0:00:06.525,0:00:08.584
Hầu hết mọi người đều uống thuốc,

0:00:08.584,0:00:09.834
đi tiêm,

0:00:09.834,0:00:13.335
hoặc dùng một vài liệu pháp chữa trị[br]trong suốt cuộc đời họ,

0:00:13.335,0:00:18.266
nhưng phần lớn chúng ta không biết gì [br]về cách thức hoạt động của những chất này.

0:00:18.266,0:00:21.816
Các hợp chất khác nhau [br]ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận,

0:00:21.816,0:00:22.726
suy nghĩ,

0:00:22.726,0:00:24.844
và thậm chí là cư xử như thế nào?

0:00:24.844,0:00:28.665
Phần lớn điều này phụ thuộc vào cách [br]mà thuốc làm thay đổi mối liên kết

0:00:28.665,0:00:31.226
giữa các tế bào trong bộ não.

0:00:31.226,0:00:33.787
Có nhiều cách khác nhau[br]để điều đó có thể xảy ra.

0:00:33.787,0:00:35.866
Nhưng trước khi chúng đi vào bộ não,

0:00:35.866,0:00:38.124
bất kỳ loại thuốc nào[br]cũng phải đi vào mạch máu trước

0:00:38.124,0:00:41.897
trong một hành trình có thể kéo dài [br]từ vài giây cho tới vài tiếng,

0:00:41.897,0:00:44.477
tùy thuộc vào các yếu tố [br]như cách chúng được đưa vào

0:00:44.477,0:00:47.367
Cách chậm nhất là uống thuốc.

0:00:47.367,0:00:50.097
bởi nó phải được hấp thụ [br]bằng hệ tiêu hóa

0:00:50.097,0:00:52.189
trước khi bắt đầu có tác dụng.

0:00:52.189,0:00:55.398
Hít thuốc sẽ đưa thuốc [br]vào máu nhanh hơn.

0:00:55.398,0:00:58.888
Và tiêm thuốc vào trong tĩnh mạch [br]là nhanh nhất

0:00:58.888,0:01:02.007
bởi nó bơm các chất hóa học thẳng vào máu.

0:01:02.007,0:01:06.788
Khi đã ở trong máu, thuốc nhanh chóng [br]tới điểm cuối của nó, bộ não.

0:01:06.788,0:01:10.606
Cổng vào cơ quan này được canh giữ [br]bởi hàng rào máu não,

0:01:10.606,0:01:12.858
thứ phân cách máu và [br]Hệ thần kinh

0:01:12.858,0:01:15.940
để giữ các chất nguy hiểm tiềm tàng [br]ở bên ngoài.

0:01:15.940,0:01:19.148
Vậy là tất cả các loại thuốc hẳn phải có [br]một thành phần hoá học

0:01:19.148,0:01:23.568
cho chúng những chìa khóa [br]để mở hàng rào này và đi tiếp.

0:01:23.568,0:01:27.428
Khi đã vào trong, thuốc bắt đầu can thiệp[br]vào chức năng bình thường của não

0:01:27.428,0:01:30.938
bằng cách nhắm vào [br]mạng lưới các neuron và synap.

0:01:30.938,0:01:35.498
Neuron là các tế bào não bao gồm [br]một hạt nhân, các nhánh thần kinh và một sợi trục.

0:01:35.498,0:01:39.540
Synap là các cấu trúc được đặt[br]giữa các nhánh hoặc sợi trục,

0:01:39.540,0:01:43.989
cho phép sự trao đổi tín hiệu điện hóa[br]giữa các neuron.

0:01:43.989,0:01:47.669
Những tín hiệu này ở dạng hóa chất[br]gọi là các chất dẫn truyền thần kinh.

0:01:47.669,0:01:51.470
Mỗi chất dẫn đóng một vai trò khác nhau[br]trong việc duy trì hành vi,

0:01:51.470,0:01:52.280
cảm xúc,

0:01:52.280,0:01:53.489
và nhận thức.

0:01:53.489,0:01:55.880
Nhưng chúng đều hoạt động[br]theo một trong hai cách.

0:01:55.880,0:01:58.080
Chúng có thể ức chế neuron nhận tín hiệu,

0:01:58.080,0:01:59.601
hạn chế các hoạt động của nó,

0:01:59.601,0:02:00.980
hoặc kích thích nó,

0:02:00.980,0:02:05.079
tạo ra một tính hiệu điện hóa mới[br]lan ra khắp mạng lưới.

0:02:05.079,0:02:08.020
Những chất dẫn truyền thần kinh còn thừa[br]thường bị phân giải

0:02:08.020,0:02:11.120
hoặc bị hấp thụ lại[br]vào các neuron đã truyền chúng đi.

0:02:11.120,0:02:13.981
Sự hiệu quả của thuốc[br]bắt nguồn từ khả năng

0:02:13.981,0:02:18.651
điều khiển các chất dẫn truyền thần kinh[br]ở các giai đoạn khác nhau của quá trình.

0:02:18.651,0:02:21.401
Điều này dẫn đến việc tăng hay giảm

0:02:21.401,0:02:24.752
lượng chất dẫn truyền thần kinh[br]được truyền đi.

0:02:24.752,0:02:28.402
Ví dụ, thuốc chống trầm cảm thông thường,[br]như SSRIs,

0:02:28.402,0:02:31.181
ngừng việc tái hấp thụ serotonin,

0:02:31.181,0:02:34.572
một chất dẫn truyền thần kinh[br]giúp điều chỉnh cảm xúc.

0:02:34.572,0:02:37.744
Điều này khiến lượng serotonin[br]nhiều hơn ở mạng lưới thần kinh.

0:02:37.744,0:02:40.332
Trong khi đó, thuốc giảm đau, như morphine

0:02:40.332,0:02:43.444
làm tăng nồng độ serotonin[br]và noradrenaline,

0:02:43.444,0:02:44.842
giúp điều tiết năng lượng,

0:02:44.842,0:02:45.801
sự hưng phấn,

0:02:45.801,0:02:46.740
tỉnh táo,

0:02:46.740,0:02:48.190
và khoái cảm.

0:02:48.190,0:02:51.812
Những chất dẫn truyền thần kinh đó [br]tác động lên thụ thể endorphin,

0:02:51.812,0:02:53.542
làm giảm nhận thức về đau.

0:02:53.542,0:02:57.712
Thuốc an thần làm tăng sản xuất[br]GABA

0:02:57.712,0:02:59.902
để ức chế hoạt động của neuron

0:02:59.902,0:03:03.913
khiến cơ thể ở trong trạng thái thoải mái.[br]

0:03:03.913,0:03:06.473
Vậy còn những loại ma túy bất hợp pháp[br]thì sao?

0:03:06.473,0:03:10.954
Chúng có những tác động mạnh mẽ lên bộ não[br]mà chúng ta vẫn đang cố gắng tìm hiểu.

0:03:10.954,0:03:12.884
Ma túy đá, một loại amphetamine,

0:03:12.884,0:03:15.943
gây ra quá trình giải phóng lâu dài[br]dopamine,

0:03:15.943,0:03:21.055
một chất dẫn truyền thần kinh[br]liên quan tới khoái lạc.

0:03:21.055,0:03:23.593
Nó còn hoạt hóa các thụ thể noradrenaline.

0:03:23.593,0:03:25.125
làm tăng nhịp tim,

0:03:25.125,0:03:26.368
giãn đồng tử,

0:03:26.368,0:03:29.632
và kích hoạt phản ứng[br]"chiến hay chạy" của cơ thể.

0:03:29.632,0:03:32.954
Cocaine ngăn cản sự tái hấp thu dopamine[br]và serotonin,

0:03:32.954,0:03:35.073
làm tăng nồng độ của chúng[br]trong mạng lưới

0:03:35.073,0:03:36.592
nơi chúng làm tăng năng lượng,

0:03:36.592,0:03:38.125
tạo ra cảm giác hưng phấn,

0:03:38.125,0:03:40.454
và làm mất cảm giác thèm ăn.

0:03:40.454,0:03:44.159
Các loại ma túy gây ảo giác có những[br]phản ứng khó hiểu nhất.

0:03:44.159,0:03:45.659
Các chất như LSD,

0:03:45.659,0:03:46.638
mescaline,

0:03:46.638,0:03:47.757
và DMT

0:03:47.757,0:03:50.225
đều ngăn cản sự giải phóng serotonin,

0:03:50.225,0:03:52.895
chất điều chỉnh cảm xúc và bốc đồng.

0:03:52.895,0:03:55.246
Chúng còn có tác động[br]lên mạch thần kinh

0:03:55.246,0:03:59.815
liên quan tới nhận thức, khả năng học hỏi[br]và khả năng điều chỉnh hành vi,

0:03:59.815,0:04:04.348
giải thích vì sao mà những loại ma túy này[br]có ảnh hưởng lớn đến vậy.

0:04:04.348,0:04:06.594
Kể cả khi những tác dụng này[br]nghe có vẻ thú vị

0:04:06.594,0:04:10.634
có những lý do khiến những loại thuốc này[br]bị kiểm soát gắt gao và thường bất hợp pháp.

0:04:10.634,0:04:13.648
Các loại ma túy có khả năng can thiệp vào[br]cơ chế hoá học của não

0:04:13.648,0:04:17.315
và việc tái sử dụng có thể làm[br]thay đổi vĩnh viễn mạng lưới thần kinh

0:04:17.315,0:04:19.227
đóng vai trò hỗ trợ [br]khả năng suy nghĩ,

0:04:19.227,0:04:20.255
ra quyết định,

0:04:20.255,0:04:21.000
học hỏi,

0:04:21.000,0:04:22.757
và ghi nhớ.

0:04:22.757,0:04:25.996
Có rất nhiều điều chúng ta chưa biết[br]về thuốc và tác dụng của chúng,

0:04:25.996,0:04:27.911
cả mặt tốt lẫn xấu.

0:04:27.911,0:04:31.647
Nhưng những gì chúng ta biết là những gì[br]đã được nghiên cứu chặt chẽ,

0:04:31.647,0:04:33.978
và biến thành tác dụng của thuốc.

0:04:33.978,0:04:37.348
Khi kiến thức của chúng ta về thuốc[br]và não bộ ngày càng sâu sắc,

0:04:37.348,0:04:39.308
thì càng ngày càng có nhiều khả năng

0:04:39.308,0:04:43.287
cho việc giải quyết các vấn đề y tế[br]còn làm đau đầu các nhà nghiên cứu.