[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.78,0:00:09.73,Default,,0000,0000,0000,,Większość ludzi bierze\Ntabletki, dostaje zastrzyki
Dialogue: 0,0:00:09.73,0:00:13.34,Default,,0000,0000,0000,,albo w jakiś inny sposób przyjmuje leki.
Dialogue: 0,0:00:13.34,0:00:18.27,Default,,0000,0000,0000,,Ale większość z nas nie wie nic o tym,\Njak te substancje tak naprawdę działają.
Dialogue: 0,0:00:18.27,0:00:23.71,Default,,0000,0000,0000,,Jak związki chemiczne mogą wpływać\Nna samopoczucie, myśli i zachowanie?
Dialogue: 0,0:00:24.74,0:00:30.88,Default,,0000,0000,0000,,Głównie zależy to od tego, jak lek zmienia\Nkomunikację między komórkami w mózgu.
Dialogue: 0,0:00:30.91,0:00:33.79,Default,,0000,0000,0000,,Może to dziać się na kilka sposobów.
Dialogue: 0,0:00:33.79,0:00:35.87,Default,,0000,0000,0000,,Ale zanim lek dotrze do mózgu,
Dialogue: 0,0:00:35.87,0:00:38.12,Default,,0000,0000,0000,,musi się najpierw dostać do krwiobiegu.
Dialogue: 0,0:00:38.12,0:00:41.90,Default,,0000,0000,0000,,Droga ta może zająć\Nod kilku sekund do kilku godzin,
Dialogue: 0,0:00:41.90,0:00:44.33,Default,,0000,0000,0000,,w zależności, na przykład,\Nod sposobu podania.
Dialogue: 0,0:00:44.33,0:00:47.37,Default,,0000,0000,0000,,Najwolniej działa podanie doustne,
Dialogue: 0,0:00:47.37,0:00:50.10,Default,,0000,0000,0000,,bo lek musi dotrzeć do układu pokarmowego
Dialogue: 0,0:00:50.10,0:00:52.19,Default,,0000,0000,0000,,zanim zacznie działać.
Dialogue: 0,0:00:52.19,0:00:55.40,Default,,0000,0000,0000,,Wdychanie leków\Nprzyspiesza transport do krwi.
Dialogue: 0,0:00:55.40,0:00:58.89,Default,,0000,0000,0000,,Wstrzykiwanie dożylne też działa szybko,
Dialogue: 0,0:00:58.89,0:01:02.01,Default,,0000,0000,0000,,bo substancje trafiają wprost do krwi.
Dialogue: 0,0:01:02.01,0:01:06.79,Default,,0000,0000,0000,,Stamtąd leki szybko docierają\Ndo celu, czyli do mózgu.
Dialogue: 0,0:01:06.79,0:01:10.61,Default,,0000,0000,0000,,Żeby się tam dostać,\Nmuszą pokonać barierę krew-mózg,
Dialogue: 0,0:01:10.61,0:01:12.86,Default,,0000,0000,0000,,która oddziela krew od układu nerwowego,
Dialogue: 0,0:01:12.86,0:01:15.94,Default,,0000,0000,0000,,żeby chronić go od potencjalnie\Nniebezpiecznych substancji.
Dialogue: 0,0:01:15.94,0:01:22.65,Default,,0000,0000,0000,,Każdy lek wymaga specjalnego składu,\Nżeby przebyć tę barierę.
Dialogue: 0,0:01:23.57,0:01:27.43,Default,,0000,0000,0000,,Po drugiej stronie leki zaczynają\Nwpływać na funkcjonowanie mózgu,
Dialogue: 0,0:01:27.43,0:01:30.94,Default,,0000,0000,0000,,działając na sieci neuronów i synapsy.
Dialogue: 0,0:01:30.94,0:01:35.50,Default,,0000,0000,0000,,Neurony to komórki mózgu mające\Njądro komórkowe, dendryty i akson.
Dialogue: 0,0:01:35.50,0:01:39.54,Default,,0000,0000,0000,,Synapsy to struktury położone\Nwzdłuż dendrytów lub aksonu,
Dialogue: 0,0:01:39.54,0:01:43.99,Default,,0000,0000,0000,,które pozwalają na wymianę sygnałów\Nelektrochemicznych między neuronami.
Dialogue: 0,0:01:43.99,0:01:47.67,Default,,0000,0000,0000,,Te sygnały przyjmują formę związków\Nzwanych neuroprzekaźnikami.
Dialogue: 0,0:01:47.67,0:01:51.50,Default,,0000,0000,0000,,Każdy neuroprzekaźnik odgrywa\Ninną rolę w regulowaniu zachowania,
Dialogue: 0,0:01:51.50,0:01:53.49,Default,,0000,0000,0000,,emocji i percepcji.
Dialogue: 0,0:01:53.49,0:01:55.88,Default,,0000,0000,0000,,Ale wszystkie działają\Nna jeden z dwóch sposobów.
Dialogue: 0,0:01:55.88,0:01:59.59,Default,,0000,0000,0000,,Albo hamują neuron otrzymujący sygnał,\Nzmniejszając jego aktywność,
Dialogue: 0,0:01:59.60,0:02:00.98,Default,,0000,0000,0000,,albo pobudzają go,
Dialogue: 0,0:02:00.98,0:02:05.08,Default,,0000,0000,0000,,tworząc nowy sygnał elektrochemiczny,\Nktóry rozprzestrzenia się w sieci.
Dialogue: 0,0:02:05.08,0:02:08.02,Default,,0000,0000,0000,,Nadwyżka neuroprzekaźników\Nulega degradacji
Dialogue: 0,0:02:08.02,0:02:11.12,Default,,0000,0000,0000,,lub powtórnemu wchłonięciu\Nprzez neuron wysyłający pobudzenie.
Dialogue: 0,0:02:11.59,0:02:13.78,Default,,0000,0000,0000,,Lek jest tym skuteczniejszy,
Dialogue: 0,0:02:13.78,0:02:19.07,Default,,0000,0000,0000,,im lepiej manipuluje\Nprzekazami na różnych etapach.
Dialogue: 0,0:02:19.07,0:02:24.23,Default,,0000,0000,0000,,Leki mogą powodować wzrost lub spadek\Nilości wydzielanych neuroprzekaźników.
Dialogue: 0,0:02:24.75,0:02:28.40,Default,,0000,0000,0000,,Na przykład antydepresanty typu SSRI
Dialogue: 0,0:02:28.40,0:02:31.18,Default,,0000,0000,0000,,hamują wychwyt zwrotny serotoniny,
Dialogue: 0,0:02:31.18,0:02:34.57,Default,,0000,0000,0000,,czyli neuroprzekaźnika\Nregulującego samopoczucie.
Dialogue: 0,0:02:34.57,0:02:37.74,Default,,0000,0000,0000,,To skutecznie zwiększa jego ilość\Nw sieci neuronalnej.
Dialogue: 0,0:02:37.74,0:02:40.33,Default,,0000,0000,0000,,Leki przeciwbólowe, takie jak morfina,
Dialogue: 0,0:02:40.33,0:02:43.44,Default,,0000,0000,0000,,zwiększają poziom\Nserotoniny i noradrenaliny,
Dialogue: 0,0:02:43.44,0:02:45.14,Default,,0000,0000,0000,,co z kolei reguluje poziom energii,
Dialogue: 0,0:02:45.14,0:02:48.14,Default,,0000,0000,0000,,pobudliwości, uwagi i przyjemności.
Dialogue: 0,0:02:48.14,0:02:51.81,Default,,0000,0000,0000,,Te same neuroprzekaźniki wpływają\Nteż na receptory endorfin,
Dialogue: 0,0:02:51.81,0:02:53.54,Default,,0000,0000,0000,,zmniejszając odczucie bólu.
Dialogue: 0,0:02:53.54,0:02:57.71,Default,,0000,0000,0000,,Leki uspokajające zwiększają z kolei\Nprodukcję kwasu gamma-aminomasłowego,
Dialogue: 0,0:02:57.71,0:03:03.62,Default,,0000,0000,0000,,co zmniejsza aktywność neuronów,\Npowodując relaks i wyciszenie.
Dialogue: 0,0:03:03.91,0:03:06.47,Default,,0000,0000,0000,,A co z substancjami zabronionymi?
Dialogue: 0,0:03:06.47,0:03:10.95,Default,,0000,0000,0000,,Związki te mają ogromny wpływ na mózg,\Nco wciąż staramy się zrozumieć.
Dialogue: 0,0:03:10.95,0:03:15.92,Default,,0000,0000,0000,,Kryształy metaamfetaminy powodują\Ndługotrwałe uwalnianie dopaminy,
Dialogue: 0,0:03:15.94,0:03:21.06,Default,,0000,0000,0000,,neuroprzekaźnika związanego z układem\Nnagrody i odczuwaniem przyjemności.
Dialogue: 0,0:03:21.06,0:03:23.59,Default,,0000,0000,0000,,Aktywują też receptory noradrenaliny,
Dialogue: 0,0:03:23.59,0:03:25.12,Default,,0000,0000,0000,,co zwiększa tętno,
Dialogue: 0,0:03:25.12,0:03:26.37,Default,,0000,0000,0000,,rozszerza źrenice,
Dialogue: 0,0:03:26.37,0:03:29.63,Default,,0000,0000,0000,,pobudza organizm do reakcji\N"walcz lub uciekaj".
Dialogue: 0,0:03:29.63,0:03:33.44,Default,,0000,0000,0000,,Kokaina blokuje wychwyt zwrotny\Ndopaminy i serotoniny,
Dialogue: 0,0:03:33.44,0:03:35.07,Default,,0000,0000,0000,,zwiększając ich ilość w sieci,
Dialogue: 0,0:03:35.07,0:03:36.43,Default,,0000,0000,0000,,co powoduje wzrost energii,
Dialogue: 0,0:03:36.43,0:03:38.12,Default,,0000,0000,0000,,wprawia w stan euforii
Dialogue: 0,0:03:38.12,0:03:40.45,Default,,0000,0000,0000,,i zmniejsza apetyt.
Dialogue: 0,0:03:40.45,0:03:44.16,Default,,0000,0000,0000,,Działanie substancji halucynogennych\Nto największa zagadka.
Dialogue: 0,0:03:44.16,0:03:45.66,Default,,0000,0000,0000,,Związki takie jak LSD,
Dialogue: 0,0:03:45.66,0:03:46.64,Default,,0000,0000,0000,,meskalina
Dialogue: 0,0:03:46.64,0:03:48.11,Default,,0000,0000,0000,,czy dimetylotryptamina
Dialogue: 0,0:03:48.11,0:03:50.22,Default,,0000,0000,0000,,blokują uwalnianie serotoniny,
Dialogue: 0,0:03:50.22,0:03:52.90,Default,,0000,0000,0000,,co wpływa na samopoczucie i impulsywność.
Dialogue: 0,0:03:52.90,0:03:56.18,Default,,0000,0000,0000,,Działają też na obwody nerwowe
Dialogue: 0,0:03:56.18,0:03:59.89,Default,,0000,0000,0000,,związane z percepcją,\Nnauką i samokontrolą,
Dialogue: 0,0:03:59.89,0:04:04.35,Default,,0000,0000,0000,,co może wyjaśniać,\Ndlaczego działają z taką siłą.
Dialogue: 0,0:04:04.35,0:04:06.59,Default,,0000,0000,0000,,Chociaż niektóre skutki\Nbrzmią ekscytująco,
Dialogue: 0,0:04:06.59,0:04:10.94,Default,,0000,0000,0000,,to nie bez powodu obrót tymi substancjami\Njest kontrolowany lub często zakazany.
Dialogue: 0,0:04:10.94,0:04:13.47,Default,,0000,0000,0000,,Substancje te zmieniają biochemię mózgu,\N
Dialogue: 0,0:04:13.47,0:04:17.32,Default,,0000,0000,0000,,a ich regularne używanie może\Ntrwale uszkodzić te szlaki w mózgu,
Dialogue: 0,0:04:17.32,0:04:20.25,Default,,0000,0000,0000,,które odpowiadają za myślenie,\Npodejmowanie decyzji,
Dialogue: 0,0:04:20.26,0:04:22.63,Default,,0000,0000,0000,,uczenie się i pamięć.
Dialogue: 0,0:04:22.64,0:04:25.100,Default,,0000,0000,0000,,Ciągle niewiele wiemy o tych\Nsubstancjach i ich działaniu,
Dialogue: 0,0:04:25.100,0:04:27.91,Default,,0000,0000,0000,,zarówno dobrym i złym.
Dialogue: 0,0:04:27.91,0:04:31.65,Default,,0000,0000,0000,,Ale te, które znamy\Nzostały dokładnie zbadane
Dialogue: 0,0:04:31.65,0:04:33.98,Default,,0000,0000,0000,,i są skuteczne w leczeniu.
Dialogue: 0,0:04:33.98,0:04:36.96,Default,,0000,0000,0000,,Im więcej wiadomo\No tych substancjach i o mózgu,
Dialogue: 0,0:04:36.96,0:04:39.31,Default,,0000,0000,0000,,tym rosną nasze możliwości
Dialogue: 0,0:04:39.31,0:04:43.29,Default,,0000,0000,0000,,leczenia problemów zdrowotnych,\Nktóre dziś są zagadką.