WEBVTT

00:00:06.525 --> 00:00:08.584
Hầu hết mọi người đều uống thuốc,

00:00:08.584 --> 00:00:09.834
đi tiêm,

00:00:09.834 --> 00:00:13.335
hoặc dùng một vài liệu pháp chữa trị
trong suốt cuộc đời họ,

00:00:13.335 --> 00:00:18.266
nhưng phần lớn chúng ta không biết gì 
về cách thức hoạt động của những chất này.

00:00:18.266 --> 00:00:21.816
Các hợp chất khác nhau 
ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận,

00:00:21.816 --> 00:00:22.726
suy nghĩ,

00:00:22.726 --> 00:00:24.844
và thậm chí là cư xử như thế nào?

00:00:24.844 --> 00:00:28.665
Phần lớn điều này phụ thuộc vào cách 
mà thuốc làm thay đổi mối liên kết

00:00:28.665 --> 00:00:31.226
giữa các tế bào trong bộ não.

00:00:31.226 --> 00:00:33.787
Có nhiều cách khác nhau
để điều đó có thể xảy ra.

00:00:33.787 --> 00:00:35.866
Nhưng trước khi chúng đi vào bộ não,

00:00:35.866 --> 00:00:38.124
bất kỳ loại thuốc nào
cũng phải đi vào mạch máu trước

00:00:38.124 --> 00:00:41.897
trong một hành trình có thể kéo dài 
từ vài giây cho tới vài tiếng,

00:00:41.897 --> 00:00:44.477
tùy thuộc vào các yếu tố 
như cách chúng được đưa vào

00:00:44.477 --> 00:00:47.367
Cách chậm nhất là uống thuốc.

00:00:47.367 --> 00:00:50.097
bởi nó phải được hấp thụ 
bằng hệ tiêu hóa

00:00:50.097 --> 00:00:52.189
trước khi bắt đầu có tác dụng.

00:00:52.189 --> 00:00:55.398
Hít thuốc sẽ đưa thuốc 
vào máu nhanh hơn.

00:00:55.398 --> 00:00:58.888
Và tiêm thuốc vào trong tĩnh mạch 
là nhanh nhất

00:00:58.888 --> 00:01:02.007
bởi nó bơm các chất hóa học thẳng vào máu.

00:01:02.007 --> 00:01:06.788
Khi đã ở trong máu, thuốc nhanh chóng 
tới điểm cuối của nó, bộ não.

00:01:06.788 --> 00:01:10.606
Cổng vào cơ quan này được canh giữ 
bởi hàng rào máu não,

00:01:10.606 --> 00:01:12.858
thứ phân cách máu và 
Hệ thần kinh

00:01:12.858 --> 00:01:15.940
để giữ các chất nguy hiểm tiềm tàng 
ở bên ngoài.

00:01:15.940 --> 00:01:19.148
Vậy là tất cả các loại thuốc hẳn phải có 
một thành phần hoá học

00:01:19.148 --> 00:01:23.568
cho chúng những chìa khóa 
để mở hàng rào này và đi tiếp.

00:01:23.568 --> 00:01:27.428
Khi đã vào trong, thuốc bắt đầu can thiệp
vào chức năng bình thường của não

00:01:27.428 --> 00:01:30.938
bằng cách nhắm vào 
mạng lưới các neuron và synap.

00:01:30.938 --> 00:01:35.498
Neuron là các tế bào não bao gồm 
một hạt nhân, các nhánh thần kinh và một sợi trục.

00:01:35.498 --> 00:01:39.540
Synap là các cấu trúc được đặt
giữa các nhánh hoặc sợi trục,

00:01:39.540 --> 00:01:43.989
cho phép sự trao đổi tín hiệu điện hóa
giữa các neuron.

00:01:43.989 --> 00:01:47.669
Những tín hiệu này ở dạng hóa chất
gọi là các chất dẫn truyền thần kinh.

00:01:47.669 --> 00:01:51.470
Mỗi chất dẫn đóng một vai trò khác nhau
trong việc duy trì hành vi,

00:01:51.470 --> 00:01:52.280
cảm xúc,

00:01:52.280 --> 00:01:53.489
và nhận thức.

00:01:53.489 --> 00:01:55.880
Nhưng chúng đều hoạt động
theo một trong hai cách.

00:01:55.880 --> 00:01:58.080
Chúng có thể ức chế neuron nhận tín hiệu,

00:01:58.080 --> 00:01:59.601
hạn chế các hoạt động của nó,

00:01:59.601 --> 00:02:00.980
hoặc kích thích nó,

00:02:00.980 --> 00:02:05.079
tạo ra một tính hiệu điện hóa mới
lan ra khắp mạng lưới.

00:02:05.079 --> 00:02:08.020
Những chất dẫn truyền thần kinh còn thừa
thường bị phân giải

00:02:08.020 --> 00:02:11.120
hoặc bị hấp thụ lại
vào các neuron đã truyền chúng đi.

00:02:11.120 --> 00:02:13.981
Sự hiệu quả của thuốc
bắt nguồn từ khả năng

00:02:13.981 --> 00:02:18.651
điều khiển các chất dẫn truyền thần kinh
ở các giai đoạn khác nhau của quá trình.

00:02:18.651 --> 00:02:21.401
Điều này dẫn đến việc tăng hay giảm

00:02:21.401 --> 00:02:24.752
lượng chất dẫn truyền thần kinh
được truyền đi.

00:02:24.752 --> 00:02:28.402
Ví dụ, thuốc chống trầm cảm thông thường,
như SSRIs,

00:02:28.402 --> 00:02:31.181
ngừng việc tái hấp thụ serotonin,

00:02:31.181 --> 00:02:34.572
một chất dẫn truyền thần kinh
giúp điều chỉnh cảm xúc.

00:02:34.572 --> 00:02:37.744
Điều này khiến lượng serotonin
nhiều hơn ở mạng lưới thần kinh.

00:02:37.744 --> 00:02:40.332
Trong khi đó, thuốc giảm đau, như morphine

00:02:40.332 --> 00:02:43.444
làm tăng nồng độ serotonin
và noradrenaline,

00:02:43.444 --> 00:02:44.842
giúp điều tiết năng lượng,

00:02:44.842 --> 00:02:45.801
sự hưng phấn,

00:02:45.801 --> 00:02:46.740
tỉnh táo,

00:02:46.740 --> 00:02:48.190
và khoái cảm.

00:02:48.190 --> 00:02:51.812
Những chất dẫn truyền thần kinh đó 
tác động lên thụ thể endorphin,

00:02:51.812 --> 00:02:53.542
làm giảm nhận thức về đau.

00:02:53.542 --> 00:02:57.712
Thuốc an thần làm tăng sản xuất
GABA

00:02:57.712 --> 00:02:59.902
để ức chế hoạt động của neuron

00:02:59.902 --> 00:03:03.913
khiến cơ thể ở trong trạng thái thoải mái.


00:03:03.913 --> 00:03:06.473
Vậy còn những loại ma túy bất hợp pháp
thì sao?

00:03:06.473 --> 00:03:10.954
Chúng có những tác động mạnh mẽ lên bộ não
mà chúng ta vẫn đang cố gắng tìm hiểu.

00:03:10.954 --> 00:03:12.884
Ma túy đá, một loại amphetamine,

00:03:12.884 --> 00:03:15.943
gây ra quá trình giải phóng lâu dài
dopamine,

00:03:15.943 --> 00:03:21.055
một chất dẫn truyền thần kinh
liên quan tới khoái lạc.

00:03:21.055 --> 00:03:23.593
Nó còn hoạt hóa các thụ thể noradrenaline.

00:03:23.593 --> 00:03:25.125
làm tăng nhịp tim,

00:03:25.125 --> 00:03:26.368
giãn đồng tử,

00:03:26.368 --> 00:03:29.632
và kích hoạt phản ứng
"chiến hay chạy" của cơ thể.

00:03:29.632 --> 00:03:32.954
Cocaine ngăn cản sự tái hấp thu dopamine
và serotonin,

00:03:32.954 --> 00:03:35.073
làm tăng nồng độ của chúng
trong mạng lưới

00:03:35.073 --> 00:03:36.592
nơi chúng làm tăng năng lượng,

00:03:36.592 --> 00:03:38.125
tạo ra cảm giác hưng phấn,

00:03:38.125 --> 00:03:40.454
và làm mất cảm giác thèm ăn.

00:03:40.454 --> 00:03:44.159
Các loại ma túy gây ảo giác có những
phản ứng khó hiểu nhất.

00:03:44.159 --> 00:03:45.659
Các chất như LSD,

00:03:45.659 --> 00:03:46.638
mescaline,

00:03:46.638 --> 00:03:47.757
và DMT

00:03:47.757 --> 00:03:50.225
đều ngăn cản sự giải phóng serotonin,

00:03:50.225 --> 00:03:52.895
chất điều chỉnh cảm xúc và bốc đồng.

00:03:52.895 --> 00:03:55.246
Chúng còn có tác động
lên mạch thần kinh

00:03:55.246 --> 00:03:59.815
liên quan tới nhận thức, khả năng học hỏi
và khả năng điều chỉnh hành vi,

00:03:59.815 --> 00:04:04.348
giải thích vì sao mà những loại ma túy này
có ảnh hưởng lớn đến vậy.

00:04:04.348 --> 00:04:06.594
Kể cả khi những tác dụng này
nghe có vẻ thú vị

00:04:06.594 --> 00:04:10.634
có những lý do khiến những loại thuốc này
bị kiểm soát gắt gao và thường bất hợp pháp.

00:04:10.634 --> 00:04:13.648
Các loại ma túy có khả năng can thiệp vào
cơ chế hoá học của não

00:04:13.648 --> 00:04:17.315
và việc tái sử dụng có thể làm
thay đổi vĩnh viễn mạng lưới thần kinh

00:04:17.315 --> 00:04:19.227
đóng vai trò hỗ trợ 
khả năng suy nghĩ,

00:04:19.227 --> 00:04:20.255
ra quyết định,

00:04:20.255 --> 00:04:21.000
học hỏi,

00:04:21.000 --> 00:04:22.757
và ghi nhớ.

00:04:22.757 --> 00:04:25.996
Có rất nhiều điều chúng ta chưa biết
về thuốc và tác dụng của chúng,

00:04:25.996 --> 00:04:27.911
cả mặt tốt lẫn xấu.

00:04:27.911 --> 00:04:31.647
Nhưng những gì chúng ta biết là những gì
đã được nghiên cứu chặt chẽ,

00:04:31.647 --> 00:04:33.978
và biến thành tác dụng của thuốc.

00:04:33.978 --> 00:04:37.348
Khi kiến thức của chúng ta về thuốc
và não bộ ngày càng sâu sắc,

00:04:37.348 --> 00:04:39.308
thì càng ngày càng có nhiều khả năng

00:04:39.308 --> 00:04:43.287
cho việc giải quyết các vấn đề y tế
còn làm đau đầu các nhà nghiên cứu.