0:00:06.775,0:00:09.734 Większość ludzi bierze[br]tabletki, dostaje zastrzyki 0:00:09.734,0:00:13.335 albo w jakiś inny sposób przyjmuje leki. 0:00:13.335,0:00:18.266 Ale większość z nas nie wie nic o tym,[br]jak te substancje tak naprawdę działają. 0:00:18.266,0:00:23.706 Jak związki chemiczne mogą wpływać[br]na samopoczucie, myśli i zachowanie? 0:00:24.744,0:00:30.875 Głównie zależy to od tego, jak lek zmienia[br]komunikację między komórkami w mózgu. 0:00:30.906,0:00:33.787 Może to dziać się na kilka sposobów. 0:00:33.787,0:00:35.866 Ale zanim lek dotrze do mózgu, 0:00:35.866,0:00:38.124 musi się najpierw dostać do krwiobiegu. 0:00:38.124,0:00:41.897 Droga ta może zająć[br]od kilku sekund do kilku godzin, 0:00:41.897,0:00:44.327 w zależności, na przykład,[br]od sposobu podania. 0:00:44.327,0:00:47.367 Najwolniej działa podanie doustne, 0:00:47.367,0:00:50.097 bo lek musi dotrzeć do układu pokarmowego 0:00:50.097,0:00:52.189 zanim zacznie działać. 0:00:52.189,0:00:55.398 Wdychanie leków[br]przyspiesza transport do krwi. 0:00:55.398,0:00:58.888 Wstrzykiwanie dożylne też działa szybko, 0:00:58.888,0:01:02.007 bo substancje trafiają wprost do krwi. 0:01:02.007,0:01:06.788 Stamtąd leki szybko docierają[br]do celu, czyli do mózgu. 0:01:06.788,0:01:10.606 Żeby się tam dostać,[br]muszą pokonać barierę krew-mózg, 0:01:10.606,0:01:12.858 która oddziela krew od układu nerwowego, 0:01:12.858,0:01:15.940 żeby chronić go od potencjalnie[br]niebezpiecznych substancji. 0:01:15.940,0:01:22.648 Każdy lek wymaga specjalnego składu,[br]żeby przebyć tę barierę. 0:01:23.568,0:01:27.428 Po drugiej stronie leki zaczynają[br]wpływać na funkcjonowanie mózgu, 0:01:27.428,0:01:30.938 działając na sieci neuronów i synapsy. 0:01:30.938,0:01:35.498 Neurony to komórki mózgu mające[br]jądro komórkowe, dendryty i akson. 0:01:35.498,0:01:39.540 Synapsy to struktury położone[br]wzdłuż dendrytów lub aksonu, 0:01:39.540,0:01:43.989 które pozwalają na wymianę sygnałów[br]elektrochemicznych między neuronami. 0:01:43.989,0:01:47.669 Te sygnały przyjmują formę związków[br]zwanych neuroprzekaźnikami. 0:01:47.669,0:01:51.500 Każdy neuroprzekaźnik odgrywa[br]inną rolę w regulowaniu zachowania, 0:01:51.500,0:01:53.489 emocji i percepcji. 0:01:53.489,0:01:55.880 Ale wszystkie działają[br]na jeden z dwóch sposobów. 0:01:55.880,0:01:59.590 Albo hamują neuron otrzymujący sygnał,[br]zmniejszając jego aktywność, 0:01:59.601,0:02:00.980 albo pobudzają go, 0:02:00.980,0:02:05.079 tworząc nowy sygnał elektrochemiczny,[br]który rozprzestrzenia się w sieci. 0:02:05.079,0:02:08.020 Nadwyżka neuroprzekaźników[br]ulega degradacji 0:02:08.020,0:02:11.120 lub powtórnemu wchłonięciu[br]przez neuron wysyłający pobudzenie. 0:02:11.590,0:02:13.781 Lek jest tym skuteczniejszy, 0:02:13.781,0:02:19.071 im lepiej manipuluje[br]przekazami na różnych etapach. 0:02:19.071,0:02:24.232 Leki mogą powodować wzrost lub spadek[br]ilości wydzielanych neuroprzekaźników. 0:02:24.752,0:02:28.402 Na przykład antydepresanty typu SSRI 0:02:28.402,0:02:31.181 hamują wychwyt zwrotny serotoniny, 0:02:31.181,0:02:34.572 czyli neuroprzekaźnika[br]regulującego samopoczucie. 0:02:34.572,0:02:37.744 To skutecznie zwiększa jego ilość[br]w sieci neuronalnej. 0:02:37.744,0:02:40.332 Leki przeciwbólowe, takie jak morfina, 0:02:40.332,0:02:43.444 zwiększają poziom[br]serotoniny i noradrenaliny, 0:02:43.444,0:02:45.140 co z kolei reguluje poziom energii, 0:02:45.140,0:02:48.140 pobudliwości, uwagi i przyjemności. 0:02:48.140,0:02:51.812 Te same neuroprzekaźniki wpływają[br]też na receptory endorfin, 0:02:51.812,0:02:53.542 zmniejszając odczucie bólu. 0:02:53.542,0:02:57.712 Leki uspokajające zwiększają z kolei[br]produkcję kwasu gamma-aminomasłowego, 0:02:57.712,0:03:03.622 co zmniejsza aktywność neuronów,[br]powodując relaks i wyciszenie. 0:03:03.913,0:03:06.473 A co z substancjami zabronionymi? 0:03:06.473,0:03:10.954 Związki te mają ogromny wpływ na mózg,[br]co wciąż staramy się zrozumieć. 0:03:10.954,0:03:15.924 Kryształy metaamfetaminy powodują[br]długotrwałe uwalnianie dopaminy, 0:03:15.943,0:03:21.055 neuroprzekaźnika związanego z układem[br]nagrody i odczuwaniem przyjemności. 0:03:21.055,0:03:23.593 Aktywują też receptory noradrenaliny, 0:03:23.593,0:03:25.125 co zwiększa tętno, 0:03:25.125,0:03:26.368 rozszerza źrenice, 0:03:26.368,0:03:29.632 pobudza organizm do reakcji[br]"walcz lub uciekaj". 0:03:29.632,0:03:33.444 Kokaina blokuje wychwyt zwrotny[br]dopaminy i serotoniny, 0:03:33.444,0:03:35.073 zwiększając ich ilość w sieci, 0:03:35.073,0:03:36.432 co powoduje wzrost energii, 0:03:36.432,0:03:38.125 wprawia w stan euforii 0:03:38.125,0:03:40.454 i zmniejsza apetyt. 0:03:40.454,0:03:44.159 Działanie substancji halucynogennych[br]to największa zagadka. 0:03:44.159,0:03:45.659 Związki takie jak LSD, 0:03:45.659,0:03:46.638 meskalina 0:03:46.638,0:03:48.107 czy dimetylotryptamina 0:03:48.107,0:03:50.225 blokują uwalnianie serotoniny, 0:03:50.225,0:03:52.895 co wpływa na samopoczucie i impulsywność. 0:03:52.895,0:03:56.176 Działają też na obwody nerwowe 0:03:56.176,0:03:59.886 związane z percepcją,[br]nauką i samokontrolą, 0:03:59.886,0:04:04.348 co może wyjaśniać,[br]dlaczego działają z taką siłą. 0:04:04.348,0:04:06.594 Chociaż niektóre skutki[br]brzmią ekscytująco, 0:04:06.594,0:04:10.944 to nie bez powodu obrót tymi substancjami[br]jest kontrolowany lub często zakazany. 0:04:10.944,0:04:13.468 Substancje te zmieniają biochemię mózgu,[br] 0:04:13.468,0:04:17.315 a ich regularne używanie może[br]trwale uszkodzić te szlaki w mózgu, 0:04:17.315,0:04:20.247 które odpowiadają za myślenie,[br]podejmowanie decyzji, 0:04:20.255,0:04:22.630 uczenie się i pamięć. 0:04:22.637,0:04:25.996 Ciągle niewiele wiemy o tych[br]substancjach i ich działaniu, 0:04:25.996,0:04:27.911 zarówno dobrym i złym. 0:04:27.911,0:04:31.647 Ale te, które znamy[br]zostały dokładnie zbadane 0:04:31.647,0:04:33.978 i są skuteczne w leczeniu. 0:04:33.978,0:04:36.958 Im więcej wiadomo[br]o tych substancjach i o mózgu, 0:04:36.958,0:04:39.308 tym rosną nasze możliwości 0:04:39.308,0:04:43.287 leczenia problemów zdrowotnych,[br]które dziś są zagadką.