1
00:00:06,715 --> 00:00:08,584
Ихэнх хүмүүс эм ууж,

2
00:00:08,584 --> 00:00:09,834
тариа тариулж,

3
00:00:09,834 --> 00:00:13,335
амьдралынхаа туршид
ямар нэгэн эмийн бодисыг хэрэглэдэг.

4
00:00:13,335 --> 00:00:18,266
Гэхдээ бидний ихэнх нь эдгээр бодисууд
хэрхэн үйлчилдгийг мэддэггүй.

5
00:00:18,266 --> 00:00:21,186
Олон төрлийн бодисууд
бидний бие,

6
00:00:21,186 --> 00:00:22,536
сэтгэн бодох чадвар,

7
00:00:22,536 --> 00:00:24,844
ааш араншинд
хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

8
00:00:24,844 --> 00:00:28,735
Ихэнхдээ эдгээр нь эмийн бодис
тархины эсийн холбоосыг

9
00:00:28,735 --> 00:00:31,226
хэрхэн өөрчилж буйгаас хамаардаг.

10
00:00:31,226 --> 00:00:33,787
Тэрхүү холбоо олон янзаар
өөрчлөгдөж болно.

11
00:00:33,787 --> 00:00:35,866
Гэхдээ эм тархинд очихоос өмнө

12
00:00:35,866 --> 00:00:38,074
эхлээд цусны эргэлтэд орох ёстой.

13
00:00:38,074 --> 00:00:41,707
Тэр хүртэл эмийн бодисыг хэрхэн
хэрэглэснээс шалтгаалан

14
00:00:41,707 --> 00:00:44,327
хэдэн секундээс хэдэн цаг ч болж болно.

15
00:00:44,327 --> 00:00:46,947
Хамгийн удаан нь эмийг уух юм.

16
00:00:46,947 --> 00:00:49,677
Учир нь эм эхлээд
хоол боловсруулах системд

17
00:00:49,677 --> 00:00:51,759
шингэж байж үйлчилгээ үзүүлдэг.

18
00:00:51,759 --> 00:00:54,128
Эмийн бодисыг
амьсгалын замаар хэрэглэвэл

19
00:00:54,128 --> 00:00:56,038
цусны эргэлтэд хурдан хүрдэг.

20
00:00:56,038 --> 00:00:58,888
Химийн бодисыг шууд цусанд шахдаг учир

21
00:00:58,888 --> 00:01:02,007
судсаар тарих ч мөн
хурдан үйлчилгээ үзүүлдэг.

22
00:01:02,007 --> 00:01:06,518
Үүний дараа эм хүрэх газартаа буюу
тархинд хурдан хүрдэг.

23
00:01:06,518 --> 00:01:10,186
Тархинд орох зам нь цус-тархины 
хаалтаар хамгаалагдсан байдаг.

24
00:01:10,186 --> 00:01:13,398
Энэ нь цусыг мэдрэлийн системээс
тусгаарлаж,

25
00:01:13,398 --> 00:01:15,940
хортой бодисыг ялгах үүрэгтэй.


26
00:01:15,940 --> 00:01:20,058
Тиймээс бүх бодис эдгээр
хаалтыг давахад шаардагдах

27
00:01:20,058 --> 00:01:23,468
тодорхой химийн найрлага агуулах ёстой.

28
00:01:23,468 --> 00:01:27,888
Үүний дараа, бодис нь
нейрон ба синапсын холбоог онилон

29
00:01:27,888 --> 00:01:30,938
тархины ердийн ажиллагаанд нөлөөлдөг.

30
00:01:30,938 --> 00:01:35,498
Нейрон нь бөөм, дентрит
болон аксоноос бүтдэг мэдрэлийн эс юм.

31
00:01:35,498 --> 00:01:39,540
Синапс нь аксон болон
дентритийн хооронд байрлаж

32
00:01:39,540 --> 00:01:43,499
цахилгаан химийн дохиог
нейронуудийн хооронд дамжуулдаг.

33
00:01:43,499 --> 00:01:47,669
Эдгээр дохионууд нийлэгжин
медиатор болдог.

34
00:01:47,669 --> 00:01:49,420
Ааш зан, сэтгэл хөдлөл,

35
00:01:49,420 --> 00:01:51,150
танин мэдэхүйг зохицуулахад

36
00:01:51,150 --> 00:01:53,400
медиатор бүр
ондоо үүрэг гүйцэтгэдэг.

37
00:01:53,400 --> 00:01:55,880
Гэхдээ бүгд 2 үйлдлийн
аль нэгийг гүйцэтгэдэг.

38
00:01:55,880 --> 00:01:58,080
Нэг бол хүлээн авагч нейроныг саатуулж

39
00:01:58,080 --> 00:01:59,601
идэвхийг нь хязгаарлана.

40
00:01:59,601 --> 00:02:00,980
Эсвэл өдөөж

41
00:02:00,980 --> 00:02:05,079
мэдрэлийн тогтолцоонд тарах
шинэ дохио үүсгэнэ.

42
00:02:05,079 --> 00:02:08,020
Үлдсэн медиатор нь ихэнхдээ задарна.

43
00:02:08,020 --> 00:02:11,120
Эсвэл дамжуулагч мэдрэлийн эсүүдэд
буцаад шингэнэ.

44
00:02:11,120 --> 00:02:15,591
Эдгээр синапсын дамжуулалтын
үе шатанд хэр нөлөөлж буйгаас

45
00:02:15,591 --> 00:02:18,651
эмийн бодисын үйлчилгээ шууд хамаарна.

46
00:02:18,651 --> 00:02:21,981
Эцсийн үр дүн нь
медиаторын тархалтын хэмжээ

47
00:02:21,981 --> 00:02:24,752
ихсэх эсвэл багасах байдаг.

48
00:02:24,752 --> 00:02:28,402
Жишээ нь, түгээмэл
сэтгэл гутралын эсрэг эмүүд нь

49
00:02:28,402 --> 00:02:31,181
сэтгэл санааг тэнцвэржүүлэгч
медиатор болох

50
00:02:31,181 --> 00:02:34,572
серотонины буцан шингээлтийг зогсоодог.

51
00:02:34,572 --> 00:02:37,744
Ингэснээр илүү их серотониныг
мэдрэлийн тогтолцоонд оруулдаг.

52
00:02:37,744 --> 00:02:40,332
Харин морфин зэрэг
өвчин намдаагчид

53
00:02:40,332 --> 00:02:43,394
серотонин болон нор-адреналины
хэмжээг ихэсгэдэг.

54
00:02:43,394 --> 00:02:44,892
Эдгээр нь эрч хүч,

55
00:02:44,892 --> 00:02:45,801
сэрэл,

56
00:02:45,801 --> 00:02:46,740
сэрэмж,

57
00:02:46,740 --> 00:02:48,190
болон таашаалыг хянадаг.

58
00:02:48,190 --> 00:02:51,812
Эдгээр мэдрэлийн дамжуулагчид
эндорфин хүлээн авагчид нөлөөлж

59
00:02:51,812 --> 00:02:53,542
өвчин мэдрэлтийг багасгадаг.

60
00:02:53,542 --> 00:02:57,492
Тайвшруулах эм нь
мэдрэлийн идэвхийг сулруулагч болох

61
00:02:57,492 --> 00:03:00,882
ГАБХ бодисын ялгарлыг нэмэгдүүлснээр

62
00:03:00,882 --> 00:03:03,623
хүнийг амрааж, тайвшруулдаг.

63
00:03:03,623 --> 00:03:06,663
Хууль бус болон мансууруулах
бодис яадаг бол?

64
00:03:06,663 --> 00:03:10,784
Эдгээр нь тархинд хүчтэй нөлөөлдөг бөгөөд
эрдэмтэд судалсаар л байгаа.

65
00:03:10,784 --> 00:03:14,314
Амфетамин болох болор мет
зэрэг сэргээш нь

66
00:03:14,314 --> 00:03:16,943
таашаал болон урамшуулалтай холбоотой

67
00:03:16,943 --> 00:03:20,655
медиатор болох допамины
удаан хугацааны ялгарлыг өдөөдөг.

68
00:03:20,655 --> 00:03:23,283
Мөн нораднералины ресепторыг 
идэвхжүүлдэг.

69
00:03:23,283 --> 00:03:25,125
Ингэснээр зүрхний цохилт хурдсаж,

70
00:03:25,125 --> 00:03:26,368
хүүхэн хараа томорч,

71
00:03:26,368 --> 00:03:29,632
мөн биеийн тэмцэх эсвэл зугтах хариу
үйлдлийг өдөөдөг.

72
00:03:29,632 --> 00:03:32,924
Кокаин нь серотонин ба допамины
шингэлтийг хааж

73
00:03:32,924 --> 00:03:35,193
мэдрэлийн тогтолцоонд
улам ихийг оруулснаар

74
00:03:35,193 --> 00:03:36,572
эрч хүч нэмэгдэж,

75
00:03:36,572 --> 00:03:38,365
сэтгэл хөөрөл үүсэж,

76
00:03:38,365 --> 00:03:40,454
хоолны дуршлыг дардаг.

77
00:03:40,454 --> 00:03:44,159
Хий юм үзэгдүүлэгч бодисууд
хамгийн хачирхалтай нөлөө үзүүлдэг.

78
00:03:44,159 --> 00:03:45,659
ЛСД,

79
00:03:45,659 --> 00:03:46,638
мескалин,

80
00:03:46,638 --> 00:03:47,757
ДМТ зэрэг бодисууд нь

81
00:03:47,757 --> 00:03:50,475
сэтгэл санаа ба хөөрөл
зохицуулагч болох

82
00:03:50,475 --> 00:03:52,895
серотонины ялгаралтыг зогсоодог.

83
00:03:52,895 --> 00:03:57,166
Мөн мэдрэхүй, суралцах,
харилцааг зохицуулахад оролцдог

84
00:03:57,166 --> 00:03:59,815
мэдрэлийн холбоосуудад нөлөөлдөг нь

85
00:03:59,815 --> 00:04:04,078
эдгээр бодисын маш хүчтэй нөлөөг
тайлбарлах байх.

86
00:04:04,078 --> 00:04:06,594
Зарим нөлөө нь сонирхолтой
сонсогдож байсан ч,

87
00:04:06,594 --> 00:04:10,944
эдгээр бодисын зарим нь хууль бус эсвэл
хатуу хяналттай байдаг нь учиртай.

88
00:04:10,944 --> 00:04:14,898
Мансууруулах бодисууд тархины
химийн төлөвт нөлөөлөх хүчтэй бөгөөд

89
00:04:14,898 --> 00:04:17,795
давтан хэрэглэх нь
мэдрэлийн тогтолцоог саатуулж

90
00:04:17,795 --> 00:04:19,107
хүний бодох чадвар,

91
00:04:19,107 --> 00:04:20,255
шийдвэр гаргах,

92
00:04:20,255 --> 00:04:21,000
суралцах,

93
00:04:21,000 --> 00:04:22,757
мөн санах ойг үүрд өөрчилнө.

94
00:04:22,757 --> 00:04:24,686
Мансууруулах бодисын нөлөөний талаар

95
00:04:24,686 --> 00:04:27,911
бидний мэдэхгүй сайн, муу
олон зүйлс байсаар байна.

96
00:04:27,911 --> 00:04:31,647
Гэхдээ бидний мэддэг бодисууд нь
маш сайн судлагдсан бөгөөд

97
00:04:31,647 --> 00:04:33,978
үр дүнтэй эмийн бодис болон өөрчлөгдсөн.

98
00:04:33,978 --> 00:04:37,968
Бид тархи болон мансууруулах бодисын
талаар илүү ихийг мэдэх тусам

99
00:04:37,968 --> 00:04:41,658
судлаачдыг төөрөгдүүлж буй өнөөгийн олон
анагаахын асуудлуудыг

100
00:04:41,658 --> 00:04:43,987
шийдвэрлэх боломж ихсэх юм.