WEBVTT

00:00:01.103 --> 00:00:07.427
Bugün 40 milyon Amerikalı, yeni 
ekonomiye geçiş için borçlanmış durumda.

00:00:07.617 --> 00:00:10.607
Üniversite parasını ödeyemeyecek 
kadar fakir oldukları için,

00:00:10.607 --> 00:00:14.639
kredi kuruluşlarına bir trilyon dolardan 
fazla kredi borçları var.

00:00:15.199 --> 00:00:17.588
Şahsen sorumlu oldukları 
bu borcu ödeyebilmek için

00:00:17.592 --> 00:00:20.897
bulabildikleri her işte çalışıyorlar.

00:00:21.201 --> 00:00:26.561
Amerika'da, iflas etmiş 
bir kumarbaza bile

00:00:26.561 --> 00:00:28.951
ikinci bir şans verilir.

00:00:30.351 --> 00:00:32.583
Ama bir Amerikalı için

00:00:32.623 --> 00:00:36.793
öğrenci kredisi borcundan 
kurtulmak neredeyse imkânsızdır.

NOTE Paragraph

00:00:39.781 --> 00:00:43.141
Bir zamanlar, Amerika'da,

00:00:43.165 --> 00:00:46.415
üniversiteye gitmek demek, 
borçla mezun olmak demek değildi.

00:00:47.299 --> 00:00:51.719
Arkadaşım Paul'un babası, 
II.Dünya Savaşı gazilerine tanınan imkânla

00:00:51.739 --> 00:00:54.889
Colorado Devlet Üniversitesi'nden 
mezun olmuş.

00:00:55.546 --> 00:00:59.474
Onun nesli için yüksek öğrenim 
ya tamamen ya da neredeyse bedavaydı.

00:01:00.030 --> 00:01:02.427
Zira bunda kamu yararı 
olduğu düşünülürmüş.

00:01:03.676 --> 00:01:04.872
Artık böyle değil.

00:01:06.171 --> 00:01:10.267
Paul da Colorado Devlet Üniversitesi'nden 
mezun olduğunda

00:01:10.291 --> 00:01:13.664
İngilizce bölümünün parasını 
yarı zamanlı çalışarak ödemiş.

00:01:14.164 --> 00:01:17.949
30 yıl önce, yüksek öğrenim ücretleri
makuldü ve ödenebiliyordu.

00:01:17.949 --> 00:01:21.266
Birikmiş borçlar da 
mezun olurken ödenebiliyordu.

00:01:21.952 --> 00:01:23.102
Artık böyle değil.

00:01:23.829 --> 00:01:28.273
Paul'un kızı babasının izinden gitti
ama bir farkla:

00:01:28.552 --> 00:01:32.304
Beş yıl önce mezun olduğunda
devasa bir borcu vardı.

NOTE Paragraph

00:01:33.179 --> 00:01:36.521
Kate gibi öğrenciler 
öğrenim kredisi almak zorunda

00:01:36.545 --> 00:01:43.514
çünkü artık birçok Amerikan ailesinin
yüksek öğrenim giderlerine gücü yetmiyor.

00:01:44.427 --> 00:01:45.850
Peki, ne olmuş yani?

00:01:46.070 --> 00:01:51.279
Eğer bu eğitim sayesinde kazanacağınız 
yüksek maaşla borcu ödeyebilecekseniz,

00:01:51.279 --> 00:01:54.759
pahalı bir eğitim satın almak için 
borçlanmanın kötü bir yanı yok.

00:01:55.266 --> 00:01:57.379
Ama işin aslı pek de öyle değil.

00:01:59.652 --> 00:02:07.578
Bir üniversite mezunu 2001'de, 2013'de
kazandığından %10 daha fazla kazanıyordu.

NOTE Paragraph

00:02:07.984 --> 00:02:09.134
Yani...

00:02:09.779 --> 00:02:11.438
okul ücretleri daha yüksek,

00:02:11.462 --> 00:02:12.985
devlet desteği daha az,

00:02:13.009 --> 00:02:15.446
aile geliri azalmış,

00:02:15.470 --> 00:02:17.882
kişisel gelirler zayıf.

00:02:18.241 --> 00:02:22.646
Ödeme yapmak zorunda olanların
dörtte birinden fazlasının

00:02:22.670 --> 00:02:25.247
kredilerini ödeyememesine nasıl şaşıralım?

00:02:26.852 --> 00:02:29.829
En kötü zamanlar
aslında en iyi zamanlar da olabilir.

00:02:29.853 --> 00:02:33.731
Zira birtakım gerçekler artık 
görmezden gelinemez şekilde ortaya çıkar.

00:02:34.446 --> 00:02:36.922
Bunların üçünden 
bahsetmek istiyorum bugün.

NOTE Paragraph

00:02:37.571 --> 00:02:43.415
Diploma almak için 1,2 trilyon dolar borç
bariz bir şekilde gösteriyor ki;

00:02:43.415 --> 00:02:48.053
yüksek öğrenim, satın alınabilir 
bir tüketim malı.

00:02:48.053 --> 00:02:52.523
Artık hepimiz eğitime, 
tıpkı iktisatçılar gibi bakıyoruz.

00:02:52.523 --> 00:02:55.841
Eğitimden, meslek eğitimi vererek

00:02:55.841 --> 00:02:59.606
insan sermayesini artıran bir yatırım
olarak bahsediyoruz.

00:02:59.606 --> 00:03:02.504
İşveren onları işe alırken 
kolaylık olsun diye,

00:03:02.526 --> 00:03:07.264
insanları seçip gruplamak için 
yaptığınız bir yatırım olarak.

00:03:08.458 --> 00:03:10.275
US News & World Report,

00:03:10.275 --> 00:03:13.415
tüketici raporlarının çamaşır 
makinelerini değerlendirdiği gibi,

00:03:13.415 --> 00:03:15.148
üniversiteleri sıraya koyuyor.

00:03:15.148 --> 00:03:18.629
Kullanılan dil barbarlık dolu.

00:03:18.629 --> 00:03:21.822
Öğretmenlere "hizmet sağlayıcı" diyorlar,

00:03:21.822 --> 00:03:23.913
öğrencilere "tüketici".

00:03:25.754 --> 00:03:29.689
Sosyoloji, Shakespeare, futbol ve bilim

NOTE Paragraph

00:03:29.689 --> 00:03:32.440
bunların hepsi "içerik".

00:03:33.343 --> 00:03:35.951
Öğrenim kredisi kâr getiriyor,
ama size değil.

00:03:36.850 --> 00:03:41.607
Sizin borcunuz, öğrenim kredisi 
sektörünün kârını semirtiyor.

00:03:42.051 --> 00:03:46.204
Sallie Mae ve Navient isimli,
400 kiloluk iki goril,

00:03:46.588 --> 00:03:51.794
geçen yıl 1,2 milyar dolar
kâr ettiğini açıkladı.

00:03:52.568 --> 00:03:55.140
Tıpkı ev kredilerinde olduğu gibi,
öğrenim kredileri de

00:03:55.164 --> 00:03:58.350
bir araya getirilip paketlenebilir,
bölünüp parçalanabilir

00:03:58.374 --> 00:04:00.024
ve Wall Street'te satılabilir.

00:04:00.369 --> 00:04:05.665
Bu teminatlı borçlara yatırım yapan
yüksekokul ve üniversiteler

00:04:05.665 --> 00:04:07.249
iki kez kâr ederler.

00:04:07.978 --> 00:04:11.489
Bir ödediğiniz harçtan,
bir de borcunuzun faizinden.

00:04:12.668 --> 00:04:14.578
İşin içinde bu kadar para varken,

00:04:14.578 --> 00:04:19.722
yüksek öğrenim "işindeki" bazılarının

NOTE Paragraph

00:04:19.722 --> 00:04:24.698
"müşteri" tavlayıp kandırmaya yönelik
reklama girişmesine,

00:04:25.238 --> 00:04:29.484
eğitirmiş gibi yaptıkları insanların
cehaletinden faydalanmalarına

00:04:29.484 --> 00:04:31.574
nasıl şaşıralım?

NOTE Paragraph

00:04:32.314 --> 00:04:33.464
Üçüncüsü:

00:04:33.678 --> 00:04:35.597
Diplomalar markadır.

00:04:35.741 --> 00:04:38.092
Yıllar yıllar önce, hocam şöyle yazmıştı:

00:04:38.116 --> 00:04:40.657
"Tüketici gibi muamele edildiğinde,

00:04:40.681 --> 00:04:43.806
öğrenciler bağımlılık ve kıskançlığa
mahkûm edilirler."

00:04:47.794 --> 00:04:52.335
Tıpkı tüketiciye iPhone'un yeni modelleri
bir daha bir daha satılabildiği gibi,

00:04:52.359 --> 00:04:55.301
insanlara da tekrar tekrar
eğitim satılabilir.

00:04:56.807 --> 00:05:00.273
Üniversite yeni lise diye 
şimdiden söylüyoruz.

00:05:01.408 --> 00:05:02.807
Ama neden orada duralım?

00:05:02.831 --> 00:05:06.308
İnsanlara sertifikalar, 
sertifikaların yeni hâlleri,

00:05:06.332 --> 00:05:09.468
yüksek lisans ve doktora 
dereceleri de satılabilir.

NOTE Paragraph

00:05:11.436 --> 00:05:15.489
Yüksek öğrenim aynı zamanda
bir statü simgesi gibi pazarlanıyor.

00:05:16.634 --> 00:05:20.955
Lexus ya da Louis Vuitton çanta alır gibi,
bir diploma satın alın ki

00:05:20.955 --> 00:05:22.579
başkalarından bir farkınız olsun.

00:05:22.579 --> 00:05:25.434
Size gıpta etsinler.

00:05:26.764 --> 00:05:28.209
Diplomalar marka olmuş.

00:05:28.449 --> 00:05:35.630
Ama bu gerçekler çoğu zaman
kalabalık bir tezgâhtar ağzında gizli.

NOTE Paragraph

00:05:36.350 --> 00:05:42.895
Her Allah'ın günü 
televizyonlarda duyuyoruz:

00:05:42.935 --> 00:05:48.361
"Orta sınıf bir hayata sahip olmak için
üniversite diploması kesinlikle şart."

00:05:48.751 --> 00:05:52.601
Gösterilen kanıt da neredeyse hep 
üniversite mezununun kazancı:

00:05:53.000 --> 00:05:57.998
Üniversite mezunun ortalama olarak
lise mezunundan %56 fazla kazandığı.

NOTE Paragraph

00:05:58.425 --> 00:06:02.031
Bu rakama biraz daha yakından 
bakalım zira görünüşe göre,

00:06:02.031 --> 00:06:05.157
bu baristalık ya da kasiyerlik yapan

00:06:05.157 --> 00:06:09.581
üniversite mezunlarıyla ilgili
duyduğumuz her şeyi yalanlıyor.

00:06:10.545 --> 00:06:15.696
Lise sonrası herhangi bir
eğitim kurumuna yazılan 100 kişiden

00:06:15.720 --> 00:06:21.928
45'i, mali sebepler dâhil, çeşitli 
sebeplerden okulu zamanında bitiremiyor.

00:06:21.928 --> 00:06:26.155
Mezun olan 55'in ikisi işsiz kalacak,

00:06:26.335 --> 00:06:29.478
18'i kendi kapasitesinin
altında işler bulacak.

00:06:30.058 --> 00:06:33.733
Neymiş, üniversite mezunları
lise mezunlarından çok kazanıyormuş.

00:06:33.757 --> 00:06:36.750
Peki astronomik okul ücretlerini

00:06:36.774 --> 00:06:39.635
ve okulda geçen zamanda 
kaybedilen maaşları karşılıyor mu?

NOTE Paragraph

00:06:39.661 --> 00:06:42.257
Artık iktisatçılar bile kabul ediyor.

00:06:42.281 --> 00:06:47.511
Üniversiteye gitmek, sadece 
mezun olanlar için kârlı.

00:06:48.095 --> 00:06:53.617
Ama o da, lise mezunlarının maaşları
on yıllardır yerlerde süründüğü için.

00:06:55.071 --> 00:07:03.391
On yıllardır, lise mezunları 
hak ettikleri şeylerden mahrum bırakıldı.

00:07:04.508 --> 00:07:06.906
Onlar almaları gerekeni alıyor olsalar,

00:07:07.076 --> 00:07:11.399
üniversiteye gitmek birçok kişi için 
kötü bir yatırım olurdu.

00:07:11.739 --> 00:07:14.302
Üniversite farkı mı?

00:07:14.316 --> 00:07:16.442
Bence lise indirimi aslında.

NOTE Paragraph

00:07:16.688 --> 00:07:21.092
Kayıt olan üç kişiden ikisi 
tatminkâr bir iş bulamayacak.

00:07:21.756 --> 00:07:24.867
Özellikle onların geleceği 
pek parlak görünmüyor.

00:07:24.891 --> 00:07:26.613
Hatta bildiğiniz karanlık.

00:07:26.637 --> 00:07:32.881
İşte öğrenim borcunun 
en ağır cezasını da bunlar çekecekler.

00:07:34.002 --> 00:07:40.133
Niyeyse, bu üniversite farkı pazarlaması 
da en çok bunları hedef alıyor maalesef.

00:07:41.693 --> 00:07:44.791
Bu sadece menfaatçi pazarlama değil,

00:07:44.791 --> 00:07:46.207
bu acımasızlık.

00:07:47.307 --> 00:07:48.457
Peki ne yapmalı?

NOTE Paragraph

00:07:49.279 --> 00:07:54.888
Öğrenciler ve aileleri, yüksek öğrenime
tüketim malı olarak baksalar ne olur?


00:07:56.199 --> 00:07:58.068
Diğer herkes öyle yapıyor belli ki.

00:07:58.246 --> 00:08:00.948
O zaman, herhangi bir tüketim malı
için yaptığınız gibi,

00:08:00.972 --> 00:08:03.471
neye para verdiğinizi 
öğrenmeyi talep ederdiniz.

00:08:03.495 --> 00:08:06.872
İlaç satın aldığınızda, 
yan etkilerinin listesi var.

00:08:06.872 --> 00:08:08.937
Bir yüksek öğrenim ürünü satın aldığınızda

00:08:08.937 --> 00:08:11.799
tüketicinin seçmesini, 
bilerek karar vermesini sağlayan

00:08:11.799 --> 00:08:14.313
bir uyarı etiketi olması gerekir.

00:08:14.473 --> 00:08:18.705
Araba aldığınızda, bir litre benzinle
ne kadar gidileceğini söylüyorlar.

00:08:19.185 --> 00:08:22.187
Peki Kanada Çalışmaları'ndan
alınan bir diplomayla

00:08:22.187 --> 00:08:24.528
kaç para kazanılacağını kim biliyor?

00:08:25.058 --> 00:08:26.994
Bu arada gerçekten de var öyle bir şey.

NOTE Paragraph

00:08:28.989 --> 00:08:31.044
Peki bunun için bir uygulama olsa?

00:08:34.402 --> 00:08:39.270
Bir alandaki eğitim maliyetini
beklenen kazanca bağlayan bir uygulama.

00:08:40.208 --> 00:08:42.574
Kazanç Temelli Eğitim Harcı diyelim (IBT).

00:08:42.598 --> 00:08:44.120
Biriniz yapsın bunu.

NOTE Paragraph

00:08:44.144 --> 00:08:45.683
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:08:45.707 --> 00:08:47.439
Gerçekliğinizi keşfedin.

NOTE Paragraph

00:08:47.463 --> 00:08:49.772
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:08:49.796 --> 00:08:51.225
Bunun üç avantajı var,

00:08:51.249 --> 00:08:53.930
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın
üç faydası.

00:08:55.232 --> 00:08:56.575
Herhangi bir kullanıcı,

00:08:56.575 --> 00:09:00.349
belli bir üniversite ya da bölümden 
çıkınca kaç para kazanacağını öğrenebilir.

00:09:01.105 --> 00:09:02.897
Böyle bilinçli kullanıcılar da,

00:09:02.897 --> 00:09:07.466
bu esnaf ağzına,
bu işportacı numaralarına kanmaz.

00:09:07.874 --> 00:09:09.930
Tabii bir de akıllıca seçim yapmak.

00:09:09.930 --> 00:09:15.556
İnsan üniversiteye, kazanacağı ek gelirin
%15'inden fazlasını niye ödesin ki?

NOTE Paragraph

00:09:16.890 --> 00:09:19.756
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın 
ikinci bir faydası daha var.

00:09:19.780 --> 00:09:22.740
Maliyet kazanca bağlanırsa,

00:09:22.764 --> 00:09:26.149
üniversite yöneticileri 
daha idareli harcamaya

00:09:26.149 --> 00:09:29.549
ve bunu yapmanın yaratıcı yollarını 
bulmaya mecbur kalırlar.

00:09:29.573 --> 00:09:30.727
Mesela,

00:09:30.751 --> 00:09:35.231
siz öğrenciler her bir anadal için 
hemen hemen aynı harcı ödüyorsunuz.

00:09:35.478 --> 00:09:39.525
Bunun adil olmadığı aşikâr
ve bu değişmeli.

00:09:40.295 --> 00:09:44.216
Mühendislik öğrencileri,
felsefe öğrencilerinden daha fazla kaynak,

00:09:44.240 --> 00:09:48.269
tesis, laboratuvar 
ve öğretim elemanı kullanır.

00:09:49.581 --> 00:09:51.685
Böylece de felsefe öğrencisi,

00:09:51.709 --> 00:09:56.539
daha fazla para kazanacak olan
mühendislik öğrencisinin yükünü çeker.

00:09:57.015 --> 00:10:01.516
Neden iki kişi aynı ürünü alıp,
aynı parayı ödediği hâlde

00:10:01.516 --> 00:10:05.151
biri diğerinin yarısı, hatta üçte biri
kadar hizmet alsın?

00:10:06.361 --> 00:10:09.938
Üniversite mezunları, bazı ana dallarda,

00:10:09.938 --> 00:10:14.129
gelirlerinin %25'ini öğrenim kredisi
borcuna aktarırken,

00:10:14.139 --> 00:10:16.543
diğerleri yüzde 5'ini 
bu amaçla kullanıyor.

00:10:17.510 --> 00:10:21.036
Anadal ücretleri 
düzgün bir şekilde belirlendiğinde

NOTE Paragraph

00:10:21.036 --> 00:10:23.505
bu tür eşitsizlikler de 
ortadan kalkacaktır.

00:10:23.505 --> 00:10:25.299
Tabii bütün bu veriler --

00:10:25.299 --> 00:10:27.426
Ama biriniz bu uygulamayı 
yazacak değil mi?

00:10:27.434 --> 00:10:29.372
Bütün bu veriler düzgün dizayn edilmeli,

00:10:29.372 --> 00:10:31.924
belki de istatistik yalanlar olmasın diye

00:10:31.932 --> 00:10:34.717
muhasebe firmaları 
tarafından denetlenmeli.

NOTE Paragraph

00:10:36.963 --> 00:10:38.344
Ama ne olursa olsun,

00:10:38.344 --> 00:10:42.763
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın
üçüncü ve en büyük faydası;

00:10:42.763 --> 00:10:45.699
Amerikalılar'ı, hatalı ürün aldıkları için

NOTE Paragraph

00:10:45.699 --> 00:10:50.698
mali yıkım yaşama korkusu
ve gerçeğinden kurtarması olacaktır.

00:10:50.996 --> 00:10:53.244
Belki zaman içerisinde,

00:10:53.244 --> 00:10:59.571
yaşlı ve genç Amerikalılar meraklarını,
öğrenme aşkını yeniden keşfedip

00:10:59.712 --> 00:11:02.579
sevdikleri şeyi okurlar,
okudukları şeyi severler,

00:11:02.579 --> 00:11:06.646
zekâlarından gayret alıp
tutkularının peşinden giderler,

00:11:06.646 --> 00:11:10.539
gerçekten istedikleri eğitimi alırlar.

00:11:11.134 --> 00:11:16.154
Nihayetinde, iki yıl önce, Eric ve Kevin


00:11:16.224 --> 00:11:20.100
tam da böyle iki genç adam,

00:11:20.680 --> 00:11:23.591
Amerika'daki borçlu öğrenciler konusunda

NOTE Paragraph

00:11:23.591 --> 00:11:26.687
beni harekete geçirmiş
ve benimle çalışmışlardı.

00:11:26.687 --> 00:11:29.625
Hâlâ da çalışıyorlar.

00:11:29.625 --> 00:11:31.401
İlginize teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:11:31.401 --> 00:11:35.391
(Alkış)