10:14.694 --> 00:10:18.379
qe krijon lidhje,

00:10:18.379 --> 00:10:20.869
disa zhvillime nderkulturore

00:10:20.884 --> 00:10:22.680
qe i kapercejne etiketat.

00:10:22.680 --> 00:10:27.640
Etiketat sherbejne per te gjeneruar
stereotipe dhe formuar paragjykime

00:10:27.724 --> 00:10:32.964
qe nuk marrin parasysh gjithe te mirat
qe na perkasin ne te gjitheve,

00:10:32.978 --> 00:10:35.287
ose qe ka secili.

00:10:35.287 --> 00:10:38.087
Se bashku me aftesite komunikuese

00:10:38.089 --> 00:10:41.315
donim te zhvillonim dhe aftesite krijuese.

00:10:41.315 --> 00:10:48.859
Kreativiteti eshte shprehja e njohurise
dhe dashurise se çdo individi.

00:10:48.859 --> 00:10:53.460
Dhe nese e aktivizojme kete shprehje

00:10:54.235 --> 00:10:59.255
se pari, zhvillohet nje hapesire
qe sdo ta kishit menduar,

00:10:59.307 --> 00:11:01.837
qe eshte nje perzierje shprehjesh

00:11:01.855 --> 00:11:03.894
ku eshte e mundur te shohesh

00:11:03.894 --> 00:11:08.134
sesi krijohen aftesite nderkulturore.

00:11:08.845 --> 00:11:11.669
Prandaj berem keto
workshope fotografike

00:11:11.669 --> 00:11:14.355
per te stimuluar kreativitetin.

00:11:14.355 --> 00:11:19.245
Peter dhe Sandra u moren me fotografimin

00:11:19.271 --> 00:11:21.199
ata jane fotografet ne grup.

00:11:21.199 --> 00:11:22.621
Keto jane fotot

00:11:22.621 --> 00:11:26.131
qe bene vajzat gjate projektit.

00:11:26.220 --> 00:11:31.214
Here merrnin poza, here benin fotografite.

00:11:31.214 --> 00:11:33.343
Ato e vendosnin.

00:11:37.785 --> 00:11:41.120
Kur dikush shikon keto foto, mund te pyesi

00:11:41.287 --> 00:11:45.107
Ku eshte "ato"? Ku eshte "ne"?

00:11:45.639 --> 00:11:48.739
Kufijte jane zbehur ne njefare menyre.

00:11:48.747 --> 00:11:50.503
Si e percaktojme veten?

00:11:50.604 --> 00:11:52.970
Keto foto na u duken kaq te bukura

00:11:52.970 --> 00:11:56.026
saqe vendosem te bejme nje ekspozite.

00:11:56.026 --> 00:11:58.886
Por nuk donim te ishte nje e zakonshme,

00:11:58.886 --> 00:12:02.286
jo ne nje galeri arti apo muzeum.

00:12:02.289 --> 00:12:07.559
Donim ti çonim fotot tona
ne nje hapesire urbane

00:12:08.140 --> 00:12:10.442
dhe kishim vizionin tone.

00:12:10.945 --> 00:12:13.832
Kete beme:

00:12:13.832 --> 00:12:17.378
ne donim qe vajzat te ishin ne tramvaje,

00:12:18.174 --> 00:12:19.609
ne tramvajin e deshires.

00:12:19.609 --> 00:12:22.403
Donim te kishim nje platforme

00:12:22.403 --> 00:12:25.689
qe te ishte nje deklarate politike

00:12:25.689 --> 00:12:29.306
kunder seksizmit dhe ksenofobise.

00:12:30.591 --> 00:12:34.379
Ia paraqitem kete antareve
te transportit publik te Keln-it

00:12:34.379 --> 00:12:38.039
dhe u pelqye shume.

00:12:38.065 --> 00:12:42.175
ne fillim te korrikut vitin e kaluar,

00:12:42.461 --> 00:12:44.911
fotot e vajzave

00:12:47.236 --> 00:12:49.626
u prezantuan ne tramvaj.

00:12:58.920 --> 00:13:03.528
(Duartrokitje)

00:13:13.486 --> 00:13:18.196
Projekti pati nje sukses
me te madh seç imagjinonim.

00:13:18.469 --> 00:13:23.299
Ne fakt, gazetat e prezantuan
si projekti perfekt

00:13:23.315 --> 00:13:27.350
kunder tendencave ksenofobike

00:13:27.823 --> 00:13:30.330
qe fatkeqsisht jane ne rritje

00:13:30.330 --> 00:13:33.242
jo vetem ne Gjermani,
por ne gjithe Evropen.

00:13:33.242 --> 00:13:36.312
Kishte shume qe na pyeten

00:13:36.331 --> 00:13:38.312
nese mund ta replikonin projektin

00:13:38.312 --> 00:13:41.191
nese mund te krijonin Hallofoto-n e tyre.

00:13:41.191 --> 00:13:42.891
Per kete arsye, menduam

00:13:42.944 --> 00:13:47.064
Ne do ta licensojme,
qe gjithe bota ta perdore.

00:13:47.226 --> 00:13:50.576
Ja pse projekti eshte ne Creative Commons,

00:13:50.593 --> 00:13:54.362
dhe ne kete skene TEDxValladolid,

00:13:54.362 --> 00:13:57.231
dua te ftoj kedo qe deshiron
te marre pjese,

00:13:57.231 --> 00:14:00.761
ta beje ate.

00:14:01.296 --> 00:14:05.481
(Duartrokitje)

00:14:10.210 --> 00:14:15.628
Dhe nuk eshte çfare i mesuam 
ne te katert vajzave,

00:14:15.628 --> 00:14:18.608
por çfare ato na mesuan.

00:14:18.616 --> 00:14:22.886
Te gjitha pjesemarreset na treguan

00:14:22.909 --> 00:14:26.232
menyra per te komunikuar dhe angazhuar.

00:14:26.716 --> 00:14:29.229
Se pari, ato thyejne stereotipet.

00:14:29.229 --> 00:14:31.817
Se dyti, krijojne lidhje.

00:14:31.817 --> 00:14:33.457
Po ashtu krijuan,

00:14:33.488 --> 00:14:39.114
e transformuan identitete
te fuqishme nderkulturore,

00:14:39.114 --> 00:14:44.694
dhe keto te fundit
nuk jane te bazuara ne konsensus,

00:14:44.853 --> 00:14:47.353
por ne respekt te dyanshem,

00:14:47.353 --> 00:14:51.225
ne te cilin ato kuptojne njera tjetren

00:14:51.709 --> 00:14:54.281
duke e vene veten ne rolin e tjetres,

00:14:54.281 --> 00:14:57.595
te kesh ndjenjen e perkatshmerise.

00:14:58.008 --> 00:15:00.453
Kjo ndjenje,

00:15:00.453 --> 00:15:05.433
eshte çfare kam ndjere nga ju ndersa
po mbaja kete fjalim,

00:15:05.468 --> 00:15:08.099
dhe per kete u jam mirenjohese.

00:15:08.586 --> 00:15:12.488
(Duartrokitje)