1
00:00:01,103 --> 00:00:07,427
Bugün 40 milyon Amerikalı, yeni 
ekonomiye geçiş için borçlanmış durumda.

2
00:00:07,617 --> 00:00:10,607
Üniversite parasını ödeyemeyecek 
kadar fakir oldukları için,

3
00:00:10,607 --> 00:00:14,639
kredi kuruluşlarına bir trilyon dolardan 
fazla kredi borçları var.

4
00:00:15,199 --> 00:00:17,588
Şahsen sorumlu oldukları 
bu borcu ödeyebilmek için

5
00:00:17,592 --> 00:00:20,897
bulabildikleri her işte çalışıyorlar.

6
00:00:21,201 --> 00:00:26,561
Amerika'da, iflas etmiş 
bir kumarbaza bile

7
00:00:26,561 --> 00:00:28,951
ikinci bir şans verilir.

8
00:00:30,351 --> 00:00:32,583
Ama bir Amerikalı için

9
00:00:32,623 --> 00:00:36,793
öğrenci kredisi borcundan 
kurtulmak neredeyse imkânsızdır.

10
00:00:39,781 --> 00:00:43,141
Bir zamanlar, Amerika'da,

11
00:00:43,165 --> 00:00:46,415
üniversiteye gitmek demek, 
borçla mezun olmak demek değildi.

12
00:00:47,299 --> 00:00:51,719
Arkadaşım Paul'un babası, 
II.Dünya Savaşı gazilerine tanınan imkânla

13
00:00:51,739 --> 00:00:54,889
Colorado Devlet Üniversitesi'nden 
mezun olmuş.

14
00:00:55,546 --> 00:00:59,474
Onun nesli için yüksek öğrenim 
ya tamamen ya da neredeyse bedavaydı.

15
00:01:00,030 --> 00:01:02,427
Zira bunda kamu yararı 
olduğu düşünülürmüş.

16
00:01:03,676 --> 00:01:04,872
Artık böyle değil.

17
00:01:06,171 --> 00:01:10,267
Paul da Colorado Devlet Üniversitesi'nden 
mezun olduğunda

18
00:01:10,291 --> 00:01:13,664
İngilizce bölümünün parasını 
yarı zamanlı çalışarak ödemiş.

19
00:01:14,164 --> 00:01:17,949
30 yıl önce, yüksek öğrenim ücretleri
makuldü ve ödenebiliyordu.

20
00:01:17,949 --> 00:01:21,266
Birikmiş borçlar da 
mezun olurken ödenebiliyordu.

21
00:01:21,952 --> 00:01:23,102
Artık böyle değil.

22
00:01:23,829 --> 00:01:28,273
Paul'un kızı babasının izinden gitti
ama bir farkla:

23
00:01:28,552 --> 00:01:32,304
Beş yıl önce mezun olduğunda
devasa bir borcu vardı.

24
00:01:33,179 --> 00:01:36,521
Kate gibi öğrenciler 
öğrenim kredisi almak zorunda

25
00:01:36,545 --> 00:01:43,514
çünkü artık birçok Amerikan ailesinin
yüksek öğrenim giderlerine gücü yetmiyor.

26
00:01:44,427 --> 00:01:45,850
Peki, ne olmuş yani?

27
00:01:46,070 --> 00:01:51,279
Eğer bu eğitim sayesinde kazanacağınız 
yüksek maaşla borcu ödeyebilecekseniz,

28
00:01:51,279 --> 00:01:54,759
pahalı bir eğitim satın almak için 
borçlanmanın kötü bir yanı yok.

29
00:01:55,266 --> 00:01:57,379
Ama işin aslı pek de öyle değil.

30
00:01:59,652 --> 00:02:07,578
Bir üniversite mezunu 2001'de, 2013'de
kazandığından %10 daha fazla kazanıyordu.

31
00:02:07,984 --> 00:02:09,134
Yani...

32
00:02:09,779 --> 00:02:11,438
okul ücretleri daha yüksek,

33
00:02:11,462 --> 00:02:12,985
devlet desteği daha az,

34
00:02:13,009 --> 00:02:15,446
aile geliri azalmış,

35
00:02:15,470 --> 00:02:17,882
kişisel gelirler zayıf.

36
00:02:18,241 --> 00:02:22,646
Ödeme yapmak zorunda olanların
dörtte birinden fazlasının

37
00:02:22,670 --> 00:02:25,247
kredilerini ödeyememesine nasıl şaşıralım?

38
00:02:26,852 --> 00:02:29,829
En kötü zamanlar
aslında en iyi zamanlar da olabilir.

39
00:02:29,853 --> 00:02:33,731
Zira birtakım gerçekler artık 
görmezden gelinemez şekilde ortaya çıkar.

40
00:02:34,446 --> 00:02:36,922
Bunların üçünden 
bahsetmek istiyorum bugün.

41
00:02:37,571 --> 00:02:43,415
Diploma almak için 1,2 trilyon dolar borç
bariz bir şekilde gösteriyor ki;

42
00:02:43,415 --> 00:02:48,053
yüksek öğrenim, satın alınabilir 
bir tüketim malı.

43
00:02:48,053 --> 00:02:52,523
Artık hepimiz eğitime, 
tıpkı iktisatçılar gibi bakıyoruz.

44
00:02:52,523 --> 00:02:55,841
Eğitimden, meslek eğitimi vererek

45
00:02:55,841 --> 00:02:59,606
insan sermayesini artıran bir yatırım
olarak bahsediyoruz.

46
00:02:59,606 --> 00:03:02,504
İşveren onları işe alırken 
kolaylık olsun diye,

47
00:03:02,526 --> 00:03:07,264
insanları seçip gruplamak için 
yaptığınız bir yatırım olarak.

48
00:03:08,458 --> 00:03:10,275
US News & World Report,

49
00:03:10,275 --> 00:03:13,415
tüketici raporlarının çamaşır 
makinelerini değerlendirdiği gibi,

50
00:03:13,415 --> 00:03:15,148
üniversiteleri sıraya koyuyor.

51
00:03:15,148 --> 00:03:18,629
Kullanılan dil barbarlık dolu.

52
00:03:18,629 --> 00:03:21,822
Öğretmenlere "hizmet sağlayıcı" diyorlar,

53
00:03:21,822 --> 00:03:23,913
öğrencilere "tüketici".

54
00:03:25,754 --> 00:03:29,689
Sosyoloji, Shakespeare, futbol ve bilim

55
00:03:29,689 --> 00:03:32,440
bunların hepsi "içerik".

56
00:03:33,343 --> 00:03:35,951
Öğrenim kredisi kâr getiriyor,
ama size değil.

57
00:03:36,850 --> 00:03:41,607
Sizin borcunuz, öğrenim kredisi 
sektörünün kârını semirtiyor.

58
00:03:42,051 --> 00:03:46,204
Sallie Mae ve Navient isimli,
400 kiloluk iki goril,

59
00:03:46,588 --> 00:03:51,794
geçen yıl 1,2 milyar dolar
kâr ettiğini açıkladı.

60
00:03:52,568 --> 00:03:55,140
Tıpkı ev kredilerinde olduğu gibi,
öğrenim kredileri de

61
00:03:55,164 --> 00:03:58,350
bir araya getirilip paketlenebilir,
bölünüp parçalanabilir

62
00:03:58,374 --> 00:04:00,024
ve Wall Street'te satılabilir.

63
00:04:00,369 --> 00:04:05,665
Bu teminatlı borçlara yatırım yapan
yüksekokul ve üniversiteler

64
00:04:05,665 --> 00:04:07,249
iki kez kâr ederler.

65
00:04:07,978 --> 00:04:11,489
Bir ödediğiniz harçtan,
bir de borcunuzun faizinden.

66
00:04:12,668 --> 00:04:14,578
İşin içinde bu kadar para varken,

67
00:04:14,578 --> 00:04:19,722
yüksek öğrenim "işindeki" bazılarının

68
00:04:19,722 --> 00:04:24,698
"müşteri" tavlayıp kandırmaya yönelik
reklama girişmesine,

69
00:04:25,238 --> 00:04:29,484
eğitirmiş gibi yaptıkları insanların
cehaletinden faydalanmalarına

70
00:04:29,484 --> 00:04:31,574
nasıl şaşıralım?

71
00:04:32,314 --> 00:04:33,464
Üçüncüsü:

72
00:04:33,678 --> 00:04:35,597
Diplomalar markadır.

73
00:04:35,741 --> 00:04:38,092
Yıllar yıllar önce, hocam şöyle yazmıştı:

74
00:04:38,116 --> 00:04:40,657
"Tüketici gibi muamele edildiğinde,

75
00:04:40,681 --> 00:04:43,806
öğrenciler bağımlılık ve kıskançlığa
mahkûm edilirler."

76
00:04:47,794 --> 00:04:52,335
Tıpkı tüketiciye iPhone'un yeni modelleri
bir daha bir daha satılabildiği gibi,

77
00:04:52,359 --> 00:04:55,301
insanlara da tekrar tekrar
eğitim satılabilir.

78
00:04:56,807 --> 00:05:00,273
Üniversite yeni lise diye 
şimdiden söylüyoruz.

79
00:05:01,408 --> 00:05:02,807
Ama neden orada duralım?

80
00:05:02,831 --> 00:05:06,308
İnsanlara sertifikalar, 
sertifikaların yeni hâlleri,

81
00:05:06,332 --> 00:05:09,468
yüksek lisans ve doktora 
dereceleri de satılabilir.

82
00:05:11,436 --> 00:05:15,489
Yüksek öğrenim aynı zamanda
bir statü simgesi gibi pazarlanıyor.

83
00:05:16,634 --> 00:05:20,955
Lexus ya da Louis Vuitton çanta alır gibi,
bir diploma satın alın ki

84
00:05:20,955 --> 00:05:22,579
başkalarından bir farkınız olsun.

85
00:05:22,579 --> 00:05:25,434
Size gıpta etsinler.

86
00:05:26,764 --> 00:05:28,209
Diplomalar marka olmuş.

87
00:05:28,449 --> 00:05:35,630
Ama bu gerçekler çoğu zaman
kalabalık bir tezgâhtar ağzında gizli.

88
00:05:36,350 --> 00:05:42,895
Her Allah'ın günü 
televizyonlarda duyuyoruz:

89
00:05:42,935 --> 00:05:48,361
"Orta sınıf bir hayata sahip olmak için
üniversite diploması kesinlikle şart."

90
00:05:48,751 --> 00:05:52,601
Gösterilen kanıt da neredeyse hep 
üniversite mezununun kazancı:

91
00:05:53,000 --> 00:05:57,998
Üniversite mezunun ortalama olarak
lise mezunundan %56 fazla kazandığı.

92
00:05:58,425 --> 00:06:02,031
Bu rakama biraz daha yakından 
bakalım zira görünüşe göre,

93
00:06:02,031 --> 00:06:05,157
bu baristalık ya da kasiyerlik yapan

94
00:06:05,157 --> 00:06:09,581
üniversite mezunlarıyla ilgili
duyduğumuz her şeyi yalanlıyor.

95
00:06:10,545 --> 00:06:15,696
Lise sonrası herhangi bir
eğitim kurumuna yazılan 100 kişiden

96
00:06:15,720 --> 00:06:21,928
45'i, mali sebepler dâhil, çeşitli 
sebeplerden okulu zamanında bitiremiyor.

97
00:06:21,928 --> 00:06:26,155
Mezun olan 55'in ikisi işsiz kalacak,

98
00:06:26,335 --> 00:06:29,478
18'i kendi kapasitesinin
altında işler bulacak.

99
00:06:30,058 --> 00:06:33,733
Neymiş, üniversite mezunları
lise mezunlarından çok kazanıyormuş.

100
00:06:33,757 --> 00:06:36,750
Peki astronomik okul ücretlerini

101
00:06:36,774 --> 00:06:39,635
ve okulda geçen zamanda 
kaybedilen maaşları karşılıyor mu?

102
00:06:39,661 --> 00:06:42,257
Artık iktisatçılar bile kabul ediyor.

103
00:06:42,281 --> 00:06:47,511
Üniversiteye gitmek, sadece 
mezun olanlar için kârlı.

104
00:06:48,095 --> 00:06:53,617
Ama o da, lise mezunlarının maaşları
on yıllardır yerlerde süründüğü için.

105
00:06:55,071 --> 00:07:03,391
On yıllardır, lise mezunları 
hak ettikleri şeylerden mahrum bırakıldı.

106
00:07:04,508 --> 00:07:06,906
Onlar almaları gerekeni alıyor olsalar,

107
00:07:07,076 --> 00:07:11,399
üniversiteye gitmek birçok kişi için 
kötü bir yatırım olurdu.

108
00:07:11,739 --> 00:07:14,302
Üniversite farkı mı?

109
00:07:14,316 --> 00:07:16,442
Bence lise indirimi aslında.

110
00:07:16,688 --> 00:07:21,092
Kayıt olan üç kişiden ikisi 
tatminkâr bir iş bulamayacak.

111
00:07:21,756 --> 00:07:24,867
Özellikle onların geleceği 
pek parlak görünmüyor.

112
00:07:24,891 --> 00:07:26,613
Hatta bildiğiniz karanlık.

113
00:07:26,637 --> 00:07:32,881
İşte öğrenim borcunun 
en ağır cezasını da bunlar çekecekler.

114
00:07:34,002 --> 00:07:40,133
Niyeyse, bu üniversite farkı pazarlaması 
da en çok bunları hedef alıyor maalesef.

115
00:07:41,693 --> 00:07:44,791
Bu sadece menfaatçi pazarlama değil,

116
00:07:44,791 --> 00:07:46,207
bu acımasızlık.

117
00:07:47,307 --> 00:07:48,457
Peki ne yapmalı?

118
00:07:49,279 --> 00:07:54,888
Öğrenciler ve aileleri, yüksek öğrenime
tüketim malı olarak baksalar ne olur?


119
00:07:56,199 --> 00:07:58,068
Diğer herkes öyle yapıyor belli ki.

120
00:07:58,246 --> 00:08:00,948
O zaman, herhangi bir tüketim malı
için yaptığınız gibi,

121
00:08:00,972 --> 00:08:03,471
neye para verdiğinizi 
öğrenmeyi talep ederdiniz.

122
00:08:03,495 --> 00:08:06,872
İlaç satın aldığınızda, 
yan etkilerinin listesi var.

123
00:08:06,872 --> 00:08:08,937
Bir yüksek öğrenim ürünü satın aldığınızda

124
00:08:08,937 --> 00:08:11,799
tüketicinin seçmesini, 
bilerek karar vermesini sağlayan

125
00:08:11,799 --> 00:08:14,313
bir uyarı etiketi olması gerekir.

126
00:08:14,473 --> 00:08:18,705
Araba aldığınızda, bir litre benzinle
ne kadar gidileceğini söylüyorlar.

127
00:08:19,185 --> 00:08:22,187
Peki Kanada Çalışmaları'ndan
alınan bir diplomayla

128
00:08:22,187 --> 00:08:24,528
kaç para kazanılacağını kim biliyor?

129
00:08:25,058 --> 00:08:26,994
Bu arada gerçekten de var öyle bir şey.

130
00:08:28,989 --> 00:08:31,044
Peki bunun için bir uygulama olsa?

131
00:08:34,402 --> 00:08:39,270
Bir alandaki eğitim maliyetini
beklenen kazanca bağlayan bir uygulama.

132
00:08:40,208 --> 00:08:42,574
Kazanç Temelli Eğitim Harcı diyelim (IBT).

133
00:08:42,598 --> 00:08:44,120
Biriniz yapsın bunu.

134
00:08:44,144 --> 00:08:45,683
(Kahkahalar)

135
00:08:45,707 --> 00:08:47,439
Gerçekliğinizi keşfedin.

136
00:08:47,463 --> 00:08:49,772
(Kahkahalar)

137
00:08:49,796 --> 00:08:51,225
Bunun üç avantajı var,

138
00:08:51,249 --> 00:08:53,930
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın
üç faydası.

139
00:08:55,232 --> 00:08:56,575
Herhangi bir kullanıcı,

140
00:08:56,575 --> 00:09:00,349
belli bir üniversite ya da bölümden 
çıkınca kaç para kazanacağını öğrenebilir.

141
00:09:01,105 --> 00:09:02,897
Böyle bilinçli kullanıcılar da,

142
00:09:02,897 --> 00:09:07,466
bu esnaf ağzına,
bu işportacı numaralarına kanmaz.

143
00:09:07,874 --> 00:09:09,930
Tabii bir de akıllıca seçim yapmak.

144
00:09:09,930 --> 00:09:15,556
İnsan üniversiteye, kazanacağı ek gelirin
%15'inden fazlasını niye ödesin ki?

145
00:09:16,890 --> 00:09:19,756
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın 
ikinci bir faydası daha var.

146
00:09:19,780 --> 00:09:22,740
Maliyet kazanca bağlanırsa,

147
00:09:22,764 --> 00:09:26,149
üniversite yöneticileri 
daha idareli harcamaya

148
00:09:26,149 --> 00:09:29,549
ve bunu yapmanın yaratıcı yollarını 
bulmaya mecbur kalırlar.

149
00:09:29,573 --> 00:09:30,727
Mesela,

150
00:09:30,751 --> 00:09:35,231
siz öğrenciler her bir anadal için 
hemen hemen aynı harcı ödüyorsunuz.

151
00:09:35,478 --> 00:09:39,525
Bunun adil olmadığı aşikâr
ve bu değişmeli.

152
00:09:40,295 --> 00:09:44,216
Mühendislik öğrencileri,
felsefe öğrencilerinden daha fazla kaynak,

153
00:09:44,240 --> 00:09:48,269
tesis, laboratuvar 
ve öğretim elemanı kullanır.

154
00:09:49,581 --> 00:09:51,685
Böylece de felsefe öğrencisi,

155
00:09:51,709 --> 00:09:56,539
daha fazla para kazanacak olan
mühendislik öğrencisinin yükünü çeker.

156
00:09:57,015 --> 00:10:01,516
Neden iki kişi aynı ürünü alıp,
aynı parayı ödediği hâlde

157
00:10:01,516 --> 00:10:05,151
biri diğerinin yarısı, hatta üçte biri
kadar hizmet alsın?

158
00:10:06,361 --> 00:10:09,938
Üniversite mezunları, bazı ana dallarda,

159
00:10:09,938 --> 00:10:14,129
gelirlerinin %25'ini öğrenim kredisi
borcuna aktarırken,

160
00:10:14,139 --> 00:10:16,543
diğerleri yüzde 5'ini 
bu amaçla kullanıyor.

161
00:10:17,510 --> 00:10:21,036
Anadal ücretleri 
düzgün bir şekilde belirlendiğinde

162
00:10:21,036 --> 00:10:23,505
bu tür eşitsizlikler de 
ortadan kalkacaktır.

163
00:10:23,505 --> 00:10:25,299
Tabii bütün bu veriler --

164
00:10:25,299 --> 00:10:27,426
Ama biriniz bu uygulamayı 
yazacak değil mi?

165
00:10:27,434 --> 00:10:29,372
Bütün bu veriler düzgün dizayn edilmeli,

166
00:10:29,372 --> 00:10:31,924
belki de istatistik yalanlar olmasın diye

167
00:10:31,932 --> 00:10:34,717
muhasebe firmaları 
tarafından denetlenmeli.

168
00:10:36,963 --> 00:10:38,344
Ama ne olursa olsun,

169
00:10:38,344 --> 00:10:42,763
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın
üçüncü ve en büyük faydası;

170
00:10:42,763 --> 00:10:45,699
Amerikalılar'ı, hatalı ürün aldıkları için

171
00:10:45,699 --> 00:10:50,698
mali yıkım yaşama korkusu
ve gerçeğinden kurtarması olacaktır.

172
00:10:50,996 --> 00:10:53,244
Belki zaman içerisinde,

173
00:10:53,244 --> 00:10:59,571
yaşlı ve genç Amerikalılar meraklarını,
öğrenme aşkını yeniden keşfedip

174
00:10:59,712 --> 00:11:02,579
sevdikleri şeyi okurlar,
okudukları şeyi severler,

175
00:11:02,579 --> 00:11:06,646
zekâlarından gayret alıp
tutkularının peşinden giderler,

176
00:11:06,646 --> 00:11:10,539
gerçekten istedikleri eğitimi alırlar.

177
00:11:11,134 --> 00:11:16,154
Nihayetinde, iki yıl önce, Eric ve Kevin


178
00:11:16,224 --> 00:11:20,100
tam da böyle iki genç adam,

179
00:11:20,680 --> 00:11:23,591
Amerika'daki borçlu öğrenciler konusunda

180
00:11:23,591 --> 00:11:26,687
beni harekete geçirmiş
ve benimle çalışmışlardı.

181
00:11:26,687 --> 00:11:29,625
Hâlâ da çalışıyorlar.

182
00:11:29,625 --> 00:11:31,401
İlginize teşekkür ederim.

183
00:11:31,401 --> 00:11:35,391
(Alkış)