WEBVTT

00:00:06.715 --> 00:00:08.584
Ихэнх хүмүүс эм ууж,

00:00:08.584 --> 00:00:09.834
тариа тариулж,

00:00:09.834 --> 00:00:13.335
амьдралынхаа туршид
ямар нэгэн эмийн бодисыг хэрэглэдэг.

00:00:13.335 --> 00:00:18.266
Гэхдээ бидний ихэнх нь эдгээр бодисууд
хэрхэн үйлчилдгийг мэддэггүй.

00:00:18.266 --> 00:00:21.186
Олон төрлийн бодисууд
бидний бие,

00:00:21.186 --> 00:00:22.536
сэтгэн бодох чадвар,

00:00:22.536 --> 00:00:24.844
ааш араншинд
хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

00:00:24.844 --> 00:00:28.735
Ихэнхдээ эдгээр нь эмийн бодис
тархины эсийн холбоосыг

00:00:28.735 --> 00:00:31.226
хэрхэн өөрчилж буйгаас хамаардаг.

00:00:31.226 --> 00:00:33.787
Тэрхүү холбоо олон янзаар
өөрчлөгдөж болно.

00:00:33.787 --> 00:00:35.866
Гэхдээ эм тархинд очихоос өмнө

00:00:35.866 --> 00:00:38.074
эхлээд цусны эргэлтэд орох ёстой.

00:00:38.074 --> 00:00:41.707
Тэр хүртэл эмийн бодисыг хэрхэн
хэрэглэснээс шалтгаалан

00:00:41.707 --> 00:00:44.327
хэдэн секундээс хэдэн цаг ч болж болно.

00:00:44.327 --> 00:00:46.947
Хамгийн удаан нь эмийг уух юм.

00:00:46.947 --> 00:00:49.677
Учир нь эм эхлээд
хоол боловсруулах системд

00:00:49.677 --> 00:00:51.759
шингэж байж үйлчилгээ үзүүлдэг.

00:00:51.759 --> 00:00:54.128
Эмийн бодисыг
амьсгалын замаар хэрэглэвэл

00:00:54.128 --> 00:00:56.038
цусны эргэлтэд хурдан хүрдэг.

00:00:56.038 --> 00:00:58.888
Химийн бодисыг шууд цусанд шахдаг учир

00:00:58.888 --> 00:01:02.007
судсаар тарих ч мөн
хурдан үйлчилгээ үзүүлдэг.

00:01:02.007 --> 00:01:06.518
Үүний дараа эм хүрэх газартаа буюу
тархинд хурдан хүрдэг.

00:01:06.518 --> 00:01:10.186
Тархинд орох зам нь цус-тархины 
хаалтаар хамгаалагдсан байдаг.

00:01:10.186 --> 00:01:13.398
Энэ нь цусыг мэдрэлийн системээс
тусгаарлаж,

00:01:13.398 --> 00:01:15.940
хортой бодисыг ялгах үүрэгтэй.


00:01:15.940 --> 00:01:20.058
Тиймээс бүх бодис эдгээр
хаалтыг давахад шаардагдах

00:01:20.058 --> 00:01:23.468
тодорхой химийн найрлага агуулах ёстой.

00:01:23.468 --> 00:01:27.888
Үүний дараа, бодис нь
нейрон ба синапсын холбоог онилон

00:01:27.888 --> 00:01:30.938
тархины ердийн ажиллагаанд нөлөөлдөг.

00:01:30.938 --> 00:01:35.498
Нейрон нь бөөм, дентрит
болон аксоноос бүтдэг мэдрэлийн эс юм.

00:01:35.498 --> 00:01:39.540
Синапс нь аксон болон
дентритийн хооронд байрлаж

00:01:39.540 --> 00:01:43.499
цахилгаан химийн дохиог
нейронуудийн хооронд дамжуулдаг.

00:01:43.499 --> 00:01:47.669
Эдгээр дохионууд нийлэгжин
медиатор болдог.

00:01:47.669 --> 00:01:49.420
Ааш зан, сэтгэл хөдлөл,

00:01:49.420 --> 00:01:51.150
танин мэдэхүйг зохицуулахад

NOTE Paragraph

00:01:51.150 --> 00:01:53.400
медиатор бүр
ондоо үүрэг гүйцэтгэдэг.

00:01:53.400 --> 00:01:55.880
Гэхдээ бүгд 2 үйлдлийн
аль нэгийг гүйцэтгэдэг.

00:01:55.880 --> 00:01:58.080
Нэг бол хүлээн авагч нейроныг саатуулж

00:01:58.080 --> 00:01:59.601
идэвхийг нь хязгаарлана.

00:01:59.601 --> 00:02:00.980
Эсвэл өдөөж

00:02:00.980 --> 00:02:05.079
мэдрэлийн тогтолцоонд тарах
шинэ дохио үүсгэнэ.

00:02:05.079 --> 00:02:08.020
Үлдсэн медиатор нь ихэнхдээ задарна.

00:02:08.020 --> 00:02:11.120
Эсвэл дамжуулагч мэдрэлийн эсүүдэд
буцаад шингэнэ.

00:02:11.120 --> 00:02:15.591
Эдгээр синапсын дамжуулалтын
үе шатанд хэр нөлөөлж буйгаас

00:02:15.591 --> 00:02:18.651
эмийн бодисын үйлчилгээ шууд хамаарна.

00:02:18.651 --> 00:02:21.981
Эцсийн үр дүн нь
медиаторын тархалтын хэмжээ

00:02:21.981 --> 00:02:24.752
ихсэх эсвэл багасах байдаг.

00:02:24.752 --> 00:02:28.402
Жишээ нь, түгээмэл
сэтгэл гутралын эсрэг эмүүд нь

00:02:28.402 --> 00:02:31.181
сэтгэл санааг тэнцвэржүүлэгч
медиатор болох

00:02:31.181 --> 00:02:34.572
серотонины буцан шингээлтийг зогсоодог.

00:02:34.572 --> 00:02:37.744
Ингэснээр илүү их серотониныг
мэдрэлийн тогтолцоонд оруулдаг.

00:02:37.744 --> 00:02:40.332
Харин морфин зэрэг
өвчин намдаагчид

00:02:40.332 --> 00:02:43.394
серотонин болон нор-адреналины
хэмжээг ихэсгэдэг.

00:02:43.394 --> 00:02:44.892
Эдгээр нь эрч хүч,

00:02:44.892 --> 00:02:45.801
сэрэл,

00:02:45.801 --> 00:02:46.740
сэрэмж,

00:02:46.740 --> 00:02:48.190
болон таашаалыг хянадаг.

00:02:48.190 --> 00:02:51.812
Эдгээр мэдрэлийн дамжуулагчид
эндорфин хүлээн авагчид нөлөөлж

00:02:51.812 --> 00:02:53.542
өвчин мэдрэлтийг багасгадаг.

00:02:53.542 --> 00:02:57.492
Тайвшруулах эм нь
мэдрэлийн идэвхийг сулруулагч болох

00:02:57.492 --> 00:03:00.882
ГАБХ бодисын ялгарлыг нэмэгдүүлснээр

00:03:00.882 --> 00:03:03.623
хүнийг амрааж, тайвшруулдаг.

00:03:03.623 --> 00:03:06.663
Хууль бус болон мансууруулах
бодис яадаг бол?

00:03:06.663 --> 00:03:10.784
Эдгээр нь тархинд хүчтэй нөлөөлдөг бөгөөд
эрдэмтэд судалсаар л байгаа.

00:03:10.784 --> 00:03:14.314
Амфетамин болох болор мет
зэрэг сэргээш нь

00:03:14.314 --> 00:03:16.943
таашаал болон урамшуулалтай холбоотой

00:03:16.943 --> 00:03:20.655
медиатор болох допамины
удаан хугацааны ялгарлыг өдөөдөг.

00:03:20.655 --> 00:03:23.283
Мөн нораднералины ресепторыг 
идэвхжүүлдэг.

00:03:23.283 --> 00:03:25.125
Ингэснээр зүрхний цохилт хурдсаж,

00:03:25.125 --> 00:03:26.368
хүүхэн хараа томорч,

00:03:26.368 --> 00:03:29.632
мөн биеийн тэмцэх эсвэл зугтах хариу
үйлдлийг өдөөдөг.

00:03:29.632 --> 00:03:32.924
Кокаин нь серотонин ба допамины
шингэлтийг хааж

00:03:32.924 --> 00:03:35.193
мэдрэлийн тогтолцоонд
улам ихийг оруулснаар

00:03:35.193 --> 00:03:36.572
эрч хүч нэмэгдэж,

00:03:36.572 --> 00:03:38.365
сэтгэл хөөрөл үүсэж,

00:03:38.365 --> 00:03:40.454
хоолны дуршлыг дардаг.

00:03:40.454 --> 00:03:44.159
Хий юм үзэгдүүлэгч бодисууд
хамгийн хачирхалтай нөлөө үзүүлдэг.

00:03:44.159 --> 00:03:45.659
ЛСД,

00:03:45.659 --> 00:03:46.638
мескалин,

00:03:46.638 --> 00:03:47.757
ДМТ зэрэг бодисууд нь

00:03:47.757 --> 00:03:50.475
сэтгэл санаа ба хөөрөл
зохицуулагч болох

00:03:50.475 --> 00:03:52.895
серотонины ялгаралтыг зогсоодог.

00:03:52.895 --> 00:03:57.166
Мөн мэдрэхүй, суралцах,
харилцааг зохицуулахад оролцдог

00:03:57.166 --> 00:03:59.815
мэдрэлийн холбоосуудад нөлөөлдөг нь

00:03:59.815 --> 00:04:04.078
эдгээр бодисын маш хүчтэй нөлөөг
тайлбарлах байх.

00:04:04.078 --> 00:04:06.594
Зарим нөлөө нь сонирхолтой
сонсогдож байсан ч,

00:04:06.594 --> 00:04:10.944
эдгээр бодисын зарим нь хууль бус эсвэл
хатуу хяналттай байдаг нь учиртай.

00:04:10.944 --> 00:04:14.898
Мансууруулах бодисууд тархины
химийн төлөвт нөлөөлөх хүчтэй бөгөөд

00:04:14.898 --> 00:04:17.795
давтан хэрэглэх нь
мэдрэлийн тогтолцоог саатуулж

00:04:17.795 --> 00:04:19.107
хүний бодох чадвар,

00:04:19.107 --> 00:04:20.255
шийдвэр гаргах,

00:04:20.255 --> 00:04:21.000
суралцах,

00:04:21.000 --> 00:04:22.757
мөн санах ойг үүрд өөрчилнө.

00:04:22.757 --> 00:04:24.686
Мансууруулах бодисын нөлөөний талаар

00:04:24.686 --> 00:04:27.911
бидний мэдэхгүй сайн, муу
олон зүйлс байсаар байна.

00:04:27.911 --> 00:04:31.647
Гэхдээ бидний мэддэг бодисууд нь
маш сайн судлагдсан бөгөөд

00:04:31.647 --> 00:04:33.978
үр дүнтэй эмийн бодис болон өөрчлөгдсөн.

00:04:33.978 --> 00:04:37.968
Бид тархи болон мансууруулах бодисын
талаар илүү ихийг мэдэх тусам

00:04:37.968 --> 00:04:41.658
судлаачдыг төөрөгдүүлж буй өнөөгийн олон
анагаахын асуудлуудыг

00:04:41.658 --> 00:04:43.987
шийдвэрлэх боломж ихсэх юм.