WEBVTT

00:00:06.580 --> 00:00:10.082
بیھێنە بەر چاو، نیوەی دراوسێکان، یان شار،

00:00:10.082 --> 00:00:12.995
یان کۆی گشتی وڵات لە ناو بچن.

00:00:12.995 --> 00:00:16.336
لەوانەیە وەک ڕووداوەکانی 
ناو فیلمە ترسناکەکان بێتە بەر چاو،

00:00:16.336 --> 00:00:19.049
بەڵام لە سەدەی چواردە ئەمە ڕوویداوە

00:00:19.049 --> 00:00:22.898
لە کاتی بڵاوبوونەوەی مردنی ڕەش.

00:00:22.898 --> 00:00:26.869
لە صین بڵاو دەبێتەوە و بەرەو ڕۆژھەڵاتی 
ناوەڕاست، ئەفریقا و ئەروپا ھەڵ دەکشێت،

00:00:26.869 --> 00:00:31.743
ئەم پەتایە مەترسیدارە نزیکەی یەک 
لەسەر پێنجی دانیشتوانی زەوی دەکوژێت،

00:00:31.743 --> 00:00:36.469
نزیکەی سەدا پەنجای دانیشتوانی 
ئەوروپا لە ماوەی چوار ساڵ لە ناو دەبات.

00:00:36.469 --> 00:00:39.585
سەیرترین و شاراوەترین شتی مردنی ڕەش

00:00:39.585 --> 00:00:42.478
ئەوەیە ئەم پەتایە شتێکی تازە نەبووە

00:00:42.478 --> 00:00:45.654
بەڵکو بۆ چەندین سەدە بەرۆکی مرۆڤی گرتووە.

00:00:45.654 --> 00:00:48.921
شیکردنەوەی دی ئێن ئەی ھێسکەکانی
ددانی ئەو سەردەمە،

00:00:48.921 --> 00:00:54.091
لە گەڵ نموونەکانی سەردەمی پەتایی 
سەردەمی جەستەنتین لە سالی ٥٤١ی پێش زایندا،

00:00:54.091 --> 00:00:57.471
دەریدەخەن کە تاعونی یارسینە ھۆکار بووە،

00:00:57.471 --> 00:01:02.077
ھەمان ئەم بەکتریایە کە ئەمڕۆ
دەبێتە ھۆکاری پەتایی بوبۆنیک.

00:01:02.077 --> 00:01:06.100
ئەمە ئەوە دەگەێنێت کە ئەم 
پەتایانە بەھۆی ھەمان جێرم بووە

00:01:06.100 --> 00:01:10.244
کە بە درێژایی مێژوو دەتوانێت 
بڵاو بێتەوە و بە شێوەی جیاواز دەربکەوێت.

00:01:10.244 --> 00:01:14.377
پێش بەکارھێنانی دژە زیندەگییەکان،
کوشندەترین بڵاوبوونەوە پەتایی لەم سەردەمە،

00:01:14.377 --> 00:01:17.804
وەک ئەوەی لە سەدەی بیست
لە ھێندستان بڵاو دەبێتەوە،

00:01:17.804 --> 00:01:21.277
کە سەدا ٣ ی دانیشتوان دەکوژێت.

00:01:21.277 --> 00:01:24.509
سەرھەڵدانی تری ئەم پەتایە 
لە ئاستی ناوەخۆیی دەمێنێتەوە،

00:01:24.509 --> 00:01:27.628
یان بەخاوی دەگوازرێتەوە چونکە 
لە ڕێگەی قرتێنەرەکان دەگوازرێنەوە.

00:01:27.628 --> 00:01:31.091
بەڵام مردنی ڕەشی سەدەکانی ناوەڕاست 
کە وەک ئاگری دارستانەکان بلاوبوویەوە،

00:01:31.091 --> 00:01:35.002
بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە کەسێکەوە
بۆ کەسێک دەگوازرایەوە.

00:01:35.002 --> 00:01:39.713
بەھۆی بەراورد کردنی زنجیرەی
جینی تاعونی یارسینە کۆن و تازە

00:01:39.713 --> 00:01:42.777
هیچ جیاوازیەکی کاریگەری دەرنەخستووە.

00:01:42.777 --> 00:01:46.292
هۆکاری سەرەکی کە بۆچی لە سەدەکانی 
ڕابردوو ئەم پەتایە ئەوەندە کاریگەر بووە

00:01:46.292 --> 00:01:49.599
بەکتریاکە نەبووە، بەڵکو
خانەخوێ بەکتریاکە بووە.

00:01:49.599 --> 00:01:52.397
بۆ ماوەی ٣٠٠ ساڵ لە سەدەکانی ناوەڕاست،

00:01:52.397 --> 00:01:54.839
گەرم بوونی کەش و هەوا و
بەرەو پێش چوونی کشتوکاڵ

00:01:54.839 --> 00:01:58.777
بوونە هۆکاری گەشەی خێرایی
دانیشتوانی گشت ئەوروپا.

00:01:58.777 --> 00:02:00.634
بەڵام بە هۆی داخوازی زۆر لە سەر خۆراک،

00:02:00.634 --> 00:02:03.337
ئەم چەرخە گەرمە 
بە کارەسات کۆتایی دێت.

00:02:03.337 --> 00:02:06.600
بەرز بوونەوەی ڕێژەی بە پیتی
هاوشان دەبێـت لەگەڵ کەمی بەرهەمی کشتوکاڵ،

00:02:06.600 --> 00:02:09.899
واتا زەوی چیتر نەیدەتوانی
چیتر پێداویستی دانیشتووان پڕ بکاتەوە،

00:02:09.899 --> 00:02:13.048
زۆربوونی ڕێژەی دەستی کار،
ڕێژەی مووچە دادەبەزێنێت.

00:02:13.048 --> 00:02:16.402
بۆیە، لە چەرخی ١٤دا زۆربەی ئەوروپیەکان

00:02:16.402 --> 00:02:19.489
ڕێژەی خۆشگوزەرانیان وردە وردە 
بەرەو خراپی دەڕۆیشت،

00:02:19.489 --> 00:02:24.681
کە دەبێتە هۆکاری سەرهەڵدانی هەژاری،
نەبوونی و خراپی سیستەمی تەندروستی.

00:02:24.681 --> 00:02:28.216
لە ڕاستیدا، ئەو پەیکەرانەی کە بە هۆی
مردنی ڕەش لە لەندەن مردوون

00:02:28.216 --> 00:02:32.626
دەرخەری خراپی سیستەمی 
تەندروستی و بوونی نەخۆشیترە.

00:02:32.626 --> 00:02:37.271
کاولکاری مردنی رەش مرۆڤایەتی 
بە دوو شێوەی گرنگ گۆڕی.

00:02:37.271 --> 00:02:40.362
لە ئاستی کۆمەڵایەتی، 
کەم بوونەوەی بەر چاوی دانیشتوان

00:02:40.362 --> 00:02:43.717
کە دەبێتە هۆکاری گۆرانکاری
گرنگ لە ئابوری ئەوروپا.

00:02:43.717 --> 00:02:45.535
بەهۆی زیاد بوونی خۆراک،

00:02:45.535 --> 00:02:49.836
و زۆر بوونی زەوی و بەرز 
بوونیەوەی مووچەی کرێکارەکان، خەڵک

00:02:49.836 --> 00:02:55.221
زیاتریان خواردووە و زیاتر ژیاون، توێژینەوە
لە گۆڕستانەکانی لەندەن دووپاتی دەکەنەوە.

00:02:55.221 --> 00:02:58.955
بەرزبوونەوەی پێوەرەکانی ژیان دەبێتە 
هۆی زۆربوونی جووڵەی کۆمەڵایەتی،

00:02:58.955 --> 00:03:03.244
هەڵسانەوەی سیستەمی
دەرەبەگایەتی و چاکسازی سیاسی.

00:03:03.244 --> 00:03:06.786
بەڵام پەتایەکە کاریگەریەکی 
بایۆلۆجی گرنگ درووست دەکات.

00:03:06.786 --> 00:03:10.357
بە مردنی لە ناکاوی
بێ هێز، لاواز و نەخۆشەکان

00:03:10.357 --> 00:03:14.042
جینێکی باشی دانیشتوان دەمێنێتەوە،

00:03:14.042 --> 00:03:17.299
ئەو جینەی کە دەتوانێت 
رووبەڕووی ئەم پەتایە ببێتەوە.

00:03:17.299 --> 00:03:20.357
گۆڕانی جینی لەم شێوەیە
سیستەمی بەرگری بە هێز دەکات

00:03:20.357 --> 00:03:23.269
لە دژی ئەو بەکتریایانەی 
کە هاوشێوە کار دەکەن،

00:03:23.269 --> 00:03:26.638
توێژەرەکان، زنجیرەیەک
جینی مردنی ڕەشیان دۆزیتەوە

00:03:26.638 --> 00:03:29.287
کە دەکرێت زۆر بە سوود بێت.

00:03:29.287 --> 00:03:32.328
ئەمڕۆ، پەتایەکی کوشندەی لە ئاستی مردنی ڕەش

00:03:32.328 --> 00:03:35.528
بەهۆی دەرمانە دژە زیندەگییەکان،
بە شێوەیەکی گشتی لە نەبوونەوە نزیکە.

00:03:35.528 --> 00:03:40.596
بەڵام پەتایی بوبۆنێک ساڵانە
چەند هەزار کەسێک لە جیهان دەکوژێت،

00:03:40.596 --> 00:03:43.103
و بڵاوبوونەوەی زنجیرەی 
نوێ کە دژی ئەم دەرمانانەیە

00:03:43.103 --> 00:03:45.983
هەڕەشەی گەڕانەوەی کاتە تاریکەکان دەکات.

00:03:45.983 --> 00:03:49.278
زانین زیاتر سەبارەت بە هۆکار و 
کاریگەریەکانی مردنی رەش گرنگە،

00:03:49.278 --> 00:03:53.212
نەک تەنها بۆ زانینی ئەوەی کە ڕابردوو
چۆن کاریگەری لە سەر جیهان جێهێشتووە.

00:03:53.212 --> 00:03:56.686
بەڵکو بۆ پاراستنمان لە
کارەساتێکی هاوشێوە لە داهاتوو.