WEBVTT

00:00:07.095 --> 00:00:08.584
बहुतेक लोक औषधी गोळ्या घेतात .

00:00:08.584 --> 00:00:09.834
इंजेक्शन घेतात .

00:00:09.834 --> 00:00:13.335
जीवनात कधीतरी कोणते न कोणते औषध घेतात ,

00:00:13.335 --> 00:00:18.266
पण बहुतेकांना माहित नसते औषध 
कसे कार्य करते .

00:00:18.266 --> 00:00:21.816
या विविध संयुगाचे परिणाम कसे 
आपल्या शरीराला जाणवतात .

00:00:21.816 --> 00:00:22.726
आपले विचार .

00:00:22.726 --> 00:00:24.844
आपली वर्तणूक यावर परिणाम करतात .

00:00:24.844 --> 00:00:28.665
हे औषध मेंदू व पेशी यांच्या संदेश वहनावर
कसा परिणाम करतात

00:00:28.665 --> 00:00:31.226
यावर ते अवलंबून असते .

00:00:31.226 --> 00:00:33.787
हे अनेक मार्गाने घडते .

00:00:33.787 --> 00:00:35.866
कोणतेही औषध मेंदूत जाण्यापूर्वी

00:00:35.866 --> 00:00:38.124
रक्त प्रवाहात मिसळले पाहिजे .

00:00:38.124 --> 00:00:41.897
त्यासाठी ते एक सेकंद
ते काही तास काळ घेते .

00:00:41.897 --> 00:00:44.327
ते शरीरात कसे दिले जाते 
यावर अवलंबून असते .

00:00:44.327 --> 00:00:47.367
तोंडाद्वारे औषध घेणे
ही सावकाश होणारी क्रिया आहे .

00:00:47.367 --> 00:00:50.097
कारण त्याचे अगोदर पचन संस्थेत 
शोषण झाले पाहिजे .

00:00:50.097 --> 00:00:52.189
ते कार्य करण्यापूर्वी

00:00:52.189 --> 00:00:55.398
हुंगल्यास औषध रक्तात जलद पसरते .

00:00:55.398 --> 00:00:58.888
इंजेक्शन द्वारा नसेत दिलेले 
औषधही रक्तात जलद कार्य करते .

00:00:58.888 --> 00:01:02.007
कारण ते सरळ रक्तात मिसळते .

00:01:02.007 --> 00:01:06.788
एकदा ते आपल्या गंतव्य स्थानी 
म्हणजे मेंदूच्या दाराशी जाते.

00:01:06.788 --> 00:01:10.606
तेव्हा त्यांना मेंदूतील रक्तातील
एका घटकाचा अडथळा होतो .

00:01:10.606 --> 00:01:12.858
जी एक भिंत असते चेता संस्था व रक्त यात.

00:01:12.858 --> 00:01:15.940
अपायकारक पदार्थ मिसळू नये यासाठी

00:01:15.940 --> 00:01:19.148
सर्व औषधाना विशिष्ट असा रासायनिक 
गुणधर्म असावा लागतो .

00:01:19.148 --> 00:01:23.568
ज्या मुळे या भिंतीचा अडथळा म्हणजे 
हे कुलूप उघडता येईल

00:01:23.568 --> 00:01:27.428
औषध मेंदूच्या कार्याला 
बाधित करू लागते

00:01:27.428 --> 00:01:30.938
न्युरोन्सच्या जाळ्याचे व 
सायनॅप्सचे लक्ष्य ठेऊन.

00:01:30.938 --> 00:01:35.498
न्यूक्लियस,डेनड्रॉईट्स,अक्झोन हे न्युरोन्स
(मेंदूतील चेता पेशी)चे भाग असतात.

00:01:35.498 --> 00:01:39.540
डेनड्रॉईट्स किंवा अक्झोन भोवती 
सैनाप्सेस असतात

00:01:39.540 --> 00:01:43.989
जे विद्युत रासायनिक संदेश 
याचे आदान प्रदान करतात .

00:01:43.989 --> 00:01:47.669
हे संदेश न्युरोट्रान्समीटरचे काम करतात .

00:01:47.669 --> 00:01:51.470
प्रत्येक न्युरोट्रान्समीटर 
आपल्या विविध वर्तनास कारणीभूत असतो .

00:01:51.470 --> 00:01:52.280
भावना

00:01:52.280 --> 00:01:53.489
संवेदना

00:01:53.489 --> 00:01:55.880
न्युरोट्रान्समीटर दोन पैकी एका मार्गाने 
काम करते .

00:01:55.880 --> 00:01:58.080
ते प्राप्त झालेल्या न्यूरोनला 
एकतर आवर घालतात

00:01:58.080 --> 00:01:59.601
त्याच्या कार्यास,

00:01:59.601 --> 00:02:00.980
किंवा त्याला प्रेरित करतात .

00:02:00.980 --> 00:02:05.079
त्यासाठी नवीन विद्युत रासायनिक संदेश तयार
करतात व न्युरोनच्या जाळ्यात पसरवितात .

00:02:05.079 --> 00:02:08.020
उरलेला न्यूरोट्रान्समीटर विघटन पावतो

00:02:08.020 --> 00:02:11.120
किवा प्रेषित न्युरोन्स मध्ये शोषला जातो.

00:02:11.120 --> 00:02:13.981
सायनॅप्टिक संदेशवहनाच्या 
वेगवेगळ्या टप्प्यांवर

00:02:13.981 --> 00:02:18.651
औषध जितका परिणाम करेल,
त्याप्रमाणे शरीरात पसरणाऱ्या

00:02:18.651 --> 00:02:21.401
न्यूरोट्रान्समीटरचे प्रमाण कमी जास्त होते.

00:02:21.401 --> 00:02:24.752
यावरून औषध किती परिणामकारक आहे हे ठरते.

00:02:24.752 --> 00:02:28.402
SSRls सारखे काही नैराश्यरोधक

00:02:28.402 --> 00:02:31.181
सेरॉटोनीन या न्युरोट्रान्समीटर
शोषणाचे काम थांबवितात.

00:02:31.181 --> 00:02:34.572
ज्यामुळे आपली मनोअवस्था ठरते.

00:02:34.572 --> 00:02:37.744
आपल्या न्युरोनच्या जाळ्यात 
हे न शोषलेले न्युरोन्स फेकले जातात.

00:02:37.744 --> 00:02:40.332
मॉर्फिनसारखे वेदनाशामक

00:02:40.332 --> 00:02:43.444
सेरॉटोनीन व नॉरअद्रेनालीन 
यांची पातळी वाढविते

00:02:43.444 --> 00:02:44.842
जे नियंत्रण करतात आपली ऊर्जा

00:02:44.842 --> 00:02:45.801
तसेच जागे होणे ,

00:02:45.801 --> 00:02:46.740
दक्ष रहाणे ,

00:02:46.740 --> 00:02:48.190
आणि आनन्द.

00:02:48.190 --> 00:02:51.812
हेच न्युरोट्रान्समीटर इंडोरफिन 
ग्राहकावर ( receptors,) वर परिणाम करतात

00:02:51.812 --> 00:02:53.542
त्यामुळे वेदना कमी होतात .

00:02:53.542 --> 00:02:57.712
तणाव कमी करणारी औषधे केंद्रीय 
चेतासस्थेतील GABA वाढवितात.

00:02:57.712 --> 00:02:59.902
जे न्युरोनवर नियंत्रण करते.

00:02:59.902 --> 00:03:03.913
त्यामुळे व्यक्ती चिंतामुक्त होते.

00:03:03.913 --> 00:03:06.473
पण बेकायदेशीर व मादक द्रव्याबाबत काय ?

00:03:06.473 --> 00:03:10.954
ज्याचा मेंदूवर मोठा परिणाम होतो 
व ज्याची बरीचशी माहिती मिळायची आहे.

00:03:10.954 --> 00:03:12.884
क्रिस्टल मेथ नावाचे एक अँफेटामाईन

00:03:12.884 --> 00:03:15.943
दीर्घ काळ डोपामाइन स्त्रावते .

00:03:15.943 --> 00:03:21.055
ज्याने आनंद जाणवतो.

00:03:21.055 --> 00:03:23.593
ही द्रव्ये नॉरआड्रेनालीन ग्राहकांना
चालना देतात.

00:03:23.593 --> 00:03:25.125
ज्यायोगे हृदयाचे ठोके वाढतात.

00:03:25.125 --> 00:03:26.368
डोळ्याच्या बाहुल्या विस्तारतात.

00:03:26.368 --> 00:03:29.632
संकटकाळी "लढा किंवा पळ काढा", 
यासाठी शरीर सज्ज होते.

00:03:29.632 --> 00:03:33.444
कोकेन, डोपामाईन व सेरॉटोनीन 
यांचे शोषण थांबवून ते अधिक प्रमाणात

00:03:33.444 --> 00:03:35.073
न्युरोन्सच्या जाळ्यात फेकतो

00:03:35.073 --> 00:03:36.432
त्यामुळे उर्जा वाढते .

00:03:36.432 --> 00:03:38.125
महान असण्याची भावना बळावतो .

00:03:38.125 --> 00:03:40.454
पण त्यामुळे भूक मंदावते .

00:03:40.454 --> 00:03:44.159
काही भ्रम निर्माण करणारी द्रव्ये 
गूढ परिणाम निर्माण करतात.

00:03:44.159 --> 00:03:45.659
जसे LSD -- लायसार्जीक आम्ल.

00:03:45.659 --> 00:03:46.638
मास्कालीन

00:03:46.638 --> 00:03:47.757
DMT पावडर ,

00:03:47.757 --> 00:03:50.225
ही मादक द्रव्ये सेरॉटोनीन संप्रेरकास 
अटकाव करतात.

00:03:50.225 --> 00:03:52.895
जो मनोस्थिती व चालना नियंत्रित करतो .

00:03:52.895 --> 00:03:55.246
त्यांचा न्युरोनच्या जाळ्यावर
परिणाम होत असतो .

00:03:55.246 --> 00:03:59.815
संवेदना, अध्ययन आणि वर्तणूक नियंत्रण 
याशी हे संप्रेरक संबंधित असते .

00:03:59.815 --> 00:04:04.348
यानेच कळते की ही द्रव्ये 
किती प्रभावी परिणाम करतात.

00:04:04.348 --> 00:04:06.594
जरी यांचा काही परिणाम 
उत्साहवर्धक असला तरी

00:04:06.594 --> 00:04:10.944
काही कारणे आहेत ज्यामुळे ही बेकायदेशीर 
मानली जातात व त्यावर कायद्याने बंदी आहे .

00:04:10.944 --> 00:04:13.468
ही द्रव्ये प्रभावीपणे मेंदूची रासायनिक
घटना बदलतात ,

00:04:13.468 --> 00:04:17.315
त्याचा सतत उपयोग कायम स्वरूपी 
न्युरोनच्या जाळ्यात फेरफार करतो.

00:04:17.315 --> 00:04:19.107
आपल्या विचार करण्याच्या क्षमतेवर ,

00:04:19.107 --> 00:04:20.255
निर्णय क्षमतेवर ,

00:04:20.255 --> 00:04:21.000
अध्ययनात ,

00:04:21.000 --> 00:04:22.757
स्मृतीवर

00:04:22.757 --> 00:04:25.996
या द्रव्याबाबत अजूनही बरीचशी माहिती नाही .

00:04:25.996 --> 00:04:27.911
चांगली वा हानिकारक .

00:04:27.911 --> 00:04:31.647
पण आपण यातील काही जाणतो 
ज्यांचा अभ्यास केला आहे .

00:04:31.647 --> 00:04:33.978
आणि जे प्रभावी औषध म्हणून नावाजले .

00:04:33.978 --> 00:04:36.958
जसजसे आपले मेंदू व या द्रव्याबद्दलचे 
ज्ञान वाढत जाईल ,

00:04:36.958 --> 00:04:39.308
तसतशी शक्यता वाढेल

00:04:39.308 --> 00:04:43.287
अनेक गूढ वैद्यकीय समस्या सोडविण्याची