0:00:01.103,0:00:07.427
Bugün 40 milyon Amerikalı, yeni [br]ekonomiye geçiş için borçlanmış durumda.

0:00:07.617,0:00:10.607
Üniversite parasını ödeyemeyecek [br]kadar fakir oldukları için,

0:00:10.607,0:00:14.639
kredi kuruluşlarına bir trilyon dolardan [br]fazla kredi borçları var.

0:00:15.199,0:00:17.588
Şahsen sorumlu oldukları [br]bu borcu ödeyebilmek için

0:00:17.592,0:00:20.897
bulabildikleri her işte çalışıyorlar.

0:00:21.201,0:00:26.561
Amerika'da, iflas etmiş [br]bir kumarbaza bile

0:00:26.561,0:00:28.951
ikinci bir şans verilir.

0:00:30.351,0:00:32.583
Ama bir Amerikalı için

0:00:32.623,0:00:36.793
öğrenci kredisi borcundan [br]kurtulmak neredeyse imkânsızdır.

0:00:39.781,0:00:43.141
Bir zamanlar, Amerika'da,

0:00:43.165,0:00:46.415
üniversiteye gitmek demek, [br]borçla mezun olmak demek değildi.

0:00:47.299,0:00:51.719
Arkadaşım Paul'un babası, [br]II.Dünya Savaşı gazilerine tanınan imkânla

0:00:51.739,0:00:54.889
Colorado Devlet Üniversitesi'nden [br]mezun olmuş.

0:00:55.546,0:00:59.474
Onun nesli için yüksek öğrenim [br]ya tamamen ya da neredeyse bedavaydı.

0:01:00.030,0:01:02.427
Zira bunda kamu yararı [br]olduğu düşünülürmüş.

0:01:03.676,0:01:04.872
Artık böyle değil.

0:01:06.171,0:01:10.267
Paul da Colorado Devlet Üniversitesi'nden [br]mezun olduğunda

0:01:10.291,0:01:13.664
İngilizce bölümünün parasını [br]yarı zamanlı çalışarak ödemiş.

0:01:14.164,0:01:17.949
30 yıl önce, yüksek öğrenim ücretleri[br]makuldü ve ödenebiliyordu.

0:01:17.949,0:01:21.266
Birikmiş borçlar da [br]mezun olurken ödenebiliyordu.

0:01:21.952,0:01:23.102
Artık böyle değil.

0:01:23.829,0:01:28.273
Paul'un kızı babasının izinden gitti[br]ama bir farkla:

0:01:28.552,0:01:32.304
Beş yıl önce mezun olduğunda[br]devasa bir borcu vardı.

0:01:33.179,0:01:36.521
Kate gibi öğrenciler [br]öğrenim kredisi almak zorunda

0:01:36.545,0:01:43.514
çünkü artık birçok Amerikan ailesinin[br]yüksek öğrenim giderlerine gücü yetmiyor.

0:01:44.427,0:01:45.850
Peki, ne olmuş yani?

0:01:46.070,0:01:51.279
Eğer bu eğitim sayesinde kazanacağınız [br]yüksek maaşla borcu ödeyebilecekseniz,

0:01:51.279,0:01:54.759
pahalı bir eğitim satın almak için [br]borçlanmanın kötü bir yanı yok.

0:01:55.266,0:01:57.379
Ama işin aslı pek de öyle değil.

0:01:59.652,0:02:07.578
Bir üniversite mezunu 2001'de, 2013'de[br]kazandığından %10 daha fazla kazanıyordu.

0:02:07.984,0:02:09.134
Yani...

0:02:09.779,0:02:11.438
okul ücretleri daha yüksek,

0:02:11.462,0:02:12.985
devlet desteği daha az,

0:02:13.009,0:02:15.446
aile geliri azalmış,

0:02:15.470,0:02:17.882
kişisel gelirler zayıf.

0:02:18.241,0:02:22.646
Ödeme yapmak zorunda olanların[br]dörtte birinden fazlasının

0:02:22.670,0:02:25.247
kredilerini ödeyememesine nasıl şaşıralım?

0:02:26.852,0:02:29.829
En kötü zamanlar[br]aslında en iyi zamanlar da olabilir.

0:02:29.853,0:02:33.731
Zira birtakım gerçekler artık [br]görmezden gelinemez şekilde ortaya çıkar.

0:02:34.446,0:02:36.922
Bunların üçünden [br]bahsetmek istiyorum bugün.

0:02:37.571,0:02:43.415
Diploma almak için 1,2 trilyon dolar borç[br]bariz bir şekilde gösteriyor ki;

0:02:43.415,0:02:48.053
yüksek öğrenim, satın alınabilir [br]bir tüketim malı.

0:02:48.053,0:02:52.523
Artık hepimiz eğitime, [br]tıpkı iktisatçılar gibi bakıyoruz.

0:02:52.523,0:02:55.841
Eğitimden, meslek eğitimi vererek

0:02:55.841,0:02:59.606
insan sermayesini artıran bir yatırım[br]olarak bahsediyoruz.

0:02:59.606,0:03:02.504
İşveren onları işe alırken [br]kolaylık olsun diye,

0:03:02.526,0:03:07.264
insanları seçip gruplamak için [br]yaptığınız bir yatırım olarak.

0:03:08.458,0:03:10.275
US News & World Report,

0:03:10.275,0:03:13.415
tüketici raporlarının çamaşır [br]makinelerini değerlendirdiği gibi,

0:03:13.415,0:03:15.148
üniversiteleri sıraya koyuyor.

0:03:15.148,0:03:18.629
Kullanılan dil barbarlık dolu.

0:03:18.629,0:03:21.822
Öğretmenlere "hizmet sağlayıcı" diyorlar,

0:03:21.822,0:03:23.913
öğrencilere "tüketici".

0:03:25.754,0:03:29.689
Sosyoloji, Shakespeare, futbol ve bilim

0:03:29.689,0:03:32.440
bunların hepsi "içerik".

0:03:33.343,0:03:35.951
Öğrenim kredisi kâr getiriyor,[br]ama size değil.

0:03:36.850,0:03:41.607
Sizin borcunuz, öğrenim kredisi [br]sektörünün kârını semirtiyor.

0:03:42.051,0:03:46.204
Sallie Mae ve Navient isimli,[br]400 kiloluk iki goril,

0:03:46.588,0:03:51.794
geçen yıl 1,2 milyar dolar[br]kâr ettiğini açıkladı.

0:03:52.568,0:03:55.140
Tıpkı ev kredilerinde olduğu gibi,[br]öğrenim kredileri de

0:03:55.164,0:03:58.350
bir araya getirilip paketlenebilir,[br]bölünüp parçalanabilir

0:03:58.374,0:04:00.024
ve Wall Street'te satılabilir.

0:04:00.369,0:04:05.665
Bu teminatlı borçlara yatırım yapan[br]yüksekokul ve üniversiteler

0:04:05.665,0:04:07.249
iki kez kâr ederler.

0:04:07.978,0:04:11.489
Bir ödediğiniz harçtan,[br]bir de borcunuzun faizinden.

0:04:12.668,0:04:14.578
İşin içinde bu kadar para varken,

0:04:14.578,0:04:19.722
yüksek öğrenim "işindeki" bazılarının

0:04:19.722,0:04:24.698
"müşteri" tavlayıp kandırmaya yönelik[br]reklama girişmesine,

0:04:25.238,0:04:29.484
eğitirmiş gibi yaptıkları insanların[br]cehaletinden faydalanmalarına

0:04:29.484,0:04:31.574
nasıl şaşıralım?

0:04:32.314,0:04:33.464
Üçüncüsü:

0:04:33.678,0:04:35.597
Diplomalar markadır.

0:04:35.741,0:04:38.092
Yıllar yıllar önce, hocam şöyle yazmıştı:

0:04:38.116,0:04:40.657
"Tüketici gibi muamele edildiğinde,

0:04:40.681,0:04:43.806
öğrenciler bağımlılık ve kıskançlığa[br]mahkûm edilirler."

0:04:47.794,0:04:52.335
Tıpkı tüketiciye iPhone'un yeni modelleri[br]bir daha bir daha satılabildiği gibi,

0:04:52.359,0:04:55.301
insanlara da tekrar tekrar[br]eğitim satılabilir.

0:04:56.807,0:05:00.273
Üniversite yeni lise diye [br]şimdiden söylüyoruz.

0:05:01.408,0:05:02.807
Ama neden orada duralım?

0:05:02.831,0:05:06.308
İnsanlara sertifikalar, [br]sertifikaların yeni hâlleri,

0:05:06.332,0:05:09.468
yüksek lisans ve doktora [br]dereceleri de satılabilir.

0:05:11.436,0:05:15.489
Yüksek öğrenim aynı zamanda[br]bir statü simgesi gibi pazarlanıyor.

0:05:16.634,0:05:20.955
Lexus ya da Louis Vuitton çanta alır gibi,[br]bir diploma satın alın ki

0:05:20.955,0:05:22.579
başkalarından bir farkınız olsun.

0:05:22.579,0:05:25.434
Size gıpta etsinler.

0:05:26.764,0:05:28.209
Diplomalar marka olmuş.

0:05:28.449,0:05:35.630
Ama bu gerçekler çoğu zaman[br]kalabalık bir tezgâhtar ağzında gizli.

0:05:36.350,0:05:42.895
Her Allah'ın günü [br]televizyonlarda duyuyoruz:

0:05:42.935,0:05:48.361
"Orta sınıf bir hayata sahip olmak için[br]üniversite diploması kesinlikle şart."

0:05:48.751,0:05:52.601
Gösterilen kanıt da neredeyse hep [br]üniversite mezununun kazancı:

0:05:53.000,0:05:57.998
Üniversite mezunun ortalama olarak[br]lise mezunundan %56 fazla kazandığı.

0:05:58.425,0:06:02.031
Bu rakama biraz daha yakından [br]bakalım zira görünüşe göre,

0:06:02.031,0:06:05.157
bu baristalık ya da kasiyerlik yapan

0:06:05.157,0:06:09.581
üniversite mezunlarıyla ilgili[br]duyduğumuz her şeyi yalanlıyor.

0:06:10.545,0:06:15.696
Lise sonrası herhangi bir[br]eğitim kurumuna yazılan 100 kişiden

0:06:15.720,0:06:21.928
45'i, mali sebepler dâhil, çeşitli [br]sebeplerden okulu zamanında bitiremiyor.

0:06:21.928,0:06:26.155
Mezun olan 55'in ikisi işsiz kalacak,

0:06:26.335,0:06:29.478
18'i kendi kapasitesinin[br]altında işler bulacak.

0:06:30.058,0:06:33.733
Neymiş, üniversite mezunları[br]lise mezunlarından çok kazanıyormuş.

0:06:33.757,0:06:36.750
Peki astronomik okul ücretlerini

0:06:36.774,0:06:39.635
ve okulda geçen zamanda [br]kaybedilen maaşları karşılıyor mu?

0:06:39.661,0:06:42.257
Artık iktisatçılar bile kabul ediyor.

0:06:42.281,0:06:47.511
Üniversiteye gitmek, sadece [br]mezun olanlar için kârlı.

0:06:48.095,0:06:53.617
Ama o da, lise mezunlarının maaşları[br]on yıllardır yerlerde süründüğü için.

0:06:55.071,0:07:03.391
On yıllardır, lise mezunları [br]hak ettikleri şeylerden mahrum bırakıldı.

0:07:04.508,0:07:06.906
Onlar almaları gerekeni alıyor olsalar,

0:07:07.076,0:07:11.399
üniversiteye gitmek birçok kişi için [br]kötü bir yatırım olurdu.

0:07:11.739,0:07:14.302
Üniversite farkı mı?

0:07:14.316,0:07:16.442
Bence lise indirimi aslında.

0:07:16.688,0:07:21.092
Kayıt olan üç kişiden ikisi [br]tatminkâr bir iş bulamayacak.

0:07:21.756,0:07:24.867
Özellikle onların geleceği [br]pek parlak görünmüyor.

0:07:24.891,0:07:26.613
Hatta bildiğiniz karanlık.

0:07:26.637,0:07:32.881
İşte öğrenim borcunun [br]en ağır cezasını da bunlar çekecekler.

0:07:34.002,0:07:40.133
Niyeyse, bu üniversite farkı pazarlaması [br]da en çok bunları hedef alıyor maalesef.

0:07:41.693,0:07:44.791
Bu sadece menfaatçi pazarlama değil,

0:07:44.791,0:07:46.207
bu acımasızlık.

0:07:47.307,0:07:48.457
Peki ne yapmalı?

0:07:49.279,0:07:54.888
Öğrenciler ve aileleri, yüksek öğrenime[br]tüketim malı olarak baksalar ne olur?[br]

0:07:56.199,0:07:58.068
Diğer herkes öyle yapıyor belli ki.

0:07:58.246,0:08:00.948
O zaman, herhangi bir tüketim malı[br]için yaptığınız gibi,

0:08:00.972,0:08:03.471
neye para verdiğinizi [br]öğrenmeyi talep ederdiniz.

0:08:03.495,0:08:06.872
İlaç satın aldığınızda, [br]yan etkilerinin listesi var.

0:08:06.872,0:08:08.937
Bir yüksek öğrenim ürünü satın aldığınızda

0:08:08.937,0:08:11.799
tüketicinin seçmesini, [br]bilerek karar vermesini sağlayan

0:08:11.799,0:08:14.313
bir uyarı etiketi olması gerekir.

0:08:14.473,0:08:18.705
Araba aldığınızda, bir litre benzinle[br]ne kadar gidileceğini söylüyorlar.

0:08:19.185,0:08:22.187
Peki Kanada Çalışmaları'ndan[br]alınan bir diplomayla

0:08:22.187,0:08:24.528
kaç para kazanılacağını kim biliyor?

0:08:25.058,0:08:26.994
Bu arada gerçekten de var öyle bir şey.

0:08:28.989,0:08:31.044
Peki bunun için bir uygulama olsa?

0:08:34.402,0:08:39.270
Bir alandaki eğitim maliyetini[br]beklenen kazanca bağlayan bir uygulama.

0:08:40.208,0:08:42.574
Kazanç Temelli Eğitim Harcı diyelim (IBT).

0:08:42.598,0:08:44.120
Biriniz yapsın bunu.

0:08:44.144,0:08:45.683
(Kahkahalar)

0:08:45.707,0:08:47.439
Gerçekliğinizi keşfedin.

0:08:47.463,0:08:49.772
(Kahkahalar)

0:08:49.796,0:08:51.225
Bunun üç avantajı var,

0:08:51.249,0:08:53.930
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın[br]üç faydası.

0:08:55.232,0:08:56.575
Herhangi bir kullanıcı,

0:08:56.575,0:09:00.349
belli bir üniversite ya da bölümden [br]çıkınca kaç para kazanacağını öğrenebilir.

0:09:01.105,0:09:02.897
Böyle bilinçli kullanıcılar da,

0:09:02.897,0:09:07.466
bu esnaf ağzına,[br]bu işportacı numaralarına kanmaz.

0:09:07.874,0:09:09.930
Tabii bir de akıllıca seçim yapmak.

0:09:09.930,0:09:15.556
İnsan üniversiteye, kazanacağı ek gelirin[br]%15'inden fazlasını niye ödesin ki?

0:09:16.890,0:09:19.756
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın [br]ikinci bir faydası daha var.

0:09:19.780,0:09:22.740
Maliyet kazanca bağlanırsa,

0:09:22.764,0:09:26.149
üniversite yöneticileri [br]daha idareli harcamaya

0:09:26.149,0:09:29.549
ve bunu yapmanın yaratıcı yollarını [br]bulmaya mecbur kalırlar.

0:09:29.573,0:09:30.727
Mesela,

0:09:30.751,0:09:35.231
siz öğrenciler her bir anadal için [br]hemen hemen aynı harcı ödüyorsunuz.

0:09:35.478,0:09:39.525
Bunun adil olmadığı aşikâr[br]ve bu değişmeli.

0:09:40.295,0:09:44.216
Mühendislik öğrencileri,[br]felsefe öğrencilerinden daha fazla kaynak,

0:09:44.240,0:09:48.269
tesis, laboratuvar [br]ve öğretim elemanı kullanır.

0:09:49.581,0:09:51.685
Böylece de felsefe öğrencisi,

0:09:51.709,0:09:56.539
daha fazla para kazanacak olan[br]mühendislik öğrencisinin yükünü çeker.

0:09:57.015,0:10:01.516
Neden iki kişi aynı ürünü alıp,[br]aynı parayı ödediği hâlde

0:10:01.516,0:10:05.151
biri diğerinin yarısı, hatta üçte biri[br]kadar hizmet alsın?

0:10:06.361,0:10:09.938
Üniversite mezunları, bazı ana dallarda,

0:10:09.938,0:10:14.129
gelirlerinin %25'ini öğrenim kredisi[br]borcuna aktarırken,

0:10:14.139,0:10:16.543
diğerleri yüzde 5'ini [br]bu amaçla kullanıyor.

0:10:17.510,0:10:21.036
Anadal ücretleri [br]düzgün bir şekilde belirlendiğinde

0:10:21.036,0:10:23.505
bu tür eşitsizlikler de [br]ortadan kalkacaktır.

0:10:23.505,0:10:25.299
Tabii bütün bu veriler --

0:10:25.299,0:10:27.426
Ama biriniz bu uygulamayı [br]yazacak değil mi?

0:10:27.434,0:10:29.372
Bütün bu veriler düzgün dizayn edilmeli,

0:10:29.372,0:10:31.924
belki de istatistik yalanlar olmasın diye

0:10:31.932,0:10:34.717
muhasebe firmaları [br]tarafından denetlenmeli.

0:10:36.963,0:10:38.344
Ama ne olursa olsun,

0:10:38.344,0:10:42.763
Kazanç Temelli Eğitim Harcı'nın[br]üçüncü ve en büyük faydası;

0:10:42.763,0:10:45.699
Amerikalılar'ı, hatalı ürün aldıkları için

0:10:45.699,0:10:50.698
mali yıkım yaşama korkusu[br]ve gerçeğinden kurtarması olacaktır.

0:10:50.996,0:10:53.244
Belki zaman içerisinde,

0:10:53.244,0:10:59.571
yaşlı ve genç Amerikalılar meraklarını,[br]öğrenme aşkını yeniden keşfedip

0:10:59.712,0:11:02.579
sevdikleri şeyi okurlar,[br]okudukları şeyi severler,

0:11:02.579,0:11:06.646
zekâlarından gayret alıp[br]tutkularının peşinden giderler,

0:11:06.646,0:11:10.539
gerçekten istedikleri eğitimi alırlar.

0:11:11.134,0:11:16.154
Nihayetinde, iki yıl önce, Eric ve Kevin[br]

0:11:16.224,0:11:20.100
tam da böyle iki genç adam,

0:11:20.680,0:11:23.591
Amerika'daki borçlu öğrenciler konusunda

0:11:23.591,0:11:26.687
beni harekete geçirmiş[br]ve benimle çalışmışlardı.

0:11:26.687,0:11:29.625
Hâlâ da çalışıyorlar.

0:11:29.625,0:11:31.401
İlginize teşekkür ederim.

0:11:31.401,0:11:35.391
(Alkış)