WEBVTT

00:00:07.236 --> 00:00:10.875
Güney Afrika'da ağaçlıklı 
büyük bir alanda,

00:00:10.875 --> 00:00:14.765
şaşırtıcı bir zenginlik ve prestije sahip
bir Orta Çağ taş kenti olan

00:00:14.765 --> 00:00:18.426
Büyük Zimbabve'nin muhteşem
kalıntıları bulunmaktadır.

00:00:19.186 --> 00:00:21.767
Günümüzde Zimbabve
ülkesinin topraklarında olan,

00:00:21.767 --> 00:00:26.475
Sahra altı Afrika'da bilinen en büyük,
kıtanın üzerinde bulunan

00:00:26.475 --> 00:00:30.086
Mısır piramitlerinden sonra gelen
en büyük ikinci yerleşim kalıntılarıdır.

00:00:30.306 --> 00:00:33.556
Ancak, bu şehrin tarihi,
onu kimin inşa ettiği

00:00:33.556 --> 00:00:38.577
ve neden inşa ettiği hakkındaki yıllarca
süren anlaşmazlıklarla örtülüyor.

00:00:38.867 --> 00:00:42.213
Adı, yaklaşık on metre yüksekliğe ulaşan

00:00:42.213 --> 00:00:44.733
ve yaklaşık 250 metre uzunlukta olan,

00:00:44.733 --> 00:00:49.312
ölçeklenemeyen taş duvarlı,
büyük taş ev anlamına gelen

00:00:49.312 --> 00:00:52.925
Shona kelimesi madzimbabwe'den geliyor.

00:00:53.355 --> 00:00:55.771
İhtişamı ve tarihinin önemi nedeniyle,

00:00:55.771 --> 00:00:59.894
1986 yılında UNESCO
Dünya Mirası alanı seçildi.

00:01:01.144 --> 00:01:04.893
14. ve 15.yüzyıllarda,
çok gelişen bir şehirdi.

00:01:05.613 --> 00:01:08.144
Neredeyse sekiz
kilometre kareye yayılmış olan

00:01:08.144 --> 00:01:11.446
Büyük Zimbabve, üç ana
bölümü ile tanınırdı:

00:01:11.446 --> 00:01:13.894
Hill Kompleks'i, kralın yaşadığı yerdi,

00:01:13.894 --> 00:01:17.544
Büyük Ek Kısım, kraliyet ailesinin
üyeleri için ayrılmış yerdi;

00:01:17.544 --> 00:01:21.826
son olarak Vadi Kompleksi,
sıradan insanların yaşadığı yerdi.

00:01:21.986 --> 00:01:27.640
Yöneticiler, bölge için hem güçlü 
ekonomik, hem de güçlü dini liderlerdi.

00:01:27.640 --> 00:01:29.055
En güçlü zamanında,

00:01:29.055 --> 00:01:32.705
şehir, 18 bin insanlık
hareketli bir köy nüfusuna sahipti

00:01:32.705 --> 00:01:36.325
ve en güçlü Afrika
ticaret merkezlerinden biriydi.

00:01:36.905 --> 00:01:40.290
Bu büyümeyi sağlayan,
Büyük Zimbabve'nin kıtalararası

00:01:40.290 --> 00:01:43.047
ticaret ağındaki etkili rolü oldu.

00:01:43.557 --> 00:01:48.201
Doğu Afrika Savahili Sahili boyunca birçok
önemli şehir devletine bağlı olarak,

00:01:48.201 --> 00:01:51.431
daha büyük Hint Okyanusu
ticaret yollarının bir parçasıydı.

00:01:51.791 --> 00:01:54.804
Şehir, en değerli eşyalarının kaynaklarını

00:01:54.804 --> 00:01:57.325
ve ticaretini kontrol ederek
zenginliklerini üretti:

00:01:57.325 --> 00:01:58.266
Altın,

00:01:58.266 --> 00:01:59.102
fildişi

00:01:59.102 --> 00:02:00.547
ve bakır.

00:02:00.577 --> 00:02:04.176
Bu tüccarlık gücüyle,
zirvedeyken güçlü Arap

00:02:04.176 --> 00:02:06.356
ve Hintli tüccar varlığını teşvik ederek

00:02:06.356 --> 00:02:11.137
kıtalar arasındaki
etki alanını genişletti.

00:02:12.477 --> 00:02:16.200
Arkeologlar o zamandan beri
bu tarihin ayrıntılarını

00:02:16.200 --> 00:02:18.657
yerinde keşfedilen
eserler ile bir araya getirdiler.

00:02:18.737 --> 00:02:21.800
Kıyı ticaret kenti Kilwa Kisiwani'de,

00:02:21.800 --> 00:02:25.437
neredeyse 2.500 km ötede,
basılan sikkelerin yanı sıra,

00:02:25.437 --> 00:02:28.127
Asya'dan çanak çömlek parçaları
ve cam eserleri de vardı.

00:02:28.597 --> 00:02:30.707
Ayrıca kentin yöneticilerinin

00:02:30.707 --> 00:02:34.266
her birini temsil ettiği düşünülen
sabuntaşı kuş figürlerini buldular

00:02:34.266 --> 00:02:37.908
ve yalnızca kraliyet konutunun yakınında
ortaya çıkan buzağı kemikleri,

00:02:37.908 --> 00:02:42.507
elitlerin beslenmesinin genel nüfustan
nasıl farklılaştığını gösteriyor.

00:02:43.047 --> 00:02:47.307
Bu ipuçları aynı zamanda kentin düşüşüyle
ilgili teorilere de yol açtı.

00:02:47.427 --> 00:02:49.327
15. yüzyılın ortalarına gelindiğinde

00:02:49.327 --> 00:02:53.107
Büyük Zimbabve'deki
binalar kalan tek şeylerdi.

00:02:53.867 --> 00:02:56.238
Arkeolojik kanıtlar,
aşırı kullanımın neden olduğu

00:02:56.238 --> 00:02:58.908
toprağın tükenmesiyle oluşan

00:02:58.908 --> 00:03:02.488
aşırı kalabalıklığa
ve sağlık sorunlarına işaret ediyor.

00:03:02.488 --> 00:03:06.149
Sonunda, şehirdeki bitkilerin solması
ve koşulların kötüleşmesi,

00:03:06.149 --> 00:03:09.477
Büyük Zimbabve nüfusunun
oluşturduğu yakındaki

00:03:09.477 --> 00:03:13.308
Mutapa ve Torwa eyaletlerine
dağıldığı düşünülüyor.

00:03:13.778 --> 00:03:16.998
Yüzyıllar sonra, Büyük Zimbabve'nin
etkisinin yeni bir aşaması,

00:03:16.998 --> 00:03:20.019
ünlü taş kentini inşa eden 
insanların kim olduğu tartışılırken,

00:03:20.019 --> 00:03:22.749
siyasal alanda rol oynamasıyla başladı.

00:03:22.849 --> 00:03:25.878
Afrika'daki Avrupa
sömürgeleşmesi sırasında

00:03:25.878 --> 00:03:30.299
ırkçı sömürge görevlileri kalıntıların
Afrika kökenli olmadığını iddia etti.

00:03:30.589 --> 00:03:33.200
Detaylı yazılmış kayıt olmadan,

00:03:33.200 --> 00:03:37.844
Büyük Zimbabve'nin ihtişamını 
açıklamak için efsanelere güvendiler.

00:03:38.484 --> 00:03:41.670
Bazıları zenginlerin yaşadığın yerde
yaşamış Sheba'nın kraliçesinin

00:03:41.670 --> 00:03:43.720
İncil hikâyesini
kanıtladığını öne sürdüler.

00:03:43.720 --> 00:03:47.550
Diğerleri, Büyük Zimbabve'yi
Antik Yunanlıların inşa ettiğini düşündü.

00:03:47.550 --> 00:03:51.770
20. yüzyılın başlarında yapılan
detaylı araştırmalardan sonra,

00:03:51.770 --> 00:03:54.581
arkeolog David Randall-Malcver

00:03:54.581 --> 00:03:57.149
Büyük Zimbabve'yi yerlilerin
inşa ettiğini gösteren

00:03:57.149 --> 00:03:58.950
kanıtlar sundu.

00:03:59.930 --> 00:04:03.250
Fakat o zamanlar, ülkenin beyaz
azınlık sömürge hükûmeti,

00:04:03.250 --> 00:04:08.742
bu teoriyi itibarsızlaştırmaya çalıştı,
çünkü yönetimlerinin meşruiyetini zorladı.

00:04:08.742 --> 00:04:11.589
Aslında hükûmet, tarihçileri şehrin

00:04:11.589 --> 00:04:16.561
Afrika kökenlerine itiraz eden hesaplar
üretmeye teşvik etti.

00:04:16.861 --> 00:04:20.711
Zaman içinde, Büyük Zimbabve'yi
Afrikalılar tarafından inşa edilen

00:04:20.711 --> 00:04:26.961
bir Afrika şehri olarak tanımlayan
ezici bir kanıtlar topluluğu oluşturuldu.

00:04:26.961 --> 00:04:29.112
1960 ve 1970 yıllarında,

00:04:29.112 --> 00:04:33.211
Büyük Zimbabve, kıtada yayılan
Afrika Milliyetçi hareketi için

00:04:33.211 --> 00:04:35.051
önemli bir simge hâline geldi.

00:04:35.991 --> 00:04:38.191
Bugün, Zimbabve bayrağına

00:04:38.191 --> 00:04:41.873
sabuntaşı bir kuş şeklinde atfedilen
Büyük Zimbabve'deki kalıntılar,

00:04:41.873 --> 00:04:45.452
hâlâ ulusal bir gurur ve kültürel
değer kaynağı olarak duruyor.