WEBVTT 00:00:06.990 --> 00:00:09.802 Co łączy te zwierzęta? 00:00:09.802 --> 00:00:11.942 Więcej niż można pomyśleć. 00:00:11.942 --> 00:00:15.872 Razem z ponad 5000 innych gatunków są ssakami, 00:00:15.872 --> 00:00:18.853 należą do gromady ssaków. 00:00:18.853 --> 00:00:21.903 Wszystkie ssaki to kręgowce, co znaczy że mają kręgosłupy. 00:00:21.903 --> 00:00:24.411 Ssaki można odróżnić od innych kręgowców 00:00:24.411 --> 00:00:27.283 dzięki wielu wspólnym cechom. 00:00:27.283 --> 00:00:28.953 Są stałocieplne, 00:00:28.953 --> 00:00:31.173 owłosione lub futerkowe, 00:00:31.173 --> 00:00:33.593 oddychają za pomocą płuc, 00:00:33.593 --> 00:00:36.524 karmią młode mlekiem. 00:00:36.524 --> 00:00:38.264 Pomimo tych cech wspólnych 00:00:38.264 --> 00:00:41.552 ssaki różnią się pod kątem biologicznym, 00:00:41.552 --> 00:00:44.823 na przykład sposobem rodzenia. 00:00:44.823 --> 00:00:48.844 Zacznijmy od najbardziej znanych - łożyskowców. 00:00:48.844 --> 00:00:50.143 Do tej grupy należą ludzie, 00:00:50.143 --> 00:00:50.864 koty, 00:00:50.864 --> 00:00:51.584 psy, 00:00:51.584 --> 00:00:52.392 żyrafy, 00:00:52.392 --> 00:00:56.354 a nawet płetwale błękitne, największe ssaki na Ziemi. 00:00:56.354 --> 00:00:59.433 Ich łożysko, solidny dysk dobrze ukrwionej tkanki, 00:00:59.433 --> 00:01:03.984 łączy się z macicą i wspomaga rozwój embrionu. 00:01:03.984 --> 00:01:07.384 Łożysko podczas ciąży podtrzymuje płód przy życiu. 00:01:07.384 --> 00:01:09.924 Jest bezpośrednio włączone do układu krążenia matki, 00:01:09.924 --> 00:01:13.336 który dostarcza płodowi składników odżywczych i tlenu 00:01:13.336 --> 00:01:15.194 za pomocą pępowiny, 00:01:15.194 --> 00:01:18.484 dzięki której wydalane są też toksyny. 00:01:18.484 --> 00:01:22.945 Łożyskowce spędzają więcej czasu w macicy od innych ssaków. 00:01:22.945 --> 00:01:28.416 Płetwale błękitne rozwijają się w środku przez prawie rok. 00:01:28.416 --> 00:01:31.675 Łożysko utrzymuje płód przy życiu aż do narodzin. 00:01:31.675 --> 00:01:33.316 Po przerwaniu pępowiny 00:01:33.316 --> 00:01:35.305 układ oddechowy, 00:01:35.305 --> 00:01:36.606 krwionośny 00:01:36.606 --> 00:01:40.296 i wydalniczy noworodka zaczynają działać. 00:01:40.296 --> 00:01:45.199 Młode ma 7 metrów długości i już potrafi pływać. 00:01:45.199 --> 00:01:46.867 Najbliższych sześć miesięcy 00:01:46.867 --> 00:01:53.477 spędzi, pijąc dziennie 225 litrów tłustego mleka matki. 00:01:53.477 --> 00:01:57.097 W Australii mamy drugi rodzaj ssaków, 00:01:57.097 --> 00:01:59.789 torbacze. 00:01:59.789 --> 00:02:02.968 Młode torbaczy rodzą się malutkie i wątłe, 00:02:02.968 --> 00:02:07.543 więc kontynuują rozwój w torbie lęgowej matki. 00:02:07.543 --> 00:02:11.368 Najmniejszy na świecie torbacz, niełaz, 00:02:11.368 --> 00:02:14.468 waży po urodzeniu zaledwie 18 miligramów, 00:02:14.468 --> 00:02:18.207 czyli tyle, co 30 ziarenek cukru. 00:02:18.207 --> 00:02:20.249 Kangur, inny torbacz, 00:02:20.249 --> 00:02:24.497 rodzi jedno młode wielkości fasolki. 00:02:24.497 --> 00:02:27.969 Młode wypełza z jednej z trzech wagin matki, 00:02:27.969 --> 00:02:29.979 następnie wspina się do torby, 00:02:29.979 --> 00:02:33.799 gdzie spędzi od sześciu do 11 miesięcy pijąc mleko. 00:02:33.799 --> 00:02:36.509 Nawet gdy młody kangur opuści ciepłe schronienie 00:02:36.509 --> 00:02:38.898 i tak będzie wracać po mleko. 00:02:38.898 --> 00:02:43.380 Czasem jest jednym z trzech dzieci kangurzycy. 00:02:43.380 --> 00:02:47.949 Samica kangura może jednocześnie opiekować się młodym w macicy 00:02:47.949 --> 00:02:50.360 i w torbie. 00:02:50.360 --> 00:02:52.209 W niesprzyjających warunkach 00:02:52.209 --> 00:02:55.699 mogą nawet zatrzymać ciążę. 00:02:55.699 --> 00:02:59.390 Gdy tak się dzieje, samica wytwarza dwa rodzaje mleka. 00:02:59.390 --> 00:03:00.782 Jeden dla nowo narodzonego, 00:03:00.782 --> 00:03:03.691 inny dla starszego kangura. 00:03:03.691 --> 00:03:06.840 Słowo ssak znaczy żywiący się mlekiem z piersi, 00:03:06.840 --> 00:03:08.451 co jest tu niewłaściwym terminem, 00:03:08.451 --> 00:03:11.611 bo wprawdzie kangury wytwarzają mleko przez sutki w torbie lęgowej, 00:03:11.611 --> 00:03:14.351 ale nie mają piersi. 00:03:14.351 --> 00:03:21.391 Dotyczy to też stekowców, ssaków, które się rodzą w najdziwniejszy sposób. 00:03:21.391 --> 00:03:24.301 Kiedyś było ich setki gatunków, 00:03:24.301 --> 00:03:26.892 teraz zostało tylko pięć: 00:03:26.892 --> 00:03:31.571 cztery gatunki kolczatkowatych i jeden dziobakowaty. 00:03:31.571 --> 00:03:34.412 Łacińskie słowo "monotremata", czyli jednootworowce, 00:03:34.412 --> 00:03:37.242 nawiązuje do faktu, że mają jedno ujście układu rozrodczego, 00:03:37.242 --> 00:03:38.242 pokarmowego 00:03:38.242 --> 00:03:40.152 i do składania jaj. 00:03:40.152 --> 00:03:40.952 Tak jak ptaki, 00:03:40.952 --> 00:03:41.812 gady, 00:03:41.812 --> 00:03:42.663 ryby, 00:03:42.663 --> 00:03:43.613 dinozaury 00:03:43.613 --> 00:03:44.613 i inne, 00:03:44.613 --> 00:03:49.053 te gatunki są jajorodne, nie żyworodne. 00:03:49.053 --> 00:03:51.492 Ich jaja mają gładkie skorupy. 00:03:51.492 --> 00:03:56.005 Gdy młode się wyklują, ssą mleko z gruczołów matki 00:03:56.005 --> 00:03:59.694 do momentu gdy urosną na tyle, żeby samodzielnie się odżywiać. 00:03:59.694 --> 00:04:03.994 Mimo że składają jaja i mają cechy, których nie kojarzymy z ssakami, 00:04:03.994 --> 00:04:06.507 jak płetwiaste łapy dziobaka, 00:04:06.507 --> 00:04:07.364 dziób, 00:04:07.364 --> 00:04:10.174 ostrogi wydzielające jad na tylnych łapach samców, 00:04:10.174 --> 00:04:13.103 to jednak są ssakami. 00:04:13.103 --> 00:04:16.794 Są nimi dlatego, że mają wspólne cechy ssaków 00:04:16.794 --> 00:04:20.504 i są ewolucyjnie powiązane z resztą klasy. 00:04:20.504 --> 00:04:21.575 Łożyskowce, 00:04:21.575 --> 00:04:22.544 torbacze, 00:04:22.544 --> 00:04:23.695 czy stekowce, 00:04:23.695 --> 00:04:27.380 mają wyjątkowe sposoby przychodzenia na świat. 00:04:27.380 --> 00:04:32.007 Przetrwały tysiące lat ewolucji wnosząc życie i różnorodność 00:04:32.007 --> 00:04:34.032 do królestwa zwierząt.