WEBVTT

00:00:00.975 --> 00:00:06.435
Na nowym rynku gospodarczym mamy dziś
40 mln zadłużonych Amerykanów.

00:00:08.039 --> 00:00:10.143
Ci, którzy nie mieli pieniędzy na college,

00:00:10.167 --> 00:00:14.509
wiszą kredytodawcom ponad bilion dolarów.

00:00:15.709 --> 00:00:17.948
Łapią się jakiejkolwiek pracy,

00:00:17.972 --> 00:00:20.457
żeby spłacić zaciągnięty osobiście dług.

00:00:21.201 --> 00:00:27.233
W USA nawet zbankrutowany hazardzista

00:00:27.233 --> 00:00:28.804
dostaje drugą szansę.

00:00:30.351 --> 00:00:33.153
Jest jednak prawie niemożliwe,

00:00:33.177 --> 00:00:36.652
by Amerykaninowi
umorzono kredyt studencki.

NOTE Paragraph

00:00:40.421 --> 00:00:43.141
Dawniej w Ameryce

00:00:43.165 --> 00:00:45.815
ukończenie college'u nie oznaczało długów.

00:00:47.299 --> 00:00:52.585
Ojciec mojego przyjaciela Paula
ukończył Uniwersytet w Kolorado

00:00:52.609 --> 00:00:54.399
dzięki stypendiom dla żołnierzy.

00:00:55.546 --> 00:00:57.134
Dla jego pokolenia

00:00:57.158 --> 00:01:00.006
studia były całkiem albo prawie darmowe,

00:01:00.030 --> 00:01:02.427
bo uchodziły za dobro publiczne.

00:01:03.676 --> 00:01:04.872
Teraz już nie.

00:01:06.171 --> 00:01:10.267
Kiedy Paul skończył studia w Kolorado,

00:01:10.291 --> 00:01:13.664
spłacił swój dyplom z anglistyki,
pracując na niepełnym etacie.

00:01:14.164 --> 00:01:15.315
30 lat temu

00:01:15.339 --> 00:01:18.006
opłaty za studia były 
przystępne, rozsądne

00:01:18.030 --> 00:01:21.426
a wszelkie długi spłacone
przed ich ukończeniem.

00:01:21.952 --> 00:01:23.102
Teraz już nie.

00:01:23.829 --> 00:01:27.203
Córka Paula poszła jego śladem

00:01:27.227 --> 00:01:28.528
z jedną jednak różnicą:

00:01:28.552 --> 00:01:31.044
ukończyła studia 5 lat temu

00:01:31.068 --> 00:01:32.417
z fest długiem.

NOTE Paragraph

00:01:33.179 --> 00:01:36.521
Studenci tacy jak Kate
musieli wziąć pożyczkę,

00:01:36.545 --> 00:01:39.744
bo koszt studiów
przekracza możliwości wielu,

00:01:39.768 --> 00:01:43.457
jeśli nie większości, 
amerykańskich rodzin.

00:01:44.427 --> 00:01:45.577
Ale co z tego?

00:01:46.117 --> 00:01:48.665
Zaciągnięcie długu na kupno
drogiego wykształcenia

00:01:48.689 --> 00:01:51.451
nie jest najgorsze,
jeśli można go spłacić

00:01:51.475 --> 00:01:54.609
dzięki uzyskaniu zwiększonych dochodów.

00:01:55.266 --> 00:01:57.379
Ale tu przechodzimy do sedna sprawy.

00:01:59.652 --> 00:02:05.248
Nawet absolwent college'u
zarobił 10% więcej w 2001 roku

00:02:05.272 --> 00:02:07.247
niż ona w 2013.

NOTE Paragraph

00:02:07.984 --> 00:02:09.134
Tak więc...

00:02:09.779 --> 00:02:11.438
koszt nauki wzrasta,

00:02:11.462 --> 00:02:12.985
dofinansowanie maleje,

00:02:13.009 --> 00:02:15.446
dochody rodzinne kurczą się,

00:02:15.470 --> 00:02:17.882
przychody osobiste maleją.

00:02:18.241 --> 00:02:22.646
Czy to takie dziwne, że 25% dłużników

00:02:22.670 --> 00:02:24.677
nie może spłacić kredytu za studia?

00:02:26.852 --> 00:02:29.829
Najgorsze czasy mogą stać się najlepszymi,

00:02:29.853 --> 00:02:33.731
bo prawdy objawiają się czasem tak,
że nie da się ich ignorować.

00:02:34.446 --> 00:02:36.392
Chcę mówić dzisiaj o trzech z nich.

NOTE Paragraph

00:02:37.571 --> 00:02:41.445
1,2 biliona dolarów długów za dyplomy

00:02:41.469 --> 00:02:43.934
pokazuje jasno,

00:02:43.958 --> 00:02:47.696
że wyższe wykształcenie jest
towarem do kupienia.

00:02:48.283 --> 00:02:53.101
Wszyscy mówimy o edukacji
dokładnie tak jak ekonomiści,

00:02:53.125 --> 00:02:57.606
jako o inwestycji w poprawę 
ludzkiego inwentarza

00:02:57.630 --> 00:02:59.371
przez szkolenie ich do pracy.

00:02:59.812 --> 00:03:04.535
Jako o inwestycji w klasyfikację ludzi,

00:03:04.559 --> 00:03:07.327
która ułatwia pracodawcom
ich zatrudnienie.

00:03:08.396 --> 00:03:11.794
The U.S News & World Report
daje oceny college'om tak,

00:03:11.818 --> 00:03:15.071
jak klienci oceniają pralki.

00:03:15.095 --> 00:03:18.858
Język jest usiany barbaryzmami.

00:03:18.882 --> 00:03:22.263
Nauczycieli nazywa się 
"dostawcami usług",

00:03:22.287 --> 00:03:24.040
a studentów "konsumentami".

00:03:25.509 --> 00:03:29.390
Socjologia i Shakespeare
i piłka nożna i nauki ścisłe,

00:03:29.414 --> 00:03:31.009
to wszystko to "zawartość."

NOTE Paragraph

00:03:33.318 --> 00:03:34.699
Studencki dług jest rentowny.

00:03:34.723 --> 00:03:35.873
Tyle, że nie dla was.

00:03:37.961 --> 00:03:41.564
Wasz dług mnoży zyski
przemysłu dającego pożyczki.

00:03:42.040 --> 00:03:44.477
Dwa kredytowe giganty,

00:03:44.501 --> 00:03:46.564
Sallie Mae i Navient,

00:03:46.588 --> 00:03:51.794
ogłosiły w zeszłym roku łączny zysk
w wysokości 1,2 miliarda dolarów.

00:03:52.568 --> 00:03:55.140
I tak samo jak hipoteki,

00:03:55.164 --> 00:03:58.350
kredyty dla studentów mogą być
wiązane, krojone, posiekane

00:03:58.374 --> 00:03:59.914
i sprzedane na Wall Street.

00:04:00.369 --> 00:04:01.965
A college'e i uniwersytety,

00:04:01.989 --> 00:04:05.289
inwestując w te sekurytyzowane pożyczki,

00:04:06.170 --> 00:04:07.321
zarabiają dwukrotnie.

00:04:07.735 --> 00:04:09.156
Raz z opłaty za czesne

00:04:09.180 --> 00:04:11.560
i drugi raz z odsetek od długu.

NOTE Paragraph

00:04:13.108 --> 00:04:15.474
Czy przy takich zyskach może dziwić,

00:04:15.498 --> 00:04:21.085
że niektóre uczelnie
biorące udział w tym biznesie

00:04:21.109 --> 00:04:23.181
podjęły się nieuczciwej reklamy,

00:04:23.205 --> 00:04:24.362
mydlenia oczu,

00:04:26.585 --> 00:04:30.680
wykorzystując brak właśnie tej wiedzy,
której uczeniem mamią?

NOTE Paragraph

00:04:32.144 --> 00:04:33.294
Po trzecie:

00:04:33.678 --> 00:04:35.067
dyplomy to marka.

00:04:35.741 --> 00:04:38.092
Wiele lat temu mój nauczyciel napisał:

00:04:38.116 --> 00:04:40.657
"Studenci traktowani jak konsumenci

00:04:40.681 --> 00:04:43.806
stają się niewolnikami nałogu i zawiści".

00:04:47.794 --> 00:04:52.335
Tak jak konsumentom sprzedaje się
ulepszone wersje iPhone'a,

00:04:52.359 --> 00:04:55.301
tak samo można sprzedawać
ludziom coraz więcej edukacji.

00:04:56.807 --> 00:04:58.673
College to nowe liceum,

00:04:58.697 --> 00:05:00.021
mówiliśmy już o tym.

00:05:01.408 --> 00:05:02.807
Ale czemu poprzestać na tym?

00:05:02.831 --> 00:05:06.308
Ludziom można sprzedać
szereg certifikatów,

00:05:06.332 --> 00:05:08.688
stopnie magisterskie,
stopnie doktoranckie.


NOTE Paragraph

00:05:11.436 --> 00:05:15.149
Wyższe wykształcenie
jest też symbolem statusu.

00:05:16.634 --> 00:05:17.785
Kupcie sobie dyplom,

00:05:17.809 --> 00:05:20.996
tak jak kupujecie Lexusa
czy torebkę Louisa Vuittona,

00:05:21.020 --> 00:05:22.814
aby wyrożnić się od innych.

00:05:22.838 --> 00:05:25.289
Żeby wam zazdrościli.

00:05:26.669 --> 00:05:28.400
Dyplomy są marką.

NOTE Paragraph

00:05:29.034 --> 00:05:35.629
Te prawdy kryją się często
za hałaśliwą formą sprzedaży.

00:05:36.535 --> 00:05:38.171
Nie ma takiego dnia,

00:05:38.195 --> 00:05:43.232
w którym jakiś polityk 
nie głosiłby w telewizji:

00:05:43.256 --> 00:05:45.280
"Wyższe wykształcenie jest niezbędne

00:05:45.304 --> 00:05:48.021
do wzniesienia się do klasy średniej".

00:05:48.890 --> 00:05:52.568
Dowodem na to jest zwykle
pensja absolwentów szkół wyższych:

00:05:52.592 --> 00:05:57.839
ci z dyplomem zarabiają średnio 
56% więcej niż ci po liceum.

NOTE Paragraph

00:05:58.425 --> 00:06:00.473
Spójrzmy na tę cyfrę ostrożniej,

00:06:00.497 --> 00:06:01.823
bo na pierwszy rzut oka,

00:06:01.847 --> 00:06:05.191
wydaje się przeczyć pogłoskom

00:06:05.215 --> 00:06:09.603
o absolwentach uczelni
pracujących jako bariści czy kasjerzy.

00:06:10.545 --> 00:06:15.696
Na 100 studentów na dowolnych kierunkach

00:06:15.720 --> 00:06:18.768
45 nie kończy na czas

00:06:18.792 --> 00:06:21.858
z wielu powodów, także finansowych.

00:06:22.275 --> 00:06:24.188
Z 55 osób, które skończą,

00:06:24.212 --> 00:06:26.260
dwie zostaną bez pracy,

00:06:26.284 --> 00:06:29.014
a 18 innych pracuje poniżej kwalifikacji.

00:06:30.058 --> 00:06:33.733
Owszem, zarabiają więcej niż ci po liceum,

00:06:33.757 --> 00:06:36.750
ale czy to pokrywa wygórowane czesne

00:06:36.774 --> 00:06:39.165
i zarobki stracone podczas studiów?

NOTE Paragraph

00:06:39.661 --> 00:06:42.257
Teraz nawet ekonomiści przyznają,

00:06:42.281 --> 00:06:47.511
że college opłaca się tylko tym,
którzy go ukończą.

00:06:48.095 --> 00:06:52.127
Jest tak tylko dlatego,
że zarobki po liceum

00:06:52.151 --> 00:06:53.591
maleją już od dziesięcioleci.

00:06:55.369 --> 00:06:57.258
Od dziesiątek lat

00:06:57.282 --> 00:06:59.639
pracownikom po liceum

00:06:59.663 --> 00:07:03.766
odmawiano sprawiedliwego udziału
w tym, co wyprodukowali.

00:07:04.480 --> 00:07:07.385
Gdyby dostali to, co się im należy,

00:07:07.409 --> 00:07:11.362
dla wielu college nie byłby
tak dobrą inwestycją.

00:07:11.386 --> 00:07:13.512
Czy studia dają więcej?

00:07:13.941 --> 00:07:15.695
To raczej licea dają mniej.

NOTE Paragraph

00:07:16.688 --> 00:07:21.092
Dwóch z trzech studentów
nie znajdzie odpowiedniej pracy.

00:07:21.756 --> 00:07:24.867
I ich przyszłość nie wygląda
szczególnie zachęcająco,

00:07:24.891 --> 00:07:26.613
w zasadzie - wręcz ponuro.

00:07:26.637 --> 00:07:29.041
To właśnie oni ucierpią

00:07:30.541 --> 00:07:33.224
z powodu karygodnych form zadłużenia.

00:07:34.002 --> 00:07:35.153
I to właśnie do nich,

00:07:35.177 --> 00:07:36.558
co dziwne i smutne,

00:07:36.582 --> 00:07:40.391
najagresywniej kieruje się reklamę
o korzyściach z dyplomu.

00:07:41.986 --> 00:07:44.383
To nie jest tylko cyniczne,

00:07:44.407 --> 00:07:45.557
ale wręcz okrutne.

NOTE Paragraph

00:07:47.277 --> 00:07:48.427
Co więc mamy zrobić?

00:07:49.279 --> 00:07:54.888
A gdyby studenci i rodzice potraktowali
wyższe wykształcenie jako towar?

00:07:56.199 --> 00:07:57.738
Wszyscy inni tak robią.

00:07:58.686 --> 00:08:00.948
Wtedy, tak jak przy każdym innym towarze,

00:08:00.972 --> 00:08:03.471
chcieliby wiedzieć, za co płacą.

00:08:03.495 --> 00:08:04.710
Przy kupnie leku

00:08:04.734 --> 00:08:06.649
dostajemy listę skutków ubocznych.

00:08:06.673 --> 00:08:08.785
Przy kupnie wyższego wykształcenia

00:08:08.785 --> 00:08:10.443
należy się wam ostrzeżenie,

00:08:10.443 --> 00:08:12.659
które pozwala konsumentom wybrać,

00:08:12.659 --> 00:08:14.062
daje prawo świadomego wyboru.

00:08:14.838 --> 00:08:16.030
Przy kupnie samochodu

00:08:16.030 --> 00:08:18.665
wiadomo, ile pali na 100 km.

00:08:19.188 --> 00:08:20.658
Kto wie, czego oczekiwać

00:08:20.658 --> 00:08:24.372
od dyplomu, powiedzmy,
z wiedzy o Kanadzie?

00:08:24.806 --> 00:08:26.465
Taki kierunek naprawdę istnieje.

NOTE Paragraph

00:08:28.989 --> 00:08:31.044
A gdyby istniała odpowiednia apka?

00:08:34.402 --> 00:08:39.270
Taka, która zestawiłaby koszty
kierunku ze spodziewanym dochodem.

00:08:40.208 --> 00:08:42.598
Nazwijmy to Czesne
na Bazie Dochodu albo CBD.

00:08:42.598 --> 00:08:44.144
Niech ktoś z was się tym zajmie.

NOTE Paragraph

00:08:44.144 --> 00:08:45.707
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:08:45.707 --> 00:08:47.463
Odkryjcie własną rzeczywistość.

NOTE Paragraph

00:08:47.463 --> 00:08:49.796
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:08:49.796 --> 00:08:51.225
Są trzy zalety,

00:08:51.249 --> 00:08:53.930
trzy korzyści Czesnego na Bazie Dochodu.

00:08:55.232 --> 00:08:57.121
Każdy użytkownik może sobie sprawdzić,

00:08:57.125 --> 00:09:00.349
ile można zarabiać
po ukończeniu danego kierunku.

00:09:01.105 --> 00:09:02.471
Uświadomieni użytkownicy

00:09:02.471 --> 00:09:06.440
raczej nie padliby ofiarą naciągaczy,

00:09:06.440 --> 00:09:07.874
czy chwytu marketingowego.

00:09:07.874 --> 00:09:09.604
Dokonaliby więc mądrego wyboru.

00:09:09.604 --> 00:09:12.006
Dlaczego płacić za college więcej

00:09:12.030 --> 00:09:15.056
niż, powiedzmy, 15%
od dodatkowych dochodów?

NOTE Paragraph

00:09:17.040 --> 00:09:19.780
Jest też druga korzyść
z Czesnego na Bazie Dochodu.

00:09:19.780 --> 00:09:22.740
Przy powiązaniu kosztu z dochodem

00:09:22.740 --> 00:09:27.209
administracja uczelni musiałaby
lepiej zarządzać kosztami,


00:09:27.209 --> 00:09:29.549
znaleźć nowatorskie metody.

00:09:29.573 --> 00:09:30.727
Na przykład,

00:09:30.751 --> 00:09:34.811
na tej uczelni każdy kierunek kosztuje
mniej więcej tyle samo.

00:09:35.478 --> 00:09:39.525
Jest to jawnie nieuczciwe
i powinno się zmienić.

00:09:40.295 --> 00:09:44.216
Student inżynierii zużywa więcej zasobów,

00:09:44.240 --> 00:09:46.649
sal, laboratoriów i kadry

00:09:46.673 --> 00:09:48.351
niż student filozofii.

00:09:49.581 --> 00:09:51.685
Student filozofii w rezultacie

00:09:51.709 --> 00:09:53.899
dofinansowuje studenta inżynierii,

00:09:54.300 --> 00:09:56.991
który potem zarabia o wiele więcej.

00:09:57.015 --> 00:10:00.722
Dlaczego dwie osoby mają
kupić ten sam produkt,

00:10:00.746 --> 00:10:01.921
zapłacić tyle samo,

00:10:01.945 --> 00:10:04.722
a jedna ma dostać połowę
albo jedną trzecią usług?

00:10:06.448 --> 00:10:10.519
Absolwenci niektórych kierunków

00:10:10.543 --> 00:10:14.163
poświęcą 25% dochodów na spłatę długu,

00:10:14.187 --> 00:10:15.860
podczas gdy inni tylko 5 procent.

00:10:17.510 --> 00:10:22.026
Ta niesprawiedliwość skończyłaby się,
gdyby kierunki były lepiej wycenione.

NOTE Paragraph

00:10:23.042 --> 00:10:25.201
Teraz oczywiście, wszystkie te dane...

00:10:25.225 --> 00:10:27.299
i ktoś z was podejmie się tego, prawda?

00:10:27.323 --> 00:10:29.170
Dane te trzeba dobrze zaprojektować,

00:10:29.194 --> 00:10:31.292
dać sprawdzić publicznym
biurom rachunkowym,

00:10:31.316 --> 00:10:33.268
żeby wykluczyć statystyczne przekłamania.

00:10:33.292 --> 00:10:35.137
Znamy się na statystyce, prawda?

NOTE Paragraph

00:10:36.766 --> 00:10:37.989
Tak czy inaczej

00:10:38.013 --> 00:10:42.394
trzecią i największą korzyścią
Czesnego na Bazie Dochodu,

00:10:42.418 --> 00:10:47.847
byłoby uwolnienie Amerykanów
od strachu przed finansową ruiną,

00:10:47.871 --> 00:10:50.037
spowodowaną zakupem wadliwego towaru.

NOTE Paragraph

00:10:50.813 --> 00:10:53.132
Może z czasem

00:10:53.156 --> 00:10:55.404
młodzi i starzy Amerykanie
odkryją na nowo,

00:10:55.428 --> 00:10:57.625
jak pan powiedział wcześniej,

00:10:57.625 --> 00:10:59.688
ciekawość, miłość do nauki.

00:10:59.688 --> 00:11:01.273
Zaczną studiować to, co kochają,

00:11:01.273 --> 00:11:02.376
kochać to, co studiują,

00:11:02.376 --> 00:11:03.759
podążać za pasją...

00:11:04.577 --> 00:11:07.046
stymulowani przez inteligencję,

00:11:07.046 --> 00:11:10.507
zgłębiając to, czego naprawdę chcą.

NOTE Paragraph

00:11:10.848 --> 00:11:15.322
Ostatecznie, to Eric i Kevin

00:11:15.322 --> 00:11:16.490
dwa lata temu,

00:11:17.498 --> 00:11:20.954
właśnie tacy młodzi ludzie,

00:11:20.954 --> 00:11:23.000
skłonili mnie i pracowali ze mną,

00:11:23.000 --> 00:11:24.585
i nadal pracują

00:11:24.585 --> 00:11:28.271
nad zbadaniem zadłużenia studentów w USA.

NOTE Paragraph

00:11:29.272 --> 00:11:30.803
Dziękuję za uwagę.

NOTE Paragraph

00:11:30.827 --> 00:11:35.391
(Brawa)