1
00:00:06,580 --> 00:00:10,082
Mahallenizdeki, şehrinizdeki
ve hatta ülkenizdeki insanların

2
00:00:10,082 --> 00:00:12,995
yarısının öldüğünü düşünün.

3
00:00:12,995 --> 00:00:16,336
Kulağa kıyamet konulu bir korku filmi
gibi gelebilir

4
00:00:16,336 --> 00:00:19,049
ama bunlar 14. yüzyılda "Kara Ölüm"
olarak bilinen

5
00:00:19,049 --> 00:00:22,898
bir hastalık salgını sırasında
gerçekten yaşandı.

6
00:00:22,898 --> 00:00:26,869
Çin'den Asya, Orta Doğu, Afrika
ve Avrupa boyunca yayılarak

7
00:00:26,869 --> 00:00:31,743
bu yıkıcı hastalık,
dünya nüfusunun 5'te 1'ini yok etti

8
00:00:31,743 --> 00:00:36,469
ve Avrupa nüfusunun yarısını
sadece 4 yılda öldürdü.

9
00:00:36,469 --> 00:00:39,585
Kara Ölüm hakkındaki etkileyici
ve anlaşılmaz şeylerden biri de

10
00:00:39,585 --> 00:00:42,478
hastalığın yeni bir olgu olmadığı

11
00:00:42,478 --> 00:00:45,654
ve insanları yüzyıllardır etkilediğidir.

12
00:00:45,654 --> 00:00:48,921
Bu dönemdeki ve daha önce
gerçekleşen bir salgın olan

13
00:00:48,921 --> 00:00:54,091
M.S 541 yılındaki Justinianos Veba Salgını
dönemindeki diş ve kemiklerin DNA analizi

14
00:00:54,091 --> 00:00:57,471
her iki hastalığında bugünkü
bubonik vebaya yol açan

15
00:00:57,471 --> 00:01:02,077
aynı bakteri olan Yersinia pestis 
tarafından meydana geldiğini gösterir.

16
00:01:02,077 --> 00:01:06,100
Bu, aynı patojenden meydana gelen
aynı hastalığın tarih boyunca

17
00:01:06,100 --> 00:01:10,244
tamamen farklı bir şekilde davranıp
farklı yollarla yayılabileceğini gösterir.

18
00:01:10,244 --> 00:01:14,377
Antibiyotik kullanımdan önce bile,
20. yüzyılın başlarında Hindistan'da

19
00:01:14,377 --> 00:01:17,804
meydana gelenler gibi
modern zamanlardaki ölümcül salgınlar

20
00:01:17,804 --> 00:01:21,277
nüfusun %3'ünden fazlasını öldüremedi.

21
00:01:21,277 --> 00:01:24,509
Günümüzde veba bölgesel sınırlar 
içinde kalıyor ya da

22
00:01:24,509 --> 00:01:28,058
kemirgen pireleri tarafından taşındığı 
için yayılsa bile yavaş yayılıyor.

23
00:01:28,058 --> 00:01:31,091
Fakat süratle yayılan Orta Çağ vebası

24
00:01:31,091 --> 00:01:35,002
büyük ihtimalle insandan insana geçiyordu.

25
00:01:35,002 --> 00:01:39,713
Eski ve modern bubonik veba 
bakterilerinin karşılaştırılması

26
00:01:39,713 --> 00:01:43,247
sonucu göze çarpan
bir genetik fark ortaya çıkmadı,

27
00:01:43,247 --> 00:01:46,292
bu da önceki salgınların neden
bu kadar ölümcül olduğu sırrının

28
00:01:46,292 --> 00:01:49,599
bakteride değil,
hastada yattığını gösterir.

29
00:01:49,599 --> 00:01:52,397
Orta Çağ döneminde 300 yıl boyunca,

30
00:01:52,397 --> 00:01:54,839
ılıman iklim ve tarımsal gelişmeler

31
00:01:54,839 --> 00:01:58,777
nüfusun Avrupa boyunca
artmasına neden oldu.

32
00:01:58,777 --> 00:02:00,634
Ama beslenmek zorunda olan bu kadar

33
00:02:00,634 --> 00:02:03,687
insan yüzünden bu ılıman dönem
felaketlere yol açmaya başladı.

34
00:02:03,687 --> 00:02:06,600
İşgücü arzı çok olmasına rağmen
maaşlar azdı

35
00:02:06,600 --> 00:02:09,899
ve yüksek doğum oranı
ile düşük üretim birleştiğinde

36
00:02:09,899 --> 00:02:13,048
toprağın nüfusunu
destekleyemediği ortaya çıktı.

37
00:02:13,048 --> 00:02:16,402
Sonuç olarak 14. yüzyıldaki çoğu
Avrupalının yaşam standartları düştü.

38
00:02:16,402 --> 00:02:19,489
Bu da kıtlığa, yoksulluğa 
ve hastalığa neden oldu.

39
00:02:19,489 --> 00:02:24,681
Ve onları hastalıklara karşı
savunmasız bıraktı.

40
00:02:24,681 --> 00:02:28,216
Gerçekten de veba kurbanlarının
Londra'daki iskeletleri incelendiğinde

41
00:02:28,216 --> 00:02:32,626
kötü beslenmenin ve daha önceden var olan
diğer hastalıkların işaretlerini görürüz.

42
00:02:32,626 --> 00:02:37,271
Veba tarafından meydana gelen yıkım
insanlığı iki yönde değiştirdi.

43
00:02:37,271 --> 00:02:40,362
Toplumsal açıdan,
nüfusun hızlı şekilde yok olması

44
00:02:40,362 --> 00:02:43,717
Avrupa'nın ekonomik durumda
önemli değişimlere yol açtı.

45
00:02:43,717 --> 00:02:45,535
Daha fazla yiyecek, toprak olması

46
00:02:45,535 --> 00:02:49,836
ve hayatta kalan çiftçilerle işçilere daha
iyi para ödenmesi insanların daha iyi

47
00:02:49,836 --> 00:02:55,221
beslenip uzun yaşamasını sağladı ki
mezarlıklardaki sayımlar bunu destekler.

48
00:02:55,221 --> 00:02:58,955
Yüksek yaşam standartları ayrıca
sosyal hareketliliği yükseltti,

49
00:02:58,955 --> 00:03:03,244
feodalizmi azalttı ve en sonunda
politik reformlara neden oldu.

50
00:03:03,244 --> 00:03:06,786
Ama vebanın ayrıca
önemli bir biyolojik etkisi de oldu.

51
00:03:06,786 --> 00:03:10,357
Bu kadar zayıf ve hassas insanın
bir anda ölmesi

52
00:03:10,357 --> 00:03:14,042
geriye belki de hayatta kalanların
kurtulmasını sağlayan genlerin de

53
00:03:14,042 --> 00:03:17,299
yer aldığı farklı gen 
havuzlarından insanlar bıraktı.

54
00:03:17,299 --> 00:03:20,357
Ve bu tipteki mutasyonlar
veba ile aynı şekilde çalışan

55
00:03:20,357 --> 00:03:23,269
birçok mikroba karşı
bağışıklık sağladığı için

56
00:03:23,269 --> 00:03:26,638
araştırmalar vebanın genetik sonuçlarının

57
00:03:26,638 --> 00:03:29,287
çoğunlukla yararlı olduğunu gösteriyor.

58
00:03:29,287 --> 00:03:32,328
Günümüzde veba ölçüsünde 
bir salgın olasılığı

59
00:03:32,328 --> 00:03:35,528
antibiyotikler sayesinde
ortadan kaldırılmıştır.

60
00:03:35,528 --> 00:03:40,596
Fakat bubonik veba her yıl dünya çapında
birkaç bin insanı öldürmeye devam ediyor

61
00:03:40,596 --> 00:03:43,103
ve yakınlarda ilaca dirençli
yeni bir türün doğması

62
00:03:43,103 --> 00:03:45,983
karanlık günlerin
geri dönebileceğini gösteriyor.

63
00:03:45,983 --> 00:03:49,278
Vebanın nedenleri ve sonuçları
hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak

64
00:03:49,278 --> 00:03:53,212
sadece geçmişin dünyamızı nasıl
etkilediğini anlamak için değil,

65
00:03:53,212 --> 00:03:56,686
ayrıca gelecekteki bir salgından
kurtulmamız açısından da önemli.