1
00:00:00,975 --> 00:00:06,435
Na nowym rynku gospodarczym mamy dziś
40 mln zadłużonych Amerykanów.

2
00:00:08,039 --> 00:00:10,143
Ci, którzy nie mieli pieniędzy na college,

3
00:00:10,167 --> 00:00:14,509
wiszą kredytodawcom ponad bilion dolarów.

4
00:00:15,709 --> 00:00:17,948
Łapią się jakiejkolwiek pracy,

5
00:00:17,972 --> 00:00:20,457
żeby spłacić zaciągnięty osobiście dług.

6
00:00:21,201 --> 00:00:27,233
W USA nawet zbankrutowany hazardzista

7
00:00:27,233 --> 00:00:28,804
dostaje drugą szansę.

8
00:00:30,351 --> 00:00:33,153
Jest jednak prawie niemożliwe,

9
00:00:33,177 --> 00:00:36,652
by Amerykaninowi
umorzono kredyt studencki.

10
00:00:40,421 --> 00:00:43,141
Dawniej w Ameryce

11
00:00:43,165 --> 00:00:45,815
ukończenie college'u nie oznaczało długów.

12
00:00:47,299 --> 00:00:52,585
Ojciec mojego przyjaciela Paula
ukończył Uniwersytet w Kolorado

13
00:00:52,609 --> 00:00:54,399
dzięki stypendiom dla żołnierzy.

14
00:00:55,546 --> 00:00:57,134
Dla jego pokolenia

15
00:00:57,158 --> 00:01:00,006
studia były całkiem albo prawie darmowe,

16
00:01:00,030 --> 00:01:02,427
bo uchodziły za dobro publiczne.

17
00:01:03,676 --> 00:01:04,872
Teraz już nie.

18
00:01:06,171 --> 00:01:10,267
Kiedy Paul skończył studia w Kolorado,

19
00:01:10,291 --> 00:01:13,664
spłacił swój dyplom z anglistyki,
pracując na niepełnym etacie.

20
00:01:14,164 --> 00:01:15,315
30 lat temu

21
00:01:15,339 --> 00:01:18,006
opłaty za studia były 
przystępne, rozsądne

22
00:01:18,030 --> 00:01:21,426
a wszelkie długi spłacone
przed ich ukończeniem.

23
00:01:21,952 --> 00:01:23,102
Teraz już nie.

24
00:01:23,829 --> 00:01:27,203
Córka Paula poszła jego śladem

25
00:01:27,227 --> 00:01:28,528
z jedną jednak różnicą:

26
00:01:28,552 --> 00:01:31,044
ukończyła studia 5 lat temu

27
00:01:31,068 --> 00:01:32,417
z fest długiem.

28
00:01:33,179 --> 00:01:36,521
Studenci tacy jak Kate
musieli wziąć pożyczkę,

29
00:01:36,545 --> 00:01:39,744
bo koszt studiów
przekracza możliwości wielu,

30
00:01:39,768 --> 00:01:43,457
jeśli nie większości, 
amerykańskich rodzin.

31
00:01:44,427 --> 00:01:45,577
Ale co z tego?

32
00:01:46,117 --> 00:01:48,665
Zaciągnięcie długu na kupno
drogiego wykształcenia

33
00:01:48,689 --> 00:01:51,451
nie jest najgorsze,
jeśli można go spłacić

34
00:01:51,475 --> 00:01:54,609
dzięki uzyskaniu zwiększonych dochodów.

35
00:01:55,266 --> 00:01:57,379
Ale tu przechodzimy do sedna sprawy.

36
00:01:59,652 --> 00:02:05,248
Nawet absolwent college'u
zarobił 10% więcej w 2001 roku

37
00:02:05,272 --> 00:02:07,247
niż ona w 2013.

38
00:02:07,984 --> 00:02:09,134
Tak więc...

39
00:02:09,779 --> 00:02:11,438
koszt nauki wzrasta,

40
00:02:11,462 --> 00:02:12,985
dofinansowanie maleje,

41
00:02:13,009 --> 00:02:15,446
dochody rodzinne kurczą się,

42
00:02:15,470 --> 00:02:17,882
przychody osobiste maleją.

43
00:02:18,241 --> 00:02:22,646
Czy to takie dziwne, że 25% dłużników

44
00:02:22,670 --> 00:02:24,677
nie może spłacić kredytu za studia?

45
00:02:26,852 --> 00:02:29,829
Najgorsze czasy mogą stać się najlepszymi,

46
00:02:29,853 --> 00:02:33,731
bo prawdy objawiają się czasem tak,
że nie da się ich ignorować.

47
00:02:34,446 --> 00:02:36,392
Chcę mówić dzisiaj o trzech z nich.

48
00:02:37,571 --> 00:02:41,445
1,2 biliona dolarów długów za dyplomy

49
00:02:41,469 --> 00:02:43,934
pokazuje jasno,

50
00:02:43,958 --> 00:02:47,696
że wyższe wykształcenie jest
towarem do kupienia.

51
00:02:48,283 --> 00:02:53,101
Wszyscy mówimy o edukacji
dokładnie tak jak ekonomiści,

52
00:02:53,125 --> 00:02:57,606
jako o inwestycji w poprawę 
ludzkiego inwentarza

53
00:02:57,630 --> 00:02:59,371
przez szkolenie ich do pracy.

54
00:02:59,812 --> 00:03:04,535
Jako o inwestycji w klasyfikację ludzi,

55
00:03:04,559 --> 00:03:07,327
która ułatwia pracodawcom
ich zatrudnienie.

56
00:03:08,396 --> 00:03:11,794
The U.S News & World Report
daje oceny college'om tak,

57
00:03:11,818 --> 00:03:15,071
jak klienci oceniają pralki.

58
00:03:15,095 --> 00:03:18,858
Język jest usiany barbaryzmami.

59
00:03:18,882 --> 00:03:22,263
Nauczycieli nazywa się 
"dostawcami usług",

60
00:03:22,287 --> 00:03:24,040
a studentów "konsumentami".

61
00:03:25,509 --> 00:03:29,390
Socjologia i Shakespeare
i piłka nożna i nauki ścisłe,

62
00:03:29,414 --> 00:03:31,009
to wszystko to "zawartość."

63
00:03:33,318 --> 00:03:34,699
Studencki dług jest rentowny.

64
00:03:34,723 --> 00:03:35,873
Tyle, że nie dla was.

65
00:03:37,961 --> 00:03:41,564
Wasz dług mnoży zyski
przemysłu dającego pożyczki.

66
00:03:42,040 --> 00:03:44,477
Dwa kredytowe giganty,

67
00:03:44,501 --> 00:03:46,564
Sallie Mae i Navient,

68
00:03:46,588 --> 00:03:51,794
ogłosiły w zeszłym roku łączny zysk
w wysokości 1,2 miliarda dolarów.

69
00:03:52,568 --> 00:03:55,140
I tak samo jak hipoteki,

70
00:03:55,164 --> 00:03:58,350
kredyty dla studentów mogą być
wiązane, krojone, posiekane

71
00:03:58,374 --> 00:03:59,914
i sprzedane na Wall Street.

72
00:04:00,369 --> 00:04:01,965
A college'e i uniwersytety,

73
00:04:01,989 --> 00:04:05,289
inwestując w te sekurytyzowane pożyczki,

74
00:04:06,170 --> 00:04:07,321
zarabiają dwukrotnie.

75
00:04:07,735 --> 00:04:09,156
Raz z opłaty za czesne

76
00:04:09,180 --> 00:04:11,560
i drugi raz z odsetek od długu.

77
00:04:13,108 --> 00:04:15,474
Czy przy takich zyskach może dziwić,

78
00:04:15,498 --> 00:04:21,085
że niektóre uczelnie
biorące udział w tym biznesie

79
00:04:21,109 --> 00:04:23,181
podjęły się nieuczciwej reklamy,

80
00:04:23,205 --> 00:04:24,362
mydlenia oczu,

81
00:04:26,585 --> 00:04:30,680
wykorzystując brak właśnie tej wiedzy,
której uczeniem mamią?

82
00:04:32,144 --> 00:04:33,294
Po trzecie:

83
00:04:33,678 --> 00:04:35,067
dyplomy to marka.

84
00:04:35,741 --> 00:04:38,092
Wiele lat temu mój nauczyciel napisał:

85
00:04:38,116 --> 00:04:40,657
"Studenci traktowani jak konsumenci

86
00:04:40,681 --> 00:04:43,806
stają się niewolnikami nałogu i zawiści".

87
00:04:47,794 --> 00:04:52,335
Tak jak konsumentom sprzedaje się
ulepszone wersje iPhone'a,

88
00:04:52,359 --> 00:04:55,301
tak samo można sprzedawać
ludziom coraz więcej edukacji.

89
00:04:56,807 --> 00:04:58,673
College to nowe liceum,

90
00:04:58,697 --> 00:05:00,021
mówiliśmy już o tym.

91
00:05:01,408 --> 00:05:02,807
Ale czemu poprzestać na tym?

92
00:05:02,831 --> 00:05:06,308
Ludziom można sprzedać
szereg certifikatów,

93
00:05:06,332 --> 00:05:08,688
stopnie magisterskie,
stopnie doktoranckie.


94
00:05:11,436 --> 00:05:15,149
Wyższe wykształcenie
jest też symbolem statusu.

95
00:05:16,634 --> 00:05:17,785
Kupcie sobie dyplom,

96
00:05:17,809 --> 00:05:20,996
tak jak kupujecie Lexusa
czy torebkę Louisa Vuittona,

97
00:05:21,020 --> 00:05:22,814
aby wyrożnić się od innych.

98
00:05:22,838 --> 00:05:25,289
Żeby wam zazdrościli.

99
00:05:26,669 --> 00:05:28,400
Dyplomy są marką.

100
00:05:29,034 --> 00:05:35,629
Te prawdy kryją się często
za hałaśliwą formą sprzedaży.

101
00:05:36,535 --> 00:05:38,171
Nie ma takiego dnia,

102
00:05:38,195 --> 00:05:43,232
w którym jakiś polityk 
nie głosiłby w telewizji:

103
00:05:43,256 --> 00:05:45,280
"Wyższe wykształcenie jest niezbędne

104
00:05:45,304 --> 00:05:48,021
do wzniesienia się do klasy średniej".

105
00:05:48,890 --> 00:05:52,568
Dowodem na to jest zwykle
pensja absolwentów szkół wyższych:

106
00:05:52,592 --> 00:05:57,839
ci z dyplomem zarabiają średnio 
56% więcej niż ci po liceum.

107
00:05:58,425 --> 00:06:00,473
Spójrzmy na tę cyfrę ostrożniej,

108
00:06:00,497 --> 00:06:01,823
bo na pierwszy rzut oka,

109
00:06:01,847 --> 00:06:05,191
wydaje się przeczyć pogłoskom

110
00:06:05,215 --> 00:06:09,603
o absolwentach uczelni
pracujących jako bariści czy kasjerzy.

111
00:06:10,545 --> 00:06:15,696
Na 100 studentów na dowolnych kierunkach

112
00:06:15,720 --> 00:06:18,768
45 nie kończy na czas

113
00:06:18,792 --> 00:06:21,858
z wielu powodów, także finansowych.

114
00:06:22,275 --> 00:06:24,188
Z 55 osób, które skończą,

115
00:06:24,212 --> 00:06:26,260
dwie zostaną bez pracy,

116
00:06:26,284 --> 00:06:29,014
a 18 innych pracuje poniżej kwalifikacji.

117
00:06:30,058 --> 00:06:33,733
Owszem, zarabiają więcej niż ci po liceum,

118
00:06:33,757 --> 00:06:36,750
ale czy to pokrywa wygórowane czesne

119
00:06:36,774 --> 00:06:39,165
i zarobki stracone podczas studiów?

120
00:06:39,661 --> 00:06:42,257
Teraz nawet ekonomiści przyznają,

121
00:06:42,281 --> 00:06:47,511
że college opłaca się tylko tym,
którzy go ukończą.

122
00:06:48,095 --> 00:06:52,127
Jest tak tylko dlatego,
że zarobki po liceum

123
00:06:52,151 --> 00:06:53,591
maleją już od dziesięcioleci.

124
00:06:55,369 --> 00:06:57,258
Od dziesiątek lat

125
00:06:57,282 --> 00:06:59,639
pracownikom po liceum

126
00:06:59,663 --> 00:07:03,766
odmawiano sprawiedliwego udziału
w tym, co wyprodukowali.

127
00:07:04,480 --> 00:07:07,385
Gdyby dostali to, co się im należy,

128
00:07:07,409 --> 00:07:11,362
dla wielu college nie byłby
tak dobrą inwestycją.

129
00:07:11,386 --> 00:07:13,512
Czy studia dają więcej?

130
00:07:13,941 --> 00:07:15,695
To raczej licea dają mniej.

131
00:07:16,688 --> 00:07:21,092
Dwóch z trzech studentów
nie znajdzie odpowiedniej pracy.

132
00:07:21,756 --> 00:07:24,867
I ich przyszłość nie wygląda
szczególnie zachęcająco,

133
00:07:24,891 --> 00:07:26,613
w zasadzie - wręcz ponuro.

134
00:07:26,637 --> 00:07:29,041
To właśnie oni ucierpią

135
00:07:30,541 --> 00:07:33,224
z powodu karygodnych form zadłużenia.

136
00:07:34,002 --> 00:07:35,153
I to właśnie do nich,

137
00:07:35,177 --> 00:07:36,558
co dziwne i smutne,

138
00:07:36,582 --> 00:07:40,391
najagresywniej kieruje się reklamę
o korzyściach z dyplomu.

139
00:07:41,986 --> 00:07:44,383
To nie jest tylko cyniczne,

140
00:07:44,407 --> 00:07:45,557
ale wręcz okrutne.

141
00:07:47,277 --> 00:07:48,427
Co więc mamy zrobić?

142
00:07:49,279 --> 00:07:54,888
A gdyby studenci i rodzice potraktowali
wyższe wykształcenie jako towar?

143
00:07:56,199 --> 00:07:57,738
Wszyscy inni tak robią.

144
00:07:58,686 --> 00:08:00,948
Wtedy, tak jak przy każdym innym towarze,

145
00:08:00,972 --> 00:08:03,471
chcieliby wiedzieć, za co płacą.

146
00:08:03,495 --> 00:08:04,710
Przy kupnie leku

147
00:08:04,734 --> 00:08:06,649
dostajemy listę skutków ubocznych.

148
00:08:06,673 --> 00:08:08,785
Przy kupnie wyższego wykształcenia

149
00:08:08,785 --> 00:08:10,443
należy się wam ostrzeżenie,

150
00:08:10,443 --> 00:08:12,659
które pozwala konsumentom wybrać,

151
00:08:12,659 --> 00:08:14,062
daje prawo świadomego wyboru.

152
00:08:14,838 --> 00:08:16,030
Przy kupnie samochodu

153
00:08:16,030 --> 00:08:18,665
wiadomo, ile pali na 100 km.

154
00:08:19,188 --> 00:08:20,658
Kto wie, czego oczekiwać

155
00:08:20,658 --> 00:08:24,372
od dyplomu, powiedzmy,
z wiedzy o Kanadzie?

156
00:08:24,806 --> 00:08:26,465
Taki kierunek naprawdę istnieje.

157
00:08:28,989 --> 00:08:31,044
A gdyby istniała odpowiednia apka?

158
00:08:34,402 --> 00:08:39,270
Taka, która zestawiłaby koszty
kierunku ze spodziewanym dochodem.

159
00:08:40,208 --> 00:08:42,598
Nazwijmy to Czesne
na Bazie Dochodu albo CBD.

160
00:08:42,598 --> 00:08:44,144
Niech ktoś z was się tym zajmie.

161
00:08:44,144 --> 00:08:45,707
(Śmiech)

162
00:08:45,707 --> 00:08:47,463
Odkryjcie własną rzeczywistość.

163
00:08:47,463 --> 00:08:49,796
(Śmiech)

164
00:08:49,796 --> 00:08:51,225
Są trzy zalety,

165
00:08:51,249 --> 00:08:53,930
trzy korzyści Czesnego na Bazie Dochodu.

166
00:08:55,232 --> 00:08:57,121
Każdy użytkownik może sobie sprawdzić,

167
00:08:57,125 --> 00:09:00,349
ile można zarabiać
po ukończeniu danego kierunku.

168
00:09:01,105 --> 00:09:02,471
Uświadomieni użytkownicy

169
00:09:02,471 --> 00:09:06,440
raczej nie padliby ofiarą naciągaczy,

170
00:09:06,440 --> 00:09:07,874
czy chwytu marketingowego.

171
00:09:07,874 --> 00:09:09,604
Dokonaliby więc mądrego wyboru.

172
00:09:09,604 --> 00:09:12,006
Dlaczego płacić za college więcej

173
00:09:12,030 --> 00:09:15,056
niż, powiedzmy, 15%
od dodatkowych dochodów?

174
00:09:17,040 --> 00:09:19,780
Jest też druga korzyść
z Czesnego na Bazie Dochodu.

175
00:09:19,780 --> 00:09:22,740
Przy powiązaniu kosztu z dochodem

176
00:09:22,740 --> 00:09:27,209
administracja uczelni musiałaby
lepiej zarządzać kosztami,


177
00:09:27,209 --> 00:09:29,549
znaleźć nowatorskie metody.

178
00:09:29,573 --> 00:09:30,727
Na przykład,

179
00:09:30,751 --> 00:09:34,811
na tej uczelni każdy kierunek kosztuje
mniej więcej tyle samo.

180
00:09:35,478 --> 00:09:39,525
Jest to jawnie nieuczciwe
i powinno się zmienić.

181
00:09:40,295 --> 00:09:44,216
Student inżynierii zużywa więcej zasobów,

182
00:09:44,240 --> 00:09:46,649
sal, laboratoriów i kadry

183
00:09:46,673 --> 00:09:48,351
niż student filozofii.

184
00:09:49,581 --> 00:09:51,685
Student filozofii w rezultacie

185
00:09:51,709 --> 00:09:53,899
dofinansowuje studenta inżynierii,

186
00:09:54,300 --> 00:09:56,991
który potem zarabia o wiele więcej.

187
00:09:57,015 --> 00:10:00,722
Dlaczego dwie osoby mają
kupić ten sam produkt,

188
00:10:00,746 --> 00:10:01,921
zapłacić tyle samo,

189
00:10:01,945 --> 00:10:04,722
a jedna ma dostać połowę
albo jedną trzecią usług?

190
00:10:06,448 --> 00:10:10,519
Absolwenci niektórych kierunków

191
00:10:10,543 --> 00:10:14,163
poświęcą 25% dochodów na spłatę długu,

192
00:10:14,187 --> 00:10:15,860
podczas gdy inni tylko 5 procent.

193
00:10:17,510 --> 00:10:22,026
Ta niesprawiedliwość skończyłaby się,
gdyby kierunki były lepiej wycenione.

194
00:10:23,042 --> 00:10:25,201
Teraz oczywiście, wszystkie te dane...

195
00:10:25,225 --> 00:10:27,299
i ktoś z was podejmie się tego, prawda?

196
00:10:27,323 --> 00:10:29,170
Dane te trzeba dobrze zaprojektować,

197
00:10:29,194 --> 00:10:31,292
dać sprawdzić publicznym
biurom rachunkowym,

198
00:10:31,316 --> 00:10:33,268
żeby wykluczyć statystyczne przekłamania.

199
00:10:33,292 --> 00:10:35,137
Znamy się na statystyce, prawda?

200
00:10:36,766 --> 00:10:37,989
Tak czy inaczej

201
00:10:38,013 --> 00:10:42,394
trzecią i największą korzyścią
Czesnego na Bazie Dochodu,

202
00:10:42,418 --> 00:10:47,847
byłoby uwolnienie Amerykanów
od strachu przed finansową ruiną,

203
00:10:47,871 --> 00:10:50,037
spowodowaną zakupem wadliwego towaru.

204
00:10:50,813 --> 00:10:53,132
Może z czasem

205
00:10:53,156 --> 00:10:55,404
młodzi i starzy Amerykanie
odkryją na nowo,

206
00:10:55,428 --> 00:10:57,625
jak pan powiedział wcześniej,

207
00:10:57,625 --> 00:10:59,688
ciekawość, miłość do nauki.

208
00:10:59,688 --> 00:11:01,273
Zaczną studiować to, co kochają,

209
00:11:01,273 --> 00:11:02,376
kochać to, co studiują,

210
00:11:02,376 --> 00:11:03,759
podążać za pasją...

211
00:11:04,577 --> 00:11:07,046
stymulowani przez inteligencję,

212
00:11:07,046 --> 00:11:10,507
zgłębiając to, czego naprawdę chcą.

213
00:11:10,848 --> 00:11:15,322
Ostatecznie, to Eric i Kevin

214
00:11:15,322 --> 00:11:16,490
dwa lata temu,

215
00:11:17,498 --> 00:11:20,954
właśnie tacy młodzi ludzie,

216
00:11:20,954 --> 00:11:23,000
skłonili mnie i pracowali ze mną,

217
00:11:23,000 --> 00:11:24,585
i nadal pracują

218
00:11:24,585 --> 00:11:28,271
nad zbadaniem zadłużenia studentów w USA.

219
00:11:29,272 --> 00:11:30,803
Dziękuję za uwagę.

220
00:11:30,827 --> 00:11:35,391
(Brawa)