1
00:00:09,758 --> 00:00:11,650
Co dzieje się po śmierci?

2
00:00:11,650 --> 00:00:13,613
Czy istnieje beztroski raj?

3
00:00:13,613 --> 00:00:15,476
Wieczne męki?

4
00:00:15,476 --> 00:00:16,788
Powtórne narodzenie?

5
00:00:16,788 --> 00:00:20,069
A może nic?

6
00:00:20,069 --> 00:00:23,569
Jeden chiński cesarz uważał,
że bez względu na wszystko,

7
00:00:23,569 --> 00:00:25,661
zawsze lepiej mieć przy sobie armię.

8
00:00:25,661 --> 00:00:27,945
Wiemy o tym, bo w 1974 roku

9
00:00:27,945 --> 00:00:30,449
rolnicy, którzy kopali studnię
nieopodal małej osady,

10
00:00:30,449 --> 00:00:35,032
natknęli się na jedno z najważniejszych
znalezisk w historii archeologii:

11
00:00:35,032 --> 00:00:38,472
potężne podziemne komnaty,
które otaczały grobowiec cesarza,

12
00:00:38,472 --> 00:00:43,709
a w nich ponad 8000 naturalnych rozmiarów
glinianych żołnierzy gotowych do walki.

13
00:00:43,709 --> 00:00:46,916
Historia tej podziemnej armii
zaczyna się od Ying Zhenga,

14
00:00:46,916 --> 00:00:50,931
który w wieku 13 lat 
został królem państwa Qin

15
00:00:50,931 --> 00:00:52,864
w 246 roku p.n.e.

16
00:00:52,864 --> 00:00:54,343
Był ambitny i bezwzględny,

17
00:00:54,343 --> 00:00:57,237
aż wreszcie został Qin Shi Huangiem,

18
00:00:57,237 --> 00:00:58,716
czyli pierwszym cesarzem Chin,

19
00:00:58,716 --> 00:01:01,476
po zjednoczeniu 
siedmiu walczących królestw.

20
00:01:01,476 --> 00:01:04,625
36 lat jego rządów odznaczało się
wieloma sukcesami.

21
00:01:04,625 --> 00:01:07,395
Stworzono na przykład
uniwersalny system miar i wag,

22
00:01:07,395 --> 00:01:11,207
zunifikowano pismo dla całych Chin,

23
00:01:11,207 --> 00:01:16,345
stworzono mur obronny, który potem
otrzymał nazwę Wielki Mur Chiński.

24
00:01:16,345 --> 00:01:19,145
Być może Qin Shi Huang włożył tyle wysiłku

25
00:01:19,145 --> 00:01:21,261
w tworzenie historycznego dziedzictwa,

26
00:01:21,261 --> 00:01:23,825
bo miał obsesję na punkcie śmiertelności.

27
00:01:23,825 --> 00:01:26,843
U schyłku życia desperacko
zatrudniał alchemików

28
00:01:26,843 --> 00:01:30,194
i organizował wyprawy
w poszukiwaniu eliksiru życia,

29
00:01:30,194 --> 00:01:32,955
który pozwoliłby mu
osiągnąć nieśmiertelność.

30
00:01:32,955 --> 00:01:35,076
Już w pierwszym roku rządów

31
00:01:35,076 --> 00:01:38,405
zaczął budowę ogromnej
podziemnej nekropolii,

32
00:01:38,405 --> 00:01:40,881
wypełnionej pomnikami, przedmiotami

33
00:01:40,881 --> 00:01:43,709
i armią, które miały 
towarzyszyć mu na tamtym świecie

34
00:01:43,709 --> 00:01:45,986
i pozwoliłyby mu
na kontynuowanie rządów.

35
00:01:45,986 --> 00:01:49,681
Oszałamiająca armia do dzisiaj
stoi w precyzyjnej formacji

36
00:01:49,681 --> 00:01:52,222
i jest rozmieszczona w kilku dołach.

37
00:01:52,222 --> 00:01:55,147
W jednym dole główna siła
skupia 6000 żołnierzy.

38
00:01:55,147 --> 00:01:57,592
Każdy waży kilkaset kilogramów.

39
00:01:57,592 --> 00:02:03,019
W drugim jest ponad 
130 wozów wojennych i 600 koni.

40
00:02:03,019 --> 00:02:05,935
W trzecim mieści się naczelne dowództwo.

41
00:02:05,935 --> 00:02:08,503
Pusty czwarty dół może wskazywać,
że ambitny projekt

42
00:02:08,503 --> 00:02:11,333
nie mógł zostać ukończony
przed śmiercią cesarza.

43
00:02:11,333 --> 00:02:15,547
Pobliskie komnaty zawierają figury
muzyków i akrobatów,

44
00:02:15,547 --> 00:02:17,653
robotników i urzędników państwowych

45
00:02:17,653 --> 00:02:19,554
i różnorodnych egzotycznych zwierząt,

46
00:02:19,554 --> 00:02:22,991
czyli cesarz Qin miał
więcej planów na życie po śmierci

47
00:02:22,991 --> 00:02:25,369
niż tylko prowadzenie wojny.

48
00:02:25,369 --> 00:02:29,067
Wszystkie rzeźby wykonano z terakoty
albo pieczonej ziemi,

49
00:02:29,067 --> 00:02:31,661
rodzaju czerwonobrązowej gliny.

50
00:02:31,661 --> 00:02:37,128
Wiele warsztatów i rzekomo ponad 720 000
robotników dostało od cesarza rozkaz

51
00:02:37,128 --> 00:02:39,019
na ich stworzenie.

52
00:02:39,019 --> 00:02:43,167
W tym grupy rzemieślników,
którzy formowali osobno każdą część ciała,

53
00:02:43,167 --> 00:02:48,428
by każda rzeźba była wyjątkowa,
tam samo jak prawdziwi żołnierze cesarza.

54
00:02:48,428 --> 00:02:50,389
Stoją zgodnie ze swoją rangą,

55
00:02:50,389 --> 00:02:52,535
mają różną broń i mundury,

56
00:02:52,535 --> 00:02:54,395
rozmaite fryzury i wyrazy twarzy,

57
00:02:54,395 --> 00:02:56,807
a nawet niepowtarzalne uszy.

58
00:02:56,807 --> 00:02:59,835
Początkowo każdy wojownik
był pomalowany na jaskrawe kolory,

59
00:02:59,835 --> 00:03:03,142
ale dostęp powietrza sprawił,
że farba schła i odchodziła płatami,

60
00:03:03,142 --> 00:03:05,967
więc pozostała tylko terakota.

61
00:03:05,967 --> 00:03:09,568
Dlatego innej komnaty,
niecały kilometr dalej,

62
00:03:09,568 --> 00:03:11,360
nie odkopano.

63
00:03:11,360 --> 00:03:14,773
Oto właściwy grobowiec Qin Shi Huanga.

64
00:03:14,773 --> 00:03:18,491
Podobno zawiera pałace, cenne kamienie
i wyroby rąk ludzkich,

65
00:03:18,491 --> 00:03:22,864
a nawet rzeki rtęci, które płyną
przez góry z brązu.

66
00:03:22,864 --> 00:03:26,713
Dopóki nie wymyśli się sposobu, jak ukazać
grobowiec bez niszczenia skarbów,

67
00:03:26,713 --> 00:03:30,019
dopóty będzie on zamknięty.

68
00:03:30,019 --> 00:03:33,660
Nie tylko cesarz Qin pragnął towarzysza
na ostatniej drodze życia.

69
00:03:33,660 --> 00:03:38,711
Starożytne egipskie groby kryją rzeźby
z gliny ukazujące idealne życie wieczne,

70
00:03:38,711 --> 00:03:41,577
a zmarłych z okresu Kofun
w historii Japonii chowano

71
00:03:41,577 --> 00:03:43,786
z rzeźbami koni i domów.

72
00:03:43,786 --> 00:03:46,514
Mogiły na wyspie Jaina u wybrzeża Meksyku

73
00:03:46,514 --> 00:03:48,571
są pełne ceramicznych figurek.

74
00:03:48,571 --> 00:03:51,373
Całe szczęście mimo bezwzględności

75
00:03:51,373 --> 00:03:55,076
cesarz Qin kazał w tym celu
tworzyć figury służących i żołnierzy,

76
00:03:55,076 --> 00:03:58,337
a nie domagał się od żyjących,
by mu towarzyszyli,

77
00:03:58,337 --> 00:04:02,192
jak to robiono w Egipcie,
Zachodniej Afryce, Anatolii,

78
00:04:02,192 --> 00:04:03,956
częściowo w Ameryce Północnej,

79
00:04:03,956 --> 00:04:07,816
a nawet w Chinach w okresie rządów
poprzednich dynastii Shang i Zhou.

80
00:04:07,816 --> 00:04:12,127
Dzisiaj ludzie z całego świata podróżują,
by ujrzeć niewzruszonych żołnierzy,

81
00:04:12,127 --> 00:04:15,775
którzy na wieki w ciszy będą czekać
na bojowe rozkazy.