WEBVTT

00:00:06.822 --> 00:00:10.548
لەساڵی ١٩٩٧، ئافرەتێکی فەڕەنسی
بەناوی جانی کاڵمێنت

00:00:10.548 --> 00:00:16.981
کۆچی دوای کرد دوای ۱۲۲ ساڵ و ۱٦٤
ڕۆژی مانەوە لە ژیان لەسەر زەوی،

00:00:16.981 --> 00:00:20.354
بەهۆی ئەوە بوو بە
بە تەمەنترین کەس لە مێژوودا.

00:00:20.354 --> 00:00:22.170
تەمەنی ئەو ئافرەتە زۆر سەرسوڕهێنەر بوو

00:00:22.170 --> 00:00:26.733
ملیۆنێرێک بەڵێنی ملیۆنێک دۆلاری دا
بۆهەرکەسێک بتوانێ ئەم پێوانەیە بشکێنێت.

00:00:26.733 --> 00:00:30.796
بەڵام لەڕاستیدا مانەوە لەژیان
لەم تەمەنە یان زیاتر

00:00:30.796 --> 00:00:34.169
کارێکی زۆر دەگمەنە، یان ڕەنگە هیچ مرۆڤێک،

00:00:34.169 --> 00:00:36.179
توانای بەدیهێنانی ئەم کارەی نەبێت.

00:00:36.179 --> 00:00:39.631
لاشەی مرۆڤەکان بەم شێوەیە دروست
نەکراوە بەرگەی بەتەمەن داچوون بگرێت.

00:00:39.631 --> 00:00:42.692
توانستی ئێمەی مرۆڤ بە ۹۰
ساڵ مەزەندە دەکرێت.

00:00:42.692 --> 00:00:46.352
بەڵام مەبەستمان لە پیربوون چییە بەتەواوی

00:00:46.352 --> 00:00:50.132
هەروەها دژایەتی لاشە چۆنە
لەپێناو مانەوە لەژیان؟

00:00:50.132 --> 00:00:53.162
ئێمە بەشێوەیەکی ڕووکەشی دەزانین پیری چییە.

00:00:53.162 --> 00:00:55.725
بۆهەندێک کەس، بەمانای گەشەکردن
و گەورەبوون دێت،

00:00:55.725 --> 00:00:58.858
لەکاتێکدا بۆهەندێکی تر، پیربوونە.

00:00:58.858 --> 00:01:04.199
سەڕەرای ئەوەش هێشتا پێناسەی
زانست بۆ پیری بەرەنگارییە.

00:01:04.199 --> 00:01:08.358
دەتوانین بڵێین پیری پڕۆسەیەکی
سەرەکییە دەکرێ ڕووبدات

00:01:08.358 --> 00:01:11.898
و بە کارلێکردن لەگەڵ
ژینگە و تیشکی خۆر،

00:01:11.898 --> 00:01:15.663
و ژەهراویبوونی هەوا، ئاو
و ماددە خۆراکیەکانمان،

00:01:15.663 --> 00:01:17.754
بەهۆیی گۆرانی پێکهاتەیی

00:01:17.754 --> 00:01:20.982
و چالاکی گەردیلە کیماییەکان
و خانەکانی لاشە.

00:01:20.982 --> 00:01:23.724
ئەم گۆڕانکاریانە دەگەڕێنەوە
بۆ پووکانەوەی خانەکان،

00:01:23.724 --> 00:01:27.544
و دوای ئەمەش شکست هێنانی زیندەیی بەتەواوی.

00:01:27.544 --> 00:01:31.439
تێگەیشتنمان بۆ میکانیزمی پیری
زۆر کەم و کورتە.

00:01:31.439 --> 00:01:35.923
بەڵام بەم دوایانە زاناکان نۆ تایبەتمەندی
فسیۆلۆژیان دایە پاڵ،

00:01:35.923 --> 00:01:38.254
خۆیی دەبینێتەوە لە گۆڕانی بۆماوە

00:01:38.254 --> 00:01:41.361
و هەتا گۆڕان لەتوانای نوێ
بوێ نەوەی خانەکانیش

00:01:41.361 --> 00:01:44.221
و ئەمە ڕۆڵێکی گرینگی دەگێڕێت.

00:01:44.221 --> 00:01:48.629
سەرەتا ،بۆماوەیی لاشەمان
بە تێپەڕبوونی کات بە کۆمەڵ تێک دەشکێت

00:01:48.629 --> 00:01:50.907
دەگۆڕێ بۆ سەرشێوەی برینی ناوکە ترش"DNA".

00:01:50.977 --> 00:01:54.619
ئەوە بەشێوەیەکی سرووشتی ڕوودەدات کاتێک
ناووکە ترش دووبارە لەلاشە نوێدەبێتەوە،

00:01:54.619 --> 00:01:57.174
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لەخانە 
دابەشبووەکان نیە.

00:01:57.174 --> 00:02:02.098
ئەندامەکانی مایتۆکۆندریا هۆکاری
سەرەکی ئەم تێک شکاندنەن.

00:02:02.098 --> 00:02:06.002
مایتۆکۆندریا ئەدیسۆن و سێ
فۆسفات بەرهەم دێنێت.

00:02:06.002 --> 00:02:07.603
یان ATP،

00:02:07.603 --> 00:02:11.196
کە ئەمەش سەرچاوەی سەرەکی وزەیە
بۆ سەرجەم پڕۆسەکانی خانەیی،

00:02:11.196 --> 00:02:14.662
سەرەڕایی ئەوەش مایتۆکۆندریا دەست 
بەسەر چەندین چالاکی جیاوازدا دەگرێت

00:02:14.662 --> 00:02:18.721
و ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە خانە
مردووە ڕێکخراوەکاندا.

00:02:18.721 --> 00:02:21.120
ئەگەر چالاکی مایتۆکۆندریا سست ببێت،

00:02:21.120 --> 00:02:25.086
دواتر خانەکان و سەرجەم
ئەندامەکانیش تێک دەشکێن.

00:02:25.869 --> 00:02:29.902
وەک زانراوە گۆڕانەکانی تر
لە شێوەی بۆ ماوەیی ڕوودەدات،

00:02:29.902 --> 00:02:32.370
هەروەها پێدەڵێن گۆڕانی نا
بۆ ماوەی ئۆپۆژنتیکی،

00:02:32.370 --> 00:02:35.288
کە کار دەکاتە سەر خانەو شانەکانی لاشە.

00:02:35.288 --> 00:02:38.683
خامۆشی بۆماوەیی بە ئاستێکی نزمتر
دەردەکەوێ لە نەوە نوێیەکاندا

00:02:38.683 --> 00:02:41.812
لە مرۆڤە بە تەمەنەکان زیاتر دەردەکەوێ،

00:02:41.812 --> 00:02:44.534
دەبێتە هۆیی بەرز بوونەوەی گەشەی
نەخۆشیە خراپەکانی ڕزین،

00:02:44.534 --> 00:02:48.119
پووکانەوە، وەک ئەلزەهایمەر
کە پیری زیاتر پێش دەخات.

00:02:48.119 --> 00:02:52.592
تەنانەت ئەگەر خۆمان لە هەموو
گۆڕانێکی بۆماوەیی بەدوور بگرین،

00:02:52.592 --> 00:02:55.404
سەرەڕای ئەمەش خانەکانیش نامان پارێزن.

00:02:55.404 --> 00:02:58.415
ڕاستیەکەی بۆ نوێبوونەوەی
خانەکان دەگەڕێتەوە،

00:02:58.415 --> 00:03:00.422
کە ئەمە کارێکی زۆر
سەرەکیە بۆمانەوە لەژیان،

00:03:00.422 --> 00:03:02.400
دەگەڕێتەوە بۆ ئەوکاتەی بەتەمەندا دەچین.

00:03:02.400 --> 00:03:06.093
ناوکە ترشی ناو خانەکانمان لەناو 
کڕۆمۆسۆماکاندا ناواخنن،

00:03:06.093 --> 00:03:11.932
هەریەک لەمانە دوو ناوچەی پارێزەری
هەیە لە دەورووبەری پێیدەڵێن تێلۆمێرەکان.

00:03:11.932 --> 00:03:14.931
ئەمە نوێ بوونەوەیەکە هەموو کاتێک ڕوودەدات.

00:03:14.931 --> 00:03:17.462
کاتێک تێلۆمێرەکان زۆر کورت دەبنەوە،

00:03:17.462 --> 00:03:20.123
خانەکان لە نوێ بوونەوە دەوەستن و دەمرن،

00:03:20.123 --> 00:03:23.185
توانایی لاشەمان زۆرهێواش
دەبێت لەنوێ کردنەوەی خۆیدا.

00:03:23.185 --> 00:03:26.935
لەگەڵ پیربوون خانەکانیش بەشێوەیەکی
زیاتر گەشەدەکەن و گەورە دەبن،

00:03:26.935 --> 00:03:30.474
پڕۆسەیەکە تیایدا خانە بازنەیەکان
دەوەستن لەکاتی مەترسی،

00:03:30.474 --> 00:03:33.385
لەم کاتەدا خانە شێرپەنجەیەکان
دەست بە زیاد بوون دەکەن.

00:03:33.385 --> 00:03:36.620
ئەم کاردانەوانە کەم دەبنەوە
بە تێپەڕبوونی تەمەن،

00:03:36.620 --> 00:03:40.568
گەشەی خانەکان دەوەستن،
توانای نوێبوونەوەی کەم دەکات.

00:03:40.568 --> 00:03:44.475
هەروەها پیری لە خانەکانیش لە چەندین لقی
خانەیی پێکدێن، لەزۆربەی شانەکان جێگیر دەبن

00:03:44.475 --> 00:03:49.382
و تایبەتمەندی دابەشبوونی بێ سنووری هەیه
بێ ئەوەی قەرەبووی خانەکانی تر بکاتەوە.

00:03:49.382 --> 00:03:52.750
کاتێک پیردەبین خانە لق دارەکان
لە ژمارەدا کەم دەبنەوە

00:03:52.750 --> 00:03:55.217
و دەست دەکەن بە لەدەستدانی
توانستی دابەشبوونیان،

00:03:55.217 --> 00:03:59.728
کارلەسەر نوێبوونەوەی شانەکان و هێزی
پارێزگاری کردن لە فرمانی سەرەکی ئەندامەکان

00:03:59.728 --> 00:04:04.098
گۆڕانکاریەکانی تری خانە بریتیە لە
ئەنجامدانی فرمانەکانی خانە بە دروستی.

00:04:04.098 --> 00:04:08.498
کاتێک پیر دەبن، لە کۆنتڕۆڵ کردنی
کوالێتی پڕۆتینەکان دەوەستن،

00:04:08.498 --> 00:04:12.851
هۆکاری کەڵەکە بوونی تێک شکاندنەکان
و خۆراکە ژەهراویەکان،

00:04:12.851 --> 00:04:17.555
بەهۆی چالاکی زۆری خۆراکی کە
ئەمەش دەبێتە هۆی کووشتنیان.

00:04:17.555 --> 00:04:20.597
پەیوەندی نێوان خانەکان
زۆر کزو هێواش دەبێت،

00:04:20.597 --> 00:04:24.009
سەرەنجام توانای لاشە لە ڕاپەڕاندنی
فرمانەکانی کزو لاواز دەبێت.

00:04:24.009 --> 00:04:27.105
زۆرشت هەن تا ئێستا تێنەگەیشتووین
دەربارەی پیربوون.

00:04:27.105 --> 00:04:32.193
لەکۆتایدا، ئایا تەمەنێکی درێژ پەیوەندی
بە سیستەمی خۆراکییەوە هەیە،

00:04:32.193 --> 00:04:33.400
یان ڕاهێنان،

00:04:33.400 --> 00:04:34.405
و داو دەرمان،

00:04:34.405 --> 00:04:35.965
یان هەرشتێکی تر؟

00:04:35.965 --> 00:04:39.094
ئایا تەکنیکی نوێی داهاتوو وەک
چاک بوونەوەی خانەکانی کاربۆهیدرات،

00:04:39.094 --> 00:04:40.587
یان چارەسەری بۆماوەیی،

00:04:40.587 --> 00:04:43.311
بەشێوەیەکی دەست کرد تەمەنمان زیاد دەکات؟

00:04:43.311 --> 00:04:46.405
و ئایا لەم کاتەدا دەمانەوێ زیاتر بژین
وەک لەوەی ئێستا هەیە؟

00:04:46.405 --> 00:04:50.375
١٢٢ساڵ مانەوە لەژیان وەک ئیلهامێک وایە،

00:04:50.375 --> 00:04:53.434
هیچ قسەیەکمان نییە،
زانیخوازی بۆ کوێمان دەبات.