WEBVTT

00:00:06.833 --> 00:00:08.725
"Jedni rodzą się wielkimi;

00:00:08.725 --> 00:00:11.063
inni w pocie czoła 
do wielkości przychodzą;

00:00:11.063 --> 00:00:16.103
innych wielkość szuka sama",
napisał Szekspir.

00:00:16.103 --> 00:00:19.036
Ale czy na pewno?

00:00:19.036 --> 00:00:21.969
Niektórzy kwestionują 
autorstwo jego dzieł,

00:00:21.969 --> 00:00:24.889
a nawet to, czy w ogóle istniał.

00:00:24.889 --> 00:00:28.809
Pojawiają się teorie,
że to pseudonim innego pisarza,

00:00:28.809 --> 00:00:30.236
albo grupy autorów.

00:00:30.236 --> 00:00:32.348
Kandydaci na prawdziwego Szekspira

00:00:32.348 --> 00:00:37.945
to inni znani dramatopisarze,
politycy, a nawet wybitne kobiety.

00:00:37.945 --> 00:00:41.436
Czy to możliwe, że największy
pisarz w języku angielskim

00:00:41.436 --> 00:00:44.941
był tak samo fikcyjny, jak jego sztuki?

00:00:44.941 --> 00:00:47.867
Większość badaczy odrzuca te teorie,

00:00:47.867 --> 00:00:51.439
opierając się na dowodach
historycznych i biograficznych.

00:00:51.439 --> 00:00:55.514
Można jeszcze inaczej sprawdzić, 
czy te słynne cytaty

00:00:55.514 --> 00:00:58.500
rzeczywiście napisał kto inny.

00:00:58.500 --> 00:01:00.689
Lingwistyka, czyli nauka o języku,

00:01:00.689 --> 00:01:04.090
może powiedzieć wiele o tym, 
jak mówimy i piszemy,

00:01:04.090 --> 00:01:09.585
badając składnię, gramatykę,
semantykę i słownictwo.

00:01:09.585 --> 00:01:11.416
Pod koniec XIX wieku

00:01:11.416 --> 00:01:15.447
polski filozof, Wincenty Lutosławski,

00:01:15.447 --> 00:01:18.226
opracował metodę zwaną stylometrią,

00:01:18.226 --> 00:01:23.428
którą można zastosować 
w przypadku wątpliwego autorstwa.

00:01:23.428 --> 00:01:25.395
Jak działa stylometria?

00:01:25.395 --> 00:01:29.279
Styl każdego pisarza ma konkretne cechy,

00:01:29.279 --> 00:01:33.613
które występują w jego wszystkich pracach.

00:01:33.613 --> 00:01:37.094
Na przykład średnia długość zdania,

00:01:37.094 --> 00:01:38.953
rozmieszczenie słów

00:01:38.953 --> 00:01:42.487
czy nawet częstość ich występowania.

00:01:42.487 --> 00:01:47.566
Umieśćmy zaimek "thee" (tobie) na osi.

NOTE Paragraph

00:01:47.566 --> 00:01:50.554
Możemy na niej umieścić 
każde dzieło Szekspira

00:01:50.554 --> 00:01:54.668
w zależności od częstości
występowania tego słowa.

00:01:54.668 --> 00:01:57.235
Statystycznie, gęstość tych punktów

00:01:57.235 --> 00:02:02.498
daje nam tak zwaną wariancję,
czyli oczekiwaną rozpiętość danych.

00:02:02.498 --> 00:02:07.995
Ale to tylko jedna cecha 
w wielowymiarowej przestrzeni.

00:02:07.995 --> 00:02:11.340
Metodą analizy głównych składowych

00:02:11.340 --> 00:02:16.131
możemy zmienić tę przestrzeń
w proste części składowe,

00:02:16.131 --> 00:02:19.905
które wspólnie zmierzą wariancję
w dziełach Szekspira.

00:02:19.905 --> 00:02:22.396
Potem możemy sprawdzić
dzieła innych kandydatów

00:02:22.396 --> 00:02:24.867
wedle tych głównych elementów.

00:02:24.867 --> 00:02:26.055
Na przykład,

00:02:26.055 --> 00:02:30.394
jeżeli dzieła Francisa Bacona
trafią w wariancję Szekspira,

00:02:30.394 --> 00:02:32.263
będzie to solidny dowód,

00:02:32.263 --> 00:02:37.045
że Bacon i Szekspir to ta sama osoba.

00:02:37.045 --> 00:02:39.161
Co pokazały wyniki?

00:02:39.161 --> 00:02:42.477
Stylometryści dowiedli,

00:02:42.477 --> 00:02:46.557
że Szekspir to nikt inny,
jak... sam Szekspir.

00:02:46.557 --> 00:02:49.191
Wieszcz pozostaje wieszczem.

00:02:49.191 --> 00:02:54.370
Dzieła innych kandydatów 
nie pasują do stylu Szekspira.

00:02:54.370 --> 00:02:57.642
Jednak nasi dzielni statystycy

00:02:57.642 --> 00:03:00.884
znaleźli pewne wyraźne dowody współpracy.

00:03:00.884 --> 00:03:03.138
Jedno z ostatnich badań dowiodło,

00:03:03.138 --> 00:03:08.216
że Szekspir współpracował
z Christopherem Marlowe przy "Henryku VI",

00:03:08.216 --> 00:03:10.624
przy akcie pierwszym i drugim.

00:03:10.624 --> 00:03:15.642
Tożsamość Szekspira 
to tylko jedno z zadań stylometrii.

00:03:15.642 --> 00:03:18.308
Może ona określać,
kiedy powstało dane dzieło,

00:03:18.308 --> 00:03:21.040
czy antyczny tekst jest fałszerstwem,

00:03:21.040 --> 00:03:23.685
czy student popełnił plagiat

00:03:23.685 --> 00:03:29.020
lub czy e-mail, który dostałeś,
jest ważny lub zawiera spam.

00:03:29.020 --> 00:03:31.551
Pytanie, czy ponadczasowa poezja Szekspira

00:03:31.551 --> 00:03:34.475
ma sprowadzać się jedynie
do statystyk i liczb?

00:03:34.475 --> 00:03:35.885
Niezupełnie.

00:03:35.885 --> 00:03:40.900
Stylometria odkrywa, co nadaje 
wyjątkowości budowie dzieła,

00:03:40.900 --> 00:03:45.525
ale nie uchwyci piękna, uczuć 
i emocji w nich zawartych,

00:03:45.525 --> 00:03:48.509
ani tego, jak na nas wpływają.

00:03:48.509 --> 00:03:50.826
Przynajmniej na razie.